چگونه درحین وقوع زلزله عمل کنیم

ما برای آموزش در حین وقوع زلزله برای حفظ جان هر فرد در هر سن و جنس و در هر مکان آموزشهایی عمومی داریم که میتواند بصورت مشترک مورد توجه قرار بگیرد هر چند همین آموزشها در دوره های تخصصی کاملا دارای سر فصلهای خاص با نحوه عملکردهای حرفه ای میباشد اما اکنون که شما با خواندن این مقاله شروع به آموختن نموده اید این موارد میتواند سر آغاز بسیار خوبی برای نجات جان شما باشد.
ما در دو بخش عمومی و حالتهای خاص به نحوه عملکردهر فرد در زمان بروز زلزله می پردازیم
بخش اول ) عملکرد عمومی در تمامی حالتها
۱) تا حد امکان خونسرد باشید
۲) اگر در چارچوب درب ایستاده اید با یک دست چارچوب را گرفته و مواظب باشید تا درب برویتان بسته نشود . در این حالت شستن شما در حفظ تعائل بسیار موثر است . کافی است پشت خود را به یک لنگه چارچوب تکیه داده و پاها را به لنگه دیگر چار چوب ، البته توجه به این نکته حائز اهمیت می باشد که تنها چهارچوبهایی که دارای فریمهای محکم فلزی بوده و بکمک دوغاب ملات سیمان و ماسه و بهره بردن از شاخکهای مهار ، به دیوار محکم شده اند مورد اعتماد می باشد بنابراین بهتر است که شما برای اطمینان خود قبلا از نوع و کیفیت چارچوبهای منزل خود با کمک گرفتن از افراد ماهر در زمینه ساختمان مطلع شده باشید .
۳) در هر نقطه که دچار لرزشهای سخت ناشی از لزله شدید همواره کف دستها را به هم گره نموده و با ساعدها و بازوانتان از گردن و سر خود محافظت نمایید . شکستگی گردن و آسیب دیدیگی مغزی و نیز خفگی از عوامل اصلی مرگ در زمان زلزله می باشند .
۴) هرگز در کنار کمدهای بزرگ یا تابلوهای دیوارکوب و یا پنجره پناه نگیرید احتمال آسیب دیدن از این سری لوازم که ایمن سازی غیر سازه ای برای آنها انجام نگرفته کمتر از آوار نخواهد بود .
۵) حتما برای خود نقاط ایمن را در محل های مختلفی که در طول روز در آن سرگرم به کار هستید در نظر بگیرید . خصوصا خانومها خانه دار که حتما میبایست برای خود در آشپزخانه این نقاط را برای زمان بروز زلزله از پیش تعیین کرده باشند . توجه داشته باشید در صورتی که در آشپزخانه مشغول به کار هستید میبایست تا حد امکان محل پناه گرفتن شما از لوازم خطر سازی که در اثر سقوط میتواند جان شما را به خطر بیندازد همچون ظروف غذایی که بروی گاز دارید و یا آبگرمکن ایستاده و یا کابینتهایی که ظروف شیشه ای و چینی در ان قرار دارد دور باشد .
۶) خانمهای خانه دار می بایست توجه داشته باشند که اگر فرصت خروج از آشپزخانه را ندارند یکی از نقاطی که میتواند در صورت مهار بودن به دیوار ، بعنوان یک عامل کنج ساز ، شما را از ریزش مستقیم آوار نجات دهد یخچال می باشد . البته اگر قبلا آن را به دیوار مهار کرده باشید . هر کنجی که در زمان زلزله ایجاد گردد می تواند از خطر ریزش مستقیم اوار بروی شما بکاهد .
۷) توجه داشته باشید که کمد های پر از ظروف شیشه ای و چینی و ابزارهایی همچون چاقو میبایست حتما از قبل برای زلزله ، ایمن سازی غیر سازه ای شده و مکان امن شما در آشپزخانه بدور از این لوازم باشد .پیشنهاد می کنم که هرگز این لوازم خطر ساز را در کابینتهای بالای منزل خود قرار ندهید .
