دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا
برخورد با سالمندان
برخلاف فرهنگ غربی ها ، كه وجود سالمندان را در خانواده ، زائدهای مزاحم میپندارند و سعی دارند به نحوی آنان را از محیط خانه و روابط خانوادگی دور كنند و به «خانه سالمندان» بفرستند، اسلام به آنان ارج مینهد و برای آنان حرمت قائل است و به رعایت حقوق و احترام آنان سفارش كرده و به بهره گیری از تجارب و افكار پخته ی آنان ، تشویق میكند.در این بخش، شیوه صحیح برخورد با پیران و سالمندان را - چه پدر و مادر باشند، چه سالخوردگان دیگر - بر اساس تعالیم مكتب اسلام ، بررسی میكنیم.
الف - محور وحدت
مجموعه افراد یك فامیل، نسبت به بزرگ خاندان احترام میگزارند و در كارها با آنان مشورت میكنند و در اختلافات، به رأی و حكمیت و داوری آنان ارج مینهند و گاهی یك سخن از سوی آنان، آتش فتنهای را خاموش میسازد، یا تفرقه و كدورتی را به وفاق و همدلی و آشتی مبدل میسازد.نعمت وجود با بركت آنان، اغلب تا هستند ، ناشناخته است. وقتی به جایگاه حساس و مهم و نقش كارگشای آنان پی میبرند كه آنها را از دست بدهند. چه بسیار اختلافها و قهرها و نزاعهای خانوادگی كه پس از درگذشتِ «بزرگ خاندان» چهره نشان میدهد و چه بسیار رابطهها و رفت و آمدها كه قطع میشود، یا به سردی میگراید، و علت آن فقط از دنیا رفتن محوری است كه مایه دلگرمی، امید، انس و معاشرت فامیل است.
رسول خدا(ص) فرمود: «البَركهٔ مَعَ اكابِرِكم»؛
بركت و خیر ماندگار، همراه بزرگترهای شماست.
در سخن دیگر فرمود: «الشّیخُ فی اَهْلِهِ كالنّبیِ فی اُمّتهِ»؛
پیرمرد در میان خانوادهاش، همچون یك «پیامبر» در میان امتش است.
این اشاره به همان نقش محوری، فروغ بخشی، صفاآوری، هدایت و ارشاد، تجمع و الفت است كه در وجود آنان نهفته است. پس اگر بزرگترها در فامیل و خانواده، چراغ روشنیبخش و محور وحدت و همدلی و عامل انس و ارتباط و رفت و آمدهای خانوادگیاند، باید این جایگاه، محفوظ بماند و مورد حراست و تقویت قرار گیرد.
ب - حرمت بزرگترها
رعایت ادب و مقتضای حقشناسی نسبت به عمری تلاش صادقانه و ایثارها، گذشتها، دلسوزیها و سوختن و ساختنها كه بزرگان از خود نشان دادهاند، آن است كه در خانوادهها مورد تكریم قرار گیرند، عزیز و محترم باشند، به آنان بیمهری نشود، خاطرشان آزرده نگردد و به توصیهها و راهنمایی هایی كه از سر سوز و تجربه میدهند، بیاعتنایی نشود.
«بزرگسالی» و «سن بالا» در فرهنگ دینی ما احترام دارد. این سخن پیامبر خدا(ص) است: «مَنْ عَرَفَ فَضْلَ كبیرٍ لِسنّهِ فَوَقَّرَهُ، آمَنَهُ اللَّهُ تعالی مِن فَزَعِ یوم القیامهٔ»؛
هر كس فضیلت و مقام یك «بزرگ» را به خاطر سن و سالش بشناسد و او را مورد احترام قرار دهد، خدای متعال او را از هراس و نگرانی روز قیامت ایمن میدارد.
