در باره آنفولانزای مرغی بیشتر بدانیم

آنفولانزای مرغی انسانها را مبتلا نمی ساخت یا شاید اینطور تصور می شد. در ماه May سال ۱۹۹۷ پزشکان و ویروس شناسان شاهد بروز یک طغیان آنفولانزایی بودند که خاطرات مربوط به اپیدمی آنفولانزای سال ۱۹۱۸ را در ذهن آنها تداعی می کرد. این بیماری جدید از آنفولانزای تیپ A بود و آنفولانزای مرغی یا آنفولانزای هنگ کنگی نام گرفت. اولین بیمار مبتلایی که در اثر این بیماری فوت کرد یک کودک سه ساله بود. نکته عجیبی که همه دانشمندان ویروس شناس و پزشکان را متعجب ساخته بود، آن بود که ویروس در این کودک منجر به بروز بیماری شده است که قبلاً تصور می شد فقط پرندگان را مبتلا می سازد. در طول تاریخ بشری تا آن زمان هنوز چنین ویروسی از بدن انسان جدا نشده بود.
این ویروس ۱۵ نفر را مبتلا ساخت و آنها را کشت. اولین انسانی که بدلیل آنفولانزای مرغی جان باخت دارای تماس مستقیم با مرغها بود و بنابراین انتقال از مرغ به انسان قطعی است. آنفولانزای مرغی ماکیان را مبتلا می‌کند و عامل مولد آن ویروسی است که با ساختار فیزیکی پرندگان سازگار شده است. با وجود اینکه این بیماری مخصوص ماکیان است، اما در سالهای اخیر ظاهرا این ویروس به گونه‌های دیگر جانداران نیز منتقل شده و موجب ابتلای انسان‌ها به این بیماری شده است. در مقابل، ویروس آنفولانزای فصلی بویژه با بدن انسان سازگار می‌شود.
بر خلاف آنفولانزای مرغی، آنفولانزای فصلی به آسانی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و هر ساله جان صدها هزار تن را می‌گیرد. طبق گزارشها و آمارهای به دست آمده، از آخرین پژوهش‌ها، تا کنون ۵۰ تن به بیماری آنفولانزای مرغی مبتلا شده‌اند که حدود ۸۰ درصد آنها جان باختند و تقریبا تمام آنها از منطقه جنوب شرق آسیا و خاور میانه بوده‌اند.
این ویروس اغلب در فضولات پرندگان یافت می‌شوند و مرغدارانی که این ویروس را تنفس می‌کنند به آن مبتلا می‌شوند. انتقال بیماری از انسان به انسان بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد. آنچه این بیماری را برای انسان خطرناک می‌کند، اینست که ویروس آن به شکلی دچار جهش ژنتیکی و تغییر رفتار شود که بتواند از انسانی به انسان دیگر منتقل شود. در نتیجه این امر، شیوع بیماری بسیار گسترده خواهد شد.
خطرناکتر از این وضعیت آنست که ویروس مرغی بتواند فردی را آلوده کند که همزمان به بیماری آنفولانزای انسانی مبتلاست. در صورتی که ژن‌های ویروس‌های مرغی و انسانی در این شرایط با یکدیگر ترکیب شوند ویروس می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود و در نتیجه یک آنفولانزای عالم‌گیر شایع خواهد شد. تقریبا هیچ فردی به طور طبیعی در برابر ویروس جدید مصونیت نخواهد داشت.
در حالی که این ویروس می‌تواند ظرف ۶ ماه به همه مناطق جهان برسد. هیچ کس نمی‌داند ما چقدر به زمان این اپیدمی احتمالی جهانی نزدیک هستیم، اما بسیاری از دانشمندان می‌گویند که ما به این نقطه خواهیم رسید، چرا که به نظر می‌رسد همه‌گیری آنفولانزا در سیکل‌های ۲۵ ساله به وقوع می‌پیوندند و آخرین دوره آن در سال ۱۹۶۸ بوده است. آنچه نگرانی‌ها را در این اواخر بیشتر کرده اینست که آنفولانزای مرغی آلوده کردن پستانداران را از جمله پلنگ‌ها و ببرها را آغاز کرده است. یک بررسی اخیر آزمایشگاهی نشان داد که ویروس آنفولانزای مرغی می‌تواند در میان گربه‌ها نیز رد و بدل شود. همچنین این ویروس توانسته اردک‌ها را بدون بروز بیماری و علائم ظاهری آن آلوده کند.
