موانع خلاقیت در محیط خانواده

۱) تاکید بیش از حد والدین بر هوش و حافظه ی کودک
بسیاری از والدین ،ناآگاهانه کودک خود را فقط با هدف تقویت مهارت های حافظه ای و انباشتن ذهن وی از اطلاعات لغوی ،تربیت و هدایت می کنند و برای حافظه و هوش کودک اهمیتی بیش از حد قائل می شوند.این گروه از والدین بدون در نظر گرفتن این اصل تربیتی مهم که تنها اطلاعات عمومی و داشتن حافظه ی قوی برای تکامل و رشد فکری و باروری استعدادهای کودک کافی نیست ، با اصل قرار دادن هوش و حافظه ی کودک ،از پرورش سایر توانمندیهای ذهنی و روانی کودک خود که مهم ترین آن ها تفکر خلاق است ، غافل می مانند.
۲) ایجاد رقابت میان کودکان
معمولا رقابت میان کودکان وقتی پدید می آید که:
الف) نوعی ارزیابی و رتبه بندی توسط والدین وجود داشته باشد .
ب) پاداشی یا جایزه ای در میان باشد .
معمولا کودکان چنان چه احساس کنند که کار آن ها توسط والدین مورد ارزشگذاری قرار خواهد گرفت و یا به بهترین کار جایزه یا پاداش داده خواهد شد،بیش از آن که به انجام بهتر کار بیاندیشد،به کسب آن جایزه فکر می کنند. ضمن این که گاهی این رقابت ها به ستیزه جویی میان کودکان تبدیل می شود و سبب می گردد تا آن ها نتوانند از توانایی ها و استعداد های واقعی خود استفاده کنند.
۳) تاکید افراطی بر جنسیت کودک
تاکید بر جنسیت کودک و تمایز قائل شدن زیاد میان دختر و پسر یکی از موانع مهم رشد خلاقیت کودکان در گروهی از خانواده هاست .در برخی از فرهنگ ها بسیاری از دختران و پسرانی که از تفکر هایی خلاق برخوردار هستند،به سبب ملزم شدن به رعایت پاره ای از مقررات و هنجارهای از پیش تعیین شده و هم چنین به دلیل قرار گرفتن در نقش های قالبی که فرهنگ و محیط بر آن ها تحمیل کرده ،علائق و تمایلات خلاقانه خود را سرکوب می کنند و در نتیجه به تدریج دچار تعارض شده و خلاقیت آن ها از بین می رود.
۴) قرار دان قوانین خشک و دست و پا گیر در منزل
بسیاری از والدین برای کودک خود قوانین و مقررات خشک و محدود کننده ای نظیر تعداد ساعت های درس خواندن در روز ،راس ساعت معین خوابیدن ،استفاده از لوازم خاص و ... قرار می دهند . پدید آوردن چنین شرایطی در منزل و اصرار و پافشاری بر رعایت آن ها از جانب کودکان ،سبب می شود کودک تدریجا به کلیشه ای و تکراری رفتار کردن عادت کند. باید توجه داشت که افکار و رفتارهای کلیشه ای و تکراری نقطه ی متضاد خلاقیت است .
۵) عدم آشنایی والدین با مفهوم واقعی خلاقیت
عدم آگاهی و شناخت برخی والدین از فرآیند رشد خلاقیت در کودکان و مطالعه نکردن آن ها در این زمینه ،سبب می شود آن ها هیچ گاه نتوانند برای پرورش و شکوفایی خلاقیت خود برنامه ریزی و اقدام صحیحی نمایند و به این ترتیب ناخواسته سبب می شوند استعداد های خلاق کودک آن ها به هدر رود.
۶) انتقاد مکرر از رفتارهای کودک
ارزیابی پی در پی رفتارهای کودک و زیر ذره بین قرار دادن و انتقاد از کارهای او در خانواده ،آزادی ،امنیت خاطر و اعتماد به نفس کودک را مختل می سازد و ترس از اشتباه را در وی تقویت می کند.این ترس چنان چه در کودک حالت مرضی پیدا کند ،جرات ابراز هرگونه اندیشه ی جدید و یا انجام کارهایی که در عین خلاق بودن احتمال وجود اشتباه نیز در آن ها وجود دارد را در کودک از بین می برد و به این ترتیب خلاقیت کودک که لازمه اش داشتن آزادی و امنیت خاطر در محیط خانواده و ریسک پذیری و عدم ترس از اشتباه می باشد،با مانع روبه رو می گردد.
۷) بیهوده شمردن تخیلات کودک
تخیل کودک اساس خلاقیت اوست و چنانچه تخیلات و رویاهای کودک مورد بی توجهی ،تمسخر و یا بیهوده انگاشتن از جانب والدین شمرده شود ،در واقع سرچشمه ی خلاقیت او خشکانده شده است .
محکوم کردن خیال پردازی کودک و وادار نمودن او به واقع بینی در خانواده نگرش و شیوه ای کاملا اشتباه است و برای بذر حساس و زود رنج خلاقیت کودک ،آفتی مهلک محسوب می شود.
۸) عدم شناسایی علائق درونی کودک
بسیاری از کودکان خصوصا در سنین پایین ،از علائق و کشش های خود نسبت به موضوعات و پدیده های اطلاع روشنی ندارند و یا این که نمی توانند آن را به زبان بیاورند .این موضوع از مواردی بسیار حساس بشمار می رود که باید از همان دوران کودکی مورد توجه والدین قرار گیرد .خانواده هایی که نسبت به این موضوع بی تفاوت هستند و سعی نمی کنند انگیزه ها و موضوعات مورد علاقه ی کودک خود را شناسایی و کشف کنند ، ناخواسته فرصت های زیادی را برای رشد خلاقیت کودک از وی سلب می کنند.
۹) عدم وجود حس شوخ طبعی در محیط منزل
شوخ طبعی از شاخص های مهم خلاقیت به شمار می رود و وجود حس شوخ طبعی در فضای خانواده بسیار حائز اهمیت است ، زیرا مستقیما به رشد خلاقیت کودک کمک می کند. اما در خانواده هایی که فضای زندگی آن ها خشک ،رسمی و جدی است ، زمینه ای برای بروز حس شوخ طبعی کودک به وجود نمی آید و در نتیجه در چنین محیطی بسیاری از کشش های خلا قانه ی کودک پنهان می ماند.
۱۰) تحمیل نقش بزرگ سال به کودک
بسیاری از والدین علاقمند هستند که کودک ان ها سریعا رشد کند و کودکی خود را پشت سر بگذارد.آن ها گاهی برای تسریع این امر سعی می کنند با کودک خود همانند بزرگسالان رفتار کنند و به تبع آن از کودک خود توقع ایفای نقش هایی بزرگ تر از محدوده ی سنی آن ها را دارند.تحمیل نقش های کاذب بزرگ سالی به کودکان ،روند رشد اجتماعی آنان را مختل می سازد و سبب پدید آمدن رفتارهای نابه هنجار و تصنعی در آن ها می گردد و همین امر باعث از بین رفتن بسیاری از استعدادهای خلاق دوران کودکی می گردد.
به تخیل کودکان خود پروبال بدهید؛ آن وقت از پرواز بلند آن ها شگفت زده خواهید شد.

منبع : کتاب " کلاس خلاقیت "-سلیمانی ،افشین « کلاس خلاقیت » انتشارات انجمن اولیاء و مربیان .تاریخ انتشار :۱۳۸۱تابستان . چاپ اول. تیراژ : ۵۰۰۰ جلد

منبع : سایت فکر نو