۸) اگر در راه پله بودید حرکت نکنید ، بنشینید و با تکیه کردن به دیوار از سر و گردن خود محافظت نمایید. احتمال صدمه دیدگی بر اثر سقوط شما بسیار بیشتر از ماندن در زیر آوار است . بعلت انکه میزان حرکتهای ایجاد شده بر اثر امواج زلزله در راه پله ها بیشتر از سایر نقاط منزل است در طی چند زلزله اخیر شاهد بوده ایم که تعداد زیادی از شهروندان بعلت شدت عجله در پائین رفتن از راه پله ها و لرزشهای فوق دچار حادثه و سقوط از ارتفاع شده اند و صدمات جانی زیادی در این خصوص گزارش شده است .
۹) هرگز در زمان زلزله و بعد از آن از آسانسور استفاده نکنید زیرا به طور معمول محورهایی که اطاقک آسانسور بروی آن حرکت میکند در طی زلزله دچار تابیدگی میگردد و در صورتی که شما پس از زلزله بخواهید از آسانسور استفاده نمائید مطمئنا بعلت تابیدگی محورها در بین طبقات بنحوی گیر خواهید کرد که امکان بیرون آوردنتان بسیار سخت خواهد بود
۱۰) در خصوص اسانسورها توجه به یک نکته مهم دیگر نیز الزامی می باشد ، در آسانسورهای جدید ترمزهای اضطراری خطر سقوط را به مراتب کم کرده است اما در آسانسورهای قدیمی تر با توجه به تکنولوژی قدیمی در صورت آسیب دیدگی کابلهای مهار یا موتور بالابر احتمال سقوط کابین آسانسور بسیار بالا است
۱۱) در بعضی مواقع امکان دارد بر اثر زلزله ضامن دربهای آسانسورها در طبقات آزاد گردد این بدان معنی است شما بعد از باز کردن درب آسانسور کابین ان را مشاهده ننموده و در صورت عجله که خاص چنین مواقعی می باشد احتمال سقوط در چاله آسانسور برایتان محتمل می باشد .
● حالتهای خاص :
۱) شما در خیابان ، پیاده در حال تردد هستید : هنگامی که شما در فضای باز قرار دارید فراموش نکنید که پیدا نمودن یک نقطه امن بسیار مشکل خواهد بود خصوصا اگر در خیابان و در حال عبور از پیاده روها باشید برای آنکه بهتر بتوانید با وضعیت پیش آمده روبرو شوید بهتر است به چند نکته توجه فرمایید:
▪ هر ساختمان بصورت معمول در صورت تخریب در بهترین حالت ۳/۱ ارتفاع خود در زمان تخریب شدن بصورت آوار پیشروی میکند این موضوع تا ساختمانهای ۴ طبقه مصداق کامل دارد.
▪ پیاده روی هر ساختمانی که دارای نمای سکوریت شیشه یا پلاک های بزرگ سنگهای تزیینی باشد در زمان زلزله یکی از خطرناکترین نقاط را بعلت سقوط سنگ و شیشه بوجود می آورد.
▪ در زمان زلزله احتمال شکستگی و فرو افتادن تیرهای چراغ برق ؛ دکلهای فشار قوی ؛ درختان کهنسال ، بسیار زیاد می باشد.
▪ کنترل ماشینها در زمان زلزله بسیار مشکل بوده و به همین دلیل احتمال ورود آنها به پیاده رو نیز بسیار زیاد میباشد.
▪ دیوارهای پیرامون محوطه منازل در صورت تخریب کاملا ازقسمت کف فرو میریزند و این امکان صدمه زدن به مردمی را که در پیاده رو جانبی این دیوار در حال تردد میباشند را افزایش میدهد. بنابراین پیشنهاد می کنیم
▪ از ساختمانهایی بلند و دارای نمای شیشه ای و سنگهای تزیینی پلاک دوری کنید
▪ مواظب تیرهای برق _ دکلهای برق_ درختان کهنسال_ تابلوهای تبلیغاتی باشید
▪ دیوارهای حیاطها معمولا در زمان زلزله بطور کامل فرو می افتند بنابراین از حریم دیوارهای محوطه ای منازل حداقل ۲ متر دور شوید
▪ اگر امکان رفتن به وسط خیابان را با رعایت احتمال خطر تصادف را دارید در میان خیابان باستید تا زلزله پایان پذیرد
▪ در غیر این صورت بصورتی قرار بگیرید که حداقل الزامات فوق را رعایت کرده باشید.