این امر خطر آلودگی مرغداران را افزایش می‌دهد. در مورد علائم بیماری باید یادآور شد که ابتدا با یک تب خفیف، سردرد و درد مفاصل آغاز می‌شود. تب بیمار ممکنست به مدت یک روز فروکش کند. بیمار به سختی تنفس می‌کند و به تدریج سرفه‌ها آغاز می‌شود. همزمان با کم رسیدن اکسیژن به مغز در اثر اشکال در تنفس حالت کما و مرگ به همراه خواهد داشت. از آنجا که علائم آنفولانزای مرغی بسیار مشابه آنفولانزای معمولی است، خطر آن اینست که ممکنست پزشکان نتوانند تفاوت آنها را تشخیص دهند. اما در صورتی که این بیماری ظرف ۴۸ ساعت تشخیص داده شود و بیمار تحت درمان خاص بیماری مانند مصرف داروی ضد ویروسی Tamiflu قرار گیرد، بیمار معمولا بهبودی کامل بدست می‌آورد.
تا کنون به منظور توقف این بیماری میلیون‌ها مرغ، جوجه و اردک در کشورهای آلوده شده آسیایی به منظور کاهش خطر ابتلا در میان پرندگان و انسان‌های سالم، کشتار شده‌اند. نجات و پاکسازی در مناطق مستعد و آسیب‌پذیر مانند مرغداری‌ها و مزارع افزایش یافته است. همچنین از پزشکان خواسته شده تا نسبت به علائم بیماری در بیماران کنجکاوتر بوده و آنها را تحت کنترل دقیق داشته باشند. با این حال سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که اگر در حال حاضر این بیماری شایع شود، هیچ کشوری برای مقابله با آن چه به لحاظ دارویی و چه به لحاظ واکسینه کردن آماده نیست. امکان انتقال بیماری از راه خوردن گوشت مرغ آلوده وجود ندارد اما این در صورتی است که گوشت کاملا پخته شده و خام نباشد این امکان وجود خواهد داشت.
در زمینه تهیه واکسن این بیماری لازم به ذکرست که دانشمندان در مراحل بسیار اولیه از آزمایش یک واکسن آزمایشی علیه زنجیره H۵N۱ از آنفولانزای مرغی هستند که در آسیا در حال گردش است. اگر یک حالت عالم‌گیر از این زنجیره در سال آینده و سالهای آتی بروز کند، میلیونها تن در اروپا و آمریکا و میلیاردها تن دیگر در سایر نقاط جهان به این واکسن دسترسی نخواهند داشت. به علاوه دولت‌های هر کشور باید تصمیم بگیرند چه گروهی از جامعه برای تزریق این واکسن در اولویت قرار دارند که این تصمیم بستگی به این دارد که به آنها بخواهند مرگ و میر احتمالی را کاهش دهند، آسیب جوامع را به حداقل برسانند و یا آسیب اقتصادی از این اپیدمی را کاهش دهند.
در خصوص یک تلاش بین‌المللی برای مقابله با این ویروس باید متذکر شد که نوامبر سال ۲۰۰۴، سازمان جهانی بهداشت در یک درخواست قطعی از دولت‌ها خواست تا در جهت تولید و توزیع واکسن بیماری اقدام کنند. ظاهرا تاکید آمریکا در این زمینه در رأس کشورهای اروپایی قرار داشته است. هم اکنون درحدود ۱۰ شرکت در حال کار کردن بر روی تهیه واکسن این بیماری هستند و بسیار نیز انتظار می‌رود که در سال جاری آزمایشهای بالینی در این زمینه را آغاز کنند. در مقایسه با سارس باید گفت از آنجا که آنفولانزای مرغی برخلاف سارس به صورت دوره‌ای در حال گردش است، اما سارس را می‌توان برای مدتی تحت کنترل قرار داده و شیوع آن را متوقف کرد. علایم بیماری آنفولانزای مرغی: علایم بیماری آنفولانزای مرغی که در هنگ کنگ رخ داد بسیار شدید بود و تعداد نفرات کشته شده بیش از حد معمول بود. بطور معمول بیمار دچار تب های ْ۱۰۳- ْ۱۰۰ فارنهایت در بالغین و حتی بیشتر در اطفال می شد. بعلاوه دارای سایر علایم نظیر سرفه، گلودرد، آبریزش بینی، سردرد، دردهای عضلانی و خستگی شدید نیز بودند. پروتئین حاصل از این ویروس قادر است که سلولهای عضلانی را تخریب نموده و سلولهایی را که در سطوح اپیتلیال بینی و حلق قرار دارند از بین ببرد.