احترام به بزرگترها و ترحم و مهربانی نسبت به كوچكترها، از دستورالعملهای اخلاقی اسلام است و كانون خانوادهها را گرم و مصفا میسازد و این، توصیه امام صادق(ع) است كه فرمود:
«لَیسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ كبیرَنا وَ لَمْ یَرْحَمْ صَغیرنا»؛
كسی كه بزرگ ما را احترام نكند و كوچك ما را مورد شفقت و عطوفت قرار ندهد، از ما نیست.
این سخن را نیز از علی(ع) به یاد داشته باشیم كه فرمود:
«یُكْرَمُ العالِمُ لِعلمه و الكبیرُ لِسِنّهِ»؛
دانشمند را به خاطر علمش و بزرگسال را به خاطر سن او، باید احترام كرد.
اگر جوانان قدر پیران را نشناسند و به جایگاه آنان حرمت ننهند، هم رشتههای عاطفی پیوندهای انسانی از هم گسسته میشود، هم از رأفت و عاطفه و تجربه سالخوردگان محروم میشوند، هم نشانه ی بیتوجهی خود به ارزشها را امضا كردهاند. حضرت علی(ع) در یكی از سخنان خویش، ضمن انتقاد از اوضاع زمانه و ناهنجاریهای رفتاری مردم، از جمله بر این دو مسئله تأكید میفرماید: ۱- بیاحترامی كوچكترها نسبت به بزرگترها ۲- رسیدگی نكردن توانگران به نیازمندان:
«انّكم فی زمانٍ ... لا یُعَظِّمُ صغیرُهم كبیرَهُمْ و لا یَعُولُ غَنیُّهُم فقیرَهم»؛
شما در زمانهای به سر میبرید كه كوچك به بزرگ تعظیم و تكریم نمیكند و ثروتمند، به فقیر رسیدگی نمیكند!
ج - نسبت به والدین
سالمندان به طور عموم، از احترام برخوردارند. اگر پدر و مادر باشند كه این وظیفه، سنگینتر و مسؤولیت مضاعف است. قرآن كریم از تندی و پرخاش نسبت به پدر و مادر پیر نهی میكند و به سخن نیك و لحن شایسته و خضوع و تواضع و گستردن بال رأفت در برابر آنان و خیرخواهی و دعا در حق آنان دعوت میكند.
فرمان خداوند، چنین است:
«اِمّا یَبْلُغَنَّ عِندك الكبرَ اَحَدُهما او كلاهُما فلا تَقُلْ لَهما اُفٍّ و لا تَنْهَرهُما وَ قُلْ لَهُما قولاً كریماً، وَاخفَضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِ مِنَ الرّحمهِٔ وَ قُل رَبِّ ارحَمْهُما كما ربّیانی صَغیراً»؛ ( اسراء / ۲۳)
هر گاه یكی از آن دو (پدر و مادر) یا هر دو نزد تو به سن پیری و سالمندی رسیدند، به آنان اف مگو، آنان را طرد مكن و به آنان سخن كریمانه بگو و بال فروتنی را از روی رحمت و شفقت برای آنان بگستر، و بگو: پروردگارا! همان گونه كه مرا در خردسالیام تربیت كردند، تو نیز بر آنان رحمت آور.
ادب و احترام نسبت به پدر و مادر بزرگسال، آن است كه: آنان را به اسم، صدا نكنی، به احترامشان برخیزی، از آنان جلوتر راه نروی، با آنان بلند و پرخاشگرانه سخن نگویی، نیازهایشان را برآوری، خدمتگزاری به آنان را وظیفهای بزرگ بدانی و از آنان در سن كهولت و پیری مراقبت كنی.در حدیث است كه امام باقر(ع) فرموده است: پدرم به مردی نگریست كه همراه پسرش راه میرفتند و پسر به بازوی پدرش تكیه داده بود. پدرم تا زنده بود، با آن جوان (به خاطر این بیحرمتی نسبت به پدرش) صحبت نكرد.
به همان اندازه كه آزردن آنان و «عاق» شدن، حرام و نكوهیده است و از آن نهی شده است، دل به دست آوردن و جلب رضایت و نیكی به آنان سفارش شده است و این خدمتگزاری، علّت بهشتی شدن فرزندان به شمار آمده است.
