پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا


کافر‌گنبد ، روستای نیاق ، قزوین


این گنبد در روستای نیاق، در 16 كیلومتری قزوین و در نزدیكی امام‌زاده سلطان ویس قرار دارد. این بنا، بنایی با نمای هشت‌ضلعی است كه طول هر ضلع آن از خارج 2/80 متر است. در زاویه هر دو ضلع،‌ برجستگی‌ای وجود دارد كه به صورت دور قاب هر ضلع درآمده است. قسمت ازاره بنا از سنگ و بقیه آن با آجر ساخته شده است. نمای خارجی بنا هیچ‌گونه تزئینی ندارد و تنها در قسمت بالا، یك رج آجركاری كه در امتداد جرزهای نبش با برجستگی كم‌تری بالا رفته، شكل یك قوس و طاق‌نمای تزئینی را به وجود آورده است. در وسط سه ضلع از هشت ضلع بنا، سه درِ ورودی تعبیه شده است كه در بالای دو درِ شمالی و غربی، قوسی تیزه‌دار و در اطراف آن‌ها، قاب مستطیل شكلی قرار گرفته است. درِ شرقی، در حال حاضر، با لاشه سنگ مسدود شده است. در اطراف این در، قاب مستطیل وجود ندارد. در بالای این در - بر روی دیوار - آثار یك سردرِ هلالی شكل تزئینی مشاهده می‌شود كه در حال حاضر،‌ جز طرح قوس آن، كه با ملاط گچ ساخته شده،‌ چیز دیگری از آن باقی نیست. در حال حاضر، بر بالای بنا، بقایای پوشش گنبد مدوری به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسد، گنبد اولیه دو پوسته و پوشش دوم آن، احتمالاً، مخروطی بوده است. در قسمت بالای بنا، در حدفاصل پوشش اول و دوم، گذشته از آجر، در پایه گنبد قدری سنگ لاشه نیز به كار رفته است.
در داخل بنا و در وسط هر ضلع، طاق‌نمایی با قوس تیزه‌دار قرار دارد. طاق‌نماهای مزبور، از سطح ضلع‌های هشت‌ضلعی برجسته‌تر هستند و در هر كنج جرزها، به همان صورت كه در خارج برجسته هستند، در داخل نیز برجستگی دارند. در حدفاصل هر دو طاق‌نما و در بالای جرزهای هر كنج، قالبی گچی تعبیه گردیده است كه داخل آن را با آجر پر كرده‌اند. به این ترتیب، طرح هشت‌ضلعی را به كمك طاق‌نماها و پاباریك‌ها به یك طرح دایره تبدیل كرده‌اند تا بتوان از آنجا اولین رج آجرچینی گنبد را آغاز كرد. در داخل بنا، به جز محرابی ساده و قسمتی سفیدكاری گچی، چیز دیگری دیده نمی‌شود.
محوطه‌ای كه بنا بر روی آن ساخته شده است، صفه‌ای است كه در دوران آبادانی وسعت بیش‌تری داشته است. احتمال دارد سردابی نیز در زیر بنا وجود داشته باشد. این بنا با توجه به شیوه معماری آن، ممكن است آرامگاهی مربوط به قرن ششم یا هفتم هجری بوده باشد.