امنیت غذایی

سال های اخیر مسوولان در وزارتخانه های متفاوت از واژه های امنیت غذایی و ایمنی غذا صحبت می کنند و در سند چشم انداز توسعه نیز به این مهم پرداخته شده است ولی اغلب این واژه ها از سوی بعضی از مسوولان اشتباه به کار گرفته می شود و به همین دلیل مسوولیت و نقش ها در وزارتخانه های متفاوت شفاف نیست.
امنیت غذایی یعنی دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال. در آمد خانوار نقش مهمی در امنیت غذایی ایفا می کند.بخشی از این در آمد که صرف خریدن غذا می شود، ذائقه و دانش تغذیه ای خانوار در چگونگی تخصیص بودجه به بهترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا در داخل خانواده در امنیت غذایی از اهمیت ویژه برخوردار است .
اگر سبدی که هرروز برای خانواده تهیه میشود درست انتخاب شود و برای تامین نیاز های افراد آن خانواده کافی باشد و در جریان پخت و تهیه غذا، مواد غذایی سالم و به طرز صحیح به سفره برسد به گونه ای که موجب سیری سلولی افرادی که دور سفره می نشینند شود، آن گاه امنیت غذایی تامین شده است. با این آگاهی می توانیم متوجه شویم که برای تامین امنیت غذایی در یک کشور چه سازمان هایی باید هماهنگ و در کنار هم کار کنند. آنکه تولید می کند، آنکه وارد می کند، آنکه آموزش می دهد، آنکه تبلیغ می کند و آنانکه در سیاست گذاری های کلان اقتصادی نقش دارند.
متولیان امنیت غذایی باید بدانند چه مواد غذایی به چه میزان و به چه قیمتی در دسترس مردم است؟ آیا همه مردم از نظر فیزیکی به این غذا دسترسی دارند؟ و آیا درآمدشان به قدری هست که بتوانند این غذا را بخرند؟ در چه مناطقی ناامنی غذایی وجود دارد و چه کسی مسوول است که با این نا امنی غذایی مقابله کند.
اگر مردم یک منطقه به دلایلی از جمله بی آبی دچار خشکسالی شدند ویا دسترسی به غذای کافی ندارند کدام بخش از وزارتخانه های موجود باید زنگ خطر را به صدا در آورد؟.
چه ارگانی این امنیت را اندازه می گیرد؟ چگونه ناامنی غذایی را در مناطق مختلف می توان شناسایی کرد؟. متولی اصلی تأمین امنیت غذایی کیست و چگونه کاستی های ارگان های متفاوت در زمینه تأمین امنیت غذایی به آنها منعکس می شود؟.
قیمت غذا، درآمدها و تورم، بخشی از بودجه خانوار که به غذا تخصیص داده می شود باید با نگاهی علمی مورد توجه قرار گیرد و نارسایی در این زمینه به سرعت به متولیان اصلی منعکس شود.
آیا مناطق نا امن تغذیه ای از یارانه های خاص استفاده می کنند ؟آیا ما در کشورمان سیستمی برای پایش وضعیت غذا و تغذیه که مارا از روند تغییرات وضعیت تغذیه در طول زمان و در مناطق مختلف آگاه کند؛ داریم؟، سیستمی هشدار دهنده برای پیش بینی موقعیت های اضطرای مانند خشکسالی و قحطی؟ و آیا در فقدان چنین سیستمی برنامه ریزی به موقع جهت حمایت به موقع از گروه های در معرض خطر سوءتغذیه و گرسنگی را دچار مشکل نمی کند؟.
و اما ایمنی غذا اطمینان از اینکه غذایی که می خوریم کاملا سالم است و آلودگی ندارد. آلودگی میکروبی، انگلی، شیمیایی بررسی های اخیر نشان داده است که در طی دهه های اخیر با گسترش تکنولوژی و مصرف افزودنیها، آفت کش ها، آنتی بیوتیک ها و هورمون ها در تولید مواد غذایی در کشورهای در حال توسعه، رشد چشمگیری داشته است که منجر به اثرات سوء انکارناپذیری بر سلامت انسان از جمله بروز انواع ناهنجاری های مادرزادی و سرطان ها به ویژه در کودکان شده است. براساس آمار موجود میزان وقوع مسمومیت های ناشی از آلودگی غذا در کشورهای در حال توسعه ۱۳% بیشتر از کشورهای صنعتی است.
مشکلاتی که در زمینه سلامت و ایمنی غذا در کشور وجود دارد، زمینه ساز بسیاری از بیماری های ناشی از غذا و بروز انواع سرطان ها به دلیل آلودگی های شیمیایی و بیولوژیک مواد غذایی در مراحل مختلف از مزرعه تا سفره می باشد.