«ابراهیم بنشعیب» گوید: به امام صادق(ع) عرض كردم: پدرم بسیار پیر و سالخورده و ناتوان شده است. هر گاه حاجتی داشته باشد او را برمیدارم و بر دوش میكشم. حضرت فرمود: «اِنْ استَطَعْتَ اَنْ تَلِیَ ذلك مِنْهُ فافْعَلْ و لَقِّمْهُ بِیَدِكَ، فانّه جَنَّهٌٔ لك غَداً»؛ اگر بتوانی عهدهدار كارهای او شوی چنین كن، حتی با دستانت لقمه در دهان او بگذار، كه این فردای قیامت، برای تو بهشت (یا سپر از آتش: جُنّه) خواهد بود.
د - انتقال فرهنگ
از عمده ترین راه های انتقال یك فرهنگ به نسلهای آینده، رفتار پدر و مادر و مربیان است. كودكان، آنچه را در رفتار بزرگترها ببینند، از آن الگو میگیرند. احترام به بزرگترها و رعایت ادب و تكریم نسبت به سالخوردگان، اگر در عمل و رفتار ما تجلی یابد، فرزندان ما نیز، این فرهنگ را میآموزند و با همین آداب و سنن بار میآیند. كسی كه انتظار ادب و معرفت و حقشناسی از فرزندانش دارد، باید همین حالت را نسبت به پدر و مادر و بزرگترها نشان دهد، تا كوچكترها هم از او بیاموزند.
این یك سنت تاریخی و تأثیر از اعمال و رفتار است. هر كس چیزی را درو میكند كه كشته است. اگر در حدیث است كه «لا میراثَ كالادب»؛ هیچ ارثی همانند ادب نیست كه از بزرگان به فرزندان برسد، در این مورد هم مصداق مییابد.
امام علی(ع) فرمود:
«وَقِّرُوا كبارَكُمْ، یُوَقّرْكُمْ صِغارُكُم»؛
به بزرگانتان احترام كنید، تا كوچكترها هم به شما احترام كنند.
امام صادق(ع) نیز فرموده است:
«بِّروا آباءَكم، یَبِرُّكُمْ اَبْناؤكُمُ»؛
به پدرانتان نیكی كنید، تا فرزندانتان هم به شما نیكی كنند.
مهمترین درس تربیتی، آن است كه با عمل داده شود. كودكان نیز مستعدترین شاگردانیاند كه «درسهای عملی» را با دقت، از رفتار ما میآموزند. اگر ما به سالمندانمان احترام نگذاریم، از خردسالان و نوجوانان چه انتظاری داشته باشیم كه با سالخوردگان و خود ما با احترام و تعظیم و تكریم، برخورد كنند؟ این ارتباط متقابل در تأثیرگذاریهای رفتاری را نمیتوان نادیده گرفت. جای سالمندان، پیش از آن كه در «آسایشگاه»ها و «سرای سالمندان» باشد، كانون گرم و بامحبت خانههاست، تا چراغ خانه روشن بماند و آنان محور تجمع و الفت افراد گردند. و از اندیشه ی آنان نیز استفاده شود.
ه- تأثیر رفتار
همچنان كه كودكان و نوجوانان، از رفتار و عمل بزرگترها درس و الگو میگیرند، سالخوردگان نیز گاهی از نظر فكری و قضاوت و دیدگاه، تحت تأثیر رفتار جوانان قرار میگیرند. بسیار اتفاق افتاده است كه خانوادهای غیر متدین و بیتفاوت نسبت به ارزشها و پاكیها، در اثر مشاهده رفتار شایسته از جوانشان، به راه آمدهاند. در واقع، جوان پاكدل پاك رفتار، با نحوه عملش بر بزرگترها هم تأثیر می گذارد.