درمان: ۲ داروی ضد ویروس بنام آمانتادین و ریمانتادین وجود دارند که می توانند از فعالیت های نسخه برداری سوشهای آنفولانزای تیپ A که انسان و پستانداران را مبتلا می سازد، جلوگیری بعمل آورند. این داروها بعنوان داروهای پیش گیرنده و برای درمان بیماری آنفولانزای تیپ A مورد استفاده قرار می گیرند و برای سوش H۵N۱ نیر قابل استفاده است. بیماران باید بلافاصله بعد از شروع علایم بیماری از این داروها استفاده نمایند. با این حال اساس درمان، بر اساس درمان علامتی و محافظه کارانه است. بعنوان مثال می توان از داروهای تب بر استفاده نمود ولی باید این نکته را حتماً مدنظر داشت که ازترکیبات سالیسیلات بدلیل احتمال بروز سندرم رای، نباید در کودکان کمتر از ۸ سال استفاده نمود.
فرد باید به مقدار بسیار زیادی نیز مصرف مایعات داشته باشد. برای پیشگیری اگر چه می توان از داروهای ضد ویروسی استفاده نمود ولی باید گروههای با ریسک بالا را از طریق واکسیناسیون مورد پروفیلاکسی قرار داد. در حقیقت واکسن هم می تواند شدت بیماری را کاهش دهد و هم می تواند در کنترل طغیانهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر اقدامات مذکور در مورد آنفولانزای مرغی آنچه باید مدنظر باشد، مسأله وجود مخازن ویروس یعنی پرندگان می باشد. اگر چه حذف تمامی مخازن ویروس یعنی مرغها و پرندگان غیرممکن است ولی افزایش سطح بهداشتی در مرغداری ها و کاهش تراکم جمعیت پرندگان در این مکانها می تواند به کنترل بیشتر بیماری کمک کند. رویکرد دیگر آن است که تمامی مرغها واکسینه شوند. این کار در مکزیک با موفقیت انجام گرفت.
آنفولانزای مرغی در پشت دروازهای ایران آنفولانزای مرغی در شهر وان در شرق ترکیه سومین قربانی خود را گرفت. به گزارش بی‌بی‌سی ،‌ دختر یازده ساله‌ای که پیشتر برادر و خواهر خود را از دست داده بود ، به آنها پیوست و به این ترتیب شمار تلفات ناشی از آنفولانزای مرغی در این کشور را به عدد ۳ افزایش داد. یک هفته پیش چهار فرزند از یک خانواده با علایم آنفولانزای مرغی و در حالی که وضعیت وخیمی داشتند در بیمارستان شهر وان بستری شدند. اگرچه مسوولان بیمارستان و سپس مقامات بهداشتی این کشور سعی فراوانی در پنهان کردن علت بیماری و سپس مرگ این کودکان کردند اما سرانجام مجبور شدند اعتراف کنند که علت بیماری و مرگ آنها آنفولانزای مرغی بوده است. مقامات بهداشتی ترکیه اعلام کردند که این اولین نمونه از ابتلا به آنفولانزای مرغی در این کشور است.
حالا از چهار کودک ۱۱ تا ۱۵ ساله‌ای که از یک خانواده در این بیمارستان بستری بودند تنها یک نفر باقی مانده و حال او نیز وخیم گزارش شده است. آنفولانزای مرغی تاکنون جان ۷۰ نفر را در آسیا گرفته است و حالا این نگرانی وجود دارد که مبادا این ویروس خطرناک از طریق ترکیه به اروپا راه پیدا کند.از طرفی بیم آن می رود چون شهر وان ترکیه در نزدیکی مرز ایران واقع است این بیماری نیز به کشور مانفوذ کند . آنفولانزای مرغی در ایران دیده نشده است دکتر " علی اکبر ولایتی "‌رئیس انجمن بیماریهای عفونی و گرمسیری ایران ، در مصاحبه با خبرنگار ایسنا تاکید کرد : مورد اثبات شده آنفولانزای مرغی تاکنون در ایران مشاهده نشده است. وی در اظهارات خود مبنی بر ابتلای انسان به این ویروس در شرایط خاص ، تصریح کرد :‌ ویروس آنفولانزای مرغی در بدن انسان گیرنده ای ندارد. تنها در صورت جهش در ساختمان ویروس ، ورود آن به بدن خوک و تلفیق شکل مرغی و انسانی ویروس ، انسان، مبتلا به آنفولانزای مرغی می‌شود. دکتر " ولایتی " ادامه داد : این ویروس از انسان به انسان منتقل نمی شود اما شخصی که مبتلا به نوع انسانی ویروس است ،‌ شانس بیشتری برای ابتلا به آنفولانزای مرغی دارد. گفتنی است موارد جهانی آنفولانزا در سالهای ۱۹۱۸ ، ۱۹۵۷ و ۱۹۶۸ در دنیا ، منجر به از بین رفتن بیش از میلیون ها انسان در سراسر دنیا شد. منشا این آنفولانزا در کشور اسپانیا بوده است.

منبع : خبرگزاری آفتاب