مطالعاتی که در طی سال های مختلف در زمینه آلودگی های میکروبی و شیمیایی مواد غذایی در کشور انجام شده است بیانگر این موضوع است. به عنوان مثال مطالعه ای بر روی ۵۲۵ نمونه از گوشت های مرغ در شهر تهران نشان داده است که ۲۵ درصد مرغ های مورد مصرف به انواع سالمونلا آلوده بوده اند که بیماری سالمونلوز را با عوارض اسهال واستفراغ و عفونی شدن بافت روده ای به دنبال دارد.
آلودگی مواد غذایی به فلزات سنگین از جمله سرب و کادمیوم که از راه کودهای فسفاته و لجن های فاضلابی وارد گیاه شده و در اثر تغذیه دام ها با علوفه آلوده و وارد شدن سرب و کادمیوم در شیر وارد چرخه غذایی انسان می شود طی مطالعاتی در کشور نشان داده شده است که این فلزات سمی در ارگان های بدن به ویژه کلیه تجمع پیدا کرده و نهایتا نارسایی کلیوی را به دنبال دارد. آفلاتوکسین ها که گروهی از سموم قارچی هستند در شیر مادران ایرانی که ناشی از مصرف مواد غذایی آلوده است، گزارش شده است.
تغذیه با مواد غذایی آلوده به آفلاتوکسین مانند گندم و آرد، پسته، بادام زمینی و شیر نهایتا بروز سرطان کبد را در انسان به دنبال دارد. وجود آفلاتوکسین در شیر، به دلیل تغذیه دام با علوفه و نان کپک زده و همچنین در گندم به دلیل نگهداری و ذخیره نامناسب گندم و کپک زدن آن در ایران به کرات گزارش شده است.
وجود بقایای سموم آلی کلردار که دسته بزرگی از حشره کش های دفع آفات را تشکیل می دهند و از دیر باز علیه بیماری مالاریا و نیز آفات و حشرات مورد استفاده قرار می گیرند، آلودگی مواد غذایی از طریق انتقال شیمیایی ناشی از مواد اولیه بسته بندی نیز در سال های اخیر نگرانی هایی را بوجود آورده است.
وجود باقیمانده سموم اورگانو کلره مانند ددت در نمونه های سبزیجات کشت شده در استان خوزستان بیشتر از استاندارد معین شده توسط سازمان جهانی بهداشت و FAO گزارش شده است متولیان ایمنی غذا در کشور چه ارگانهایی هستند ؟ آیا اداراتی که در وزارت بهداشت و در معاونت های متفاوت آن به وظایف خود مشغولند این همه را می بینند و یا هرکدام خود را متولی بخشی کوچک می دانند؟ چه سازمانی متولی اصلی است؟
آیا مسوولین ایمنی غذا در وزارت بهداشت،سازمان دامپزشکی،وزارت کشاورزی، موسسه استاندارد با هم جلسات مشترک برای تقسیم وظایف و هماهنگی دارند؟ و آیا به سلامت غذا نگاهی کامل دارند؟ و آیا همه غذاها از سبزی و سیفی و کشت های گل خانه ای و حوضچه های پرورش ماهی و مرغ داریها ...... تحت نظارت اند؟
آیا سبزی هایی که می خوریم روی خاک سالمی رشد پیدا کرده اند؟ آیا نیترات این خاک بیش از حد نیست؟ آیا مزارع با آب سالم آبیاری می شوند؟ آیا کودهای مناسب برای خاک های زراعی مصرف می شود؟ آیا ریزمغذی های خاک کافی است؟ آیا با روش های بیولوژیک با آفات نباتی مبارزه می شود؟ آیا باقی مانده سموم بر سبزی و میوه نمی ماند؟
اگر چه متولیان ایمنی غذا در سازمانهای متفاوت مشغول به خدمت هستند ولی در حال حاضر تنها اداره ای که در کشور به نام نظارت بر مواد غذایی بهداشتی و آرایشی نام گذاری شده است در وزارت بهداشت و زیر مجموعه معاونت غذا و داروست که همانطور که از نام آن مشخص است وظیفه خطیر نظارت بر غذا را در مجموعه ای از وظایف دیگر دارد ولی نظارت این اداره فقط بر غذا های تولید شده صنعتی است در حالی که در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد سفره مردم را غذاهایی تشکیل می دهد که از طریق صنایع غذایی تولید نمی شوند.

منبع : روزنامه کارگزاران