نقل این نمونه تاریخی جالب است:
جوانی به نام «زكریا بنابراهیم» مسیحی بود. چون مسلمان شد به سفر حج رفت. در این سفر، امام صادق(ع) را دیدار كرد. از جمله سؤالاتش از امام این بود كه: پدر و مادر و بستگانم هنوز نصرانیاند. چه كنم؟ مادرم نیز نابیناست. آیا با آنان باشم و با آنان غذا بخورم؟ امام صادق(ع) پرسید: آیا گوشت خوك میخورند؟ گفت: نه، اصلاً دست به آن نمیزنند. امام فرمود: با آنان باش و به مادرت رسیدگی كن و اگر از دنیا رفت، خودت كارهای مربوط به كفن و دفن او را انجام بده و به دیگران واگذار مكن.
زكریا پس از بازگشت از سفر حج، به توصیه امام صادق(ع) به مادرش بسیار نیكی و ملاطفت میكرد، به او غذا میخوراند، لباس و سر و وضع او را تمیز میكرد و در خدمت وی كوشا بود. مادرش از این تغییر رفتار، سؤالی به ذهنش رسید، پرسید: پسرم! قبلاً كه نصرانی بودی با من چنین رفتاری نداشتی، چه شده كه پس از هجرت و مسلمان شدن چنین شدهای؟ گفت: یكی از فرزندان پیامبر این دستور را به من داده است. مادر پرسید: آیا او پیامبر نیست؟ پسر گفت: خیر، او پسر پیامبر است. مادر اصرار داشت كه نه، او حتماً پیامبر است، چون این گونه تعلیمات، از تعالیم پیامبران است. پسرش جواب داد: خیر، پس از پیامبر اسلام، پیامبری نخواهد آمد. او یكی از فرزندان آخرین پیامبر الهی است.
مادرش گفت: پسرم! بهترین دین را برگزیدهای. به من هم ارائه بده و آن دین را بر من عرضه كن.
فرزند، تعالیم اسلام را بر مادر مسیحی خویش عرضه كرد. او هم به اسلام گروید و مسلمان از دنیا رفت.
این شاهدی بر تأثیرعمل به «دستورهای دین» در مورد نحوه معاشرت با والدین و برخورد با سالمندان است كه یك مسیحی را به اسلام جذب میكند و نور هدایت را در دل او میتاباند.
بر این اساس ، با ادب نسبت به بزرگان و گرامیداشت خاطر سالمندان و تحویل گرفتن آنان و نیكی و مراقبت از آنان، جامعهای خوب و خانوادهای باصفا و روابطی مستحكم و عاطفی داشته باشیم.
و نیز ... قدر نعمت جوانی را بدانیم كه این گوهر، همیشه با ما نیست.
منبع : تبیان
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران آمریکا مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان انتخابات دولت حسین امیرعبداللهیان حجاب جنگ دولت سیزدهم حسن روحانی انتخابات مجلس دوازدهم
فضای مجازی قتل هواشناسی تهران شهرداری تهران شورای شهر تهران سیلاب سامانه بارشی آموزش و پرورش سازمان هواشناسی باران شهرداری
خودرو بازار خودرو بانک مرکزی قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو دلار یارانه مسکن ایران خودرو حقوق بازنشستگان تورم
تلویزیون سینما مهاجرت نمایشگاه کتاب سینمای ایران دفاع مقدس صدا و سیما مسعود اسکویی صداوسیما موسیقی سریال مهران غفوریان
معماری
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین حماس جنگ غزه روسیه اوکراین امیرعبداللهیان ایالات متحده آمریکا نوار غزه جنگ اوکراین
فوتبال پرسپولیس استقلال لیگ برتر جواد نکونام رئال مادرید سپاهان بارسلونا بازی لیگ برتر انگلیس باشگاه استقلال باشگاه پرسپولیس
باتری گوگل آیفون اینستاگرام مایکروسافت سامسونگ اپل عکاسی ناسا
ویتامین چای کاهش وزن توت فرنگی سیگار فشار خون کبد چرب