۲) شما در خیابان ، سوار بر ماشین در حال تردد هستید
زمین لرزه در زمان رانندگی همچون ترکیدن چرخ عقب ماشین میباشد آنانی که تجربه پنجری و ترکیدگی لاستیک عقب را دارند میدانند که ماشین به یکباره تعادل خود را از دست داده و کنترل فرمان از دست راننده خارج میشود و ماشین به چپ و راست میرود . کافی است سرعت خود را کم نموده و به منتهی الیه سمت راست حرکت کنید به شرط آنکه در کنار یک برج یا ساختمان بلند مرتبه نباشید . دقت کنید که توقف شما در زیر و روی پلهای ماشین رو و عابر پیاده در زمان زلزله خطرناک است .
۳) در جاده های کوهستانی در حال تردد هستید
حتما می بایست توجه به ریزش سنگ بروی ماشین خود نمایید پیشنهاد می کنم در صورتی که در اثر ریزش سنگ ترافیک بوجود آمده است از ماشین خارج شوید تا بتوانید در صورت وقوع ریزش های متعدی در محلی امن پناه بگیرید یادتان باشد حضور در ماشین یعنی قرار گرفتن در تله مرگ در صورتی که کدر ماشین هستید و راه باز میباشد با کمک گرفتن از توجه بقیه اعضا خانواده به محل ریزش در مسیر ریزش از کوه اقدام به حرکت نمایید به هر حال هر نفر یعنی ۲ چشم بیشتر و این در لحظات بحرانی یعنی نعمتی بزرگ
۴) شما در محل کار هستید
در اغلب موارد در زمان وقوع زلزله امکان خروج گروهی از دربهای ساختمان وجود ندارد بنابراین اگر تعداد همکارانتان زیاد است مطمئن باشید صدمه ایی که در فرار از ساختمان ممکن است به شما وارد شود کمتر از خود زلزله نخواهد بود بهتر است در این حالت به نقاط امن همچون کنجهای ساختمان ، کنار ستونهای ساختمان و یا اجسامی که بتوانند در زمان فرو ریزش اوار با ایجاد کنجهایی در کناره های خود فضایی برای زنده ماندن شما ایجاد کنند همچون کنار اختلاف سطح ها یا کنار میزها . در صورتی که میزهای شما از نوع فلزی با کیفیت عالی است این امکان که در زیر آن پناه بگیرید هم وجود دارد در اینصورت زیر میز خود را هیچگاه با لوازم و تجهیزات کاری خود پر نکنید در زمان زلزله به هر سانتیمتر آن نیاز خواهید داشت .
۵) شما در منزل هستید :
▪ اگر شما از قبل مسیرهای خروج از ساختمان را در ذهن تکرار کرده باشید و با خانواده به صورت یک مانور چند بار خروج سریع از منزل را انجام داده باشید ، میتوانید با اولین لرزش برای خروج از منزل اقدام کنید . البته این در صورتی امکان پذیر است که شما در یک برج و یا آپارتمان بلند مرتبه نباشید که البته در ان صورت هم اگر زلزله ای ضعیف را تجربه کردید پس از پایان آن حتما از خانه بیرون بروید حتی اگر در برج زندگی میکنید ! البته فراموش نکنید که همواره در چنین حالتهایی پله های فرار به مراتب بهتر از آسانسور می باشد .
▪ توجه به نقاط امن خانه ، این نقاط میتوانند در صورتی که شما فرصت خروج از منزل را نداشته باشید به داد شما برسند . نقاط امن را بکمک نکات زیر در آشپزخانه ، هال ، پذیرایی ، اطاق خواب خود بیابید این نقاط را بکمک اهالی خانه با تکرار در ذهن بسپارید در زمان زلزله مطمئن باشید ناخودآگاه از این دانش خود بهره خواهید برد :
۱) کنج دیوارهایی که دارای تیرهای اصلی هستند
۲) دیوارهایی که پنجره ندارند
۳) دیوارهایی که تابلوهای بزرگ و کمد و کتابخانه به آنها متصل نمی باشد
۴) چارچوبهای دربهایی که کتیبه شیشه ایی در بالای سر خود ندارند
۵) مکانهایی که فاصله دو ستون در آن نقاط حداقل میباشد
۶) میزهای محکم فلزی و چوبی – کنار تختخوابهایی که دارای حجم مناسب در زیر خود و نیز قدرت باربری بسیار بالا باشند

مهندس علیرضا سعیدی

منبع : سازمان غیر دولتی جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران