زندگی بدون درد

درد سریع تر از هر علامتی باعث رجوع بیمار به پزشک می شود و نشانه عمومی اکثر بیماری ها بوده و غالبا مشخص کننده عاملی است که بیمار را متوسل به توجهات پزشکی می کند. اما بیماران دچار دردهای مزمن ، گروه متفاوتی از بیماران را تشکیل می دهند و هیچ گونه تخصص پزشکی شناخته شده ای وجود ندارد که مسوولیت تمامی این افراد را بپذیرد.
در این میان کلینیک درد مرکزی است که به بررسی و شناخت درد بیماران پرداخته و در نهایت سعی در کنترل و درمان درد دارد. ماهیت درد کاملا شناخته شده نیست.
بیشتر پزشکان بالینی با درد سر و کار دارند و آن را مجموعه پیچیده ای از مشکلات می دانند که راه حل آسانی ندارد. بسیاری از متخصصان بالینی با این که از مولفه های متعدد جسمانی ، هیجانی و روانی درد مزمن آگاهند، با دستور کار مشخص به ارزیابی آن می پردازند تا مشخص کنند که چه مقدار از درد مبنای جسمانی دارد و چه مقدار ممکن است ریشه در معارض یا رنج روانی داشته باشد.
به گفته دکتر سهیلا مکملی مسوول کلینیک درد بیمارستان میلاد، بسیاری از بیماران مبتلا تصورات خاص خود را در مورد علت درد پیدا می کنند و بر آن اساس پزشک خود را انتخاب می کنند.
آنهایی که بیشتر به علت روانی می اندیشند به سراغ درمان روانی می روند و آنهایی که درد را به علت جسمانی نسبت می دهند به سراغ معاینه مربوط به بیماری های خاص خود می روند.



درد چیست؟
انجمن بین المللی مطالعه و بررسی درد JASP که یک موسسه جهانی است و به بررسی و تحقیق در زمینه درد می پردازد، درد را به صورت زیر تعریف کرده است: درد یک تجربه حسی و روحی است که با آسیب احتمالی یا واقعی بافت در ارتباط است.
بسیاری از متخصصان از این تعریف که توسط یک کمیته ارائه شده است رضایت زیادی ندارند، اما با تمامی این گفته ها هم اکنون این تعریف به صورت جهانی پذیرفته شده است.
آستانه درد در افراد مختلف فرق می کند و براساس تعریف JASP کمترین حد درد که یک شخص قادر به تشخیص آن باشد، آستانه درد است. اساسا دردها دو نوع هستند: درد حاد که دردی موقتی و ناشی از علتی مشخص است مثل کوفتگی انگشت پا، سوختگی ، شکستگی یا آسیب ها.
درد در این حالت همانند پیامی است که نشان دهنده اختلالی در جایی از بدن است و پزشک از روشهای درمانی گوناگون برای کاستن و برطرف کردن علت آن استفاده می کند.
درد مزمن ممکن است از چند ماه تا چند سال به طول انجامد و علت آن معمولا نامشخص است. درد مزمن ممکن است بسیار شدید یا خیلی مبهم باشد و مکررا تغییر کند. این گونه دردها در بعضی مواقع نشاندهنده یک مساله مشخص و قابل درمان نیستند.



درد من از کجاست؟
درد می تواند زندگی شما را دگرگون و حتی آن را کنترل نماید. درد می تواند بر خواب ، عادات غذایی ، ورزش و فعالیت ، بروز احساسات ، اشتغال و امور مالی ، روابط خانوادگی و بسیاری موارد دیگر اثر بگذارد.
مکملی می گوید: درد یک بیماری نیست ، بلکه یک علامت است و در دردهای مزمن که بیمار مدتها با درد دست و پنجه نرم می کند، علتهای مختلف می توانند عامل به وجود آورنده باشند.
احساس همه انسان ها از درد یکسان نیست به طوری که درد ناشی از یک زخم در کنار موقعیت و شرایط خاص فرد، حالتهای روانی ، علل واقعی یا خیالی درد و... ممکن است به گونه ای مختلف احساس شود.
برای مثال ، یک آسیب مشابه در یک فرد احساس درد شدید و در دیگری درد مختصری را موجب می شود و تا زمانی که شخص متوجه زخم خود نشده ، ممکن است درد کمی داشته باشد.



کلینیک درد چگونه جایی است؟
بیماران دچار دردهای مزمن ، گروه متفاوتی از بیماران را تشکیل می دهند و هیچ گونه تخصص پزشکی شناخته شده ای وجود ندارد که مسوولیت تمامی این بیماران را بپذیرد.
مکملی در مورد علل تاسیس کلینیک های تخصصی درد می گوید: از نظر تاریخی ، تاسیس این مراکز به منظور ایجاد روشهایی برای ازبین بردن پایانه های عصبی در دردهای سرطانی بوده است و در حال حاضر پیشرفت هایی که در درمان طب و مراقبت های پرستاری بیماران سرطانی ایجاد شده ، درمان دردهای سرطانی را از حیطه کاری بسیاری از متخصصان خارج کرده است.
از سوی دیگر درک این مطلب که کلینیک های درد نقش مهمی در جلوگیری از دردهای مزمن و ناتوان کننده دارد باعث توجه به طب رفتاری شده است.
کلینیک های درد در بیمارستان های عمومی ، درمان دردهای سرطانی و آسیب های عصبی ، دردهای مزمن و همچنین بیماری های عروقی و گاها دردهای احشایی را به عهده دارند. این کلینیک ها به دلیل خدمات تکنیکی مانند بلاک عصبی که برای افزایش جریان خون عضو صورت می گیرد مسوولیت اصلی مراقبت های اولیه در مورد یک مساله پیچیده طبی ، روانی و اجتماعی را به عهده دارند.
کالج سلطنتی بیهوشی انگلستان ، مراکز دانشگاهی اروپا، امریکا، کانادا و ژاپن متخصص درمان درد (Pain management) را به رسمیت شناخته اند و سالانه تعدادی متخصص بیهوشی را در زمینه کنترل درد تربیت می کنند. در حال حاضر در کلینیک های درد مجموعه ای از گروه متخصصان مشاور در شاخه های مختلف پزشکی از جمله بیهوشی ، ارتوپدی ، مغز و اعصاب ، روان پزشکی ، طب کار، طب فیزیکی ، داخلی ، فیزیوتراپی و پرستاری همکاری دارند.
مسوولان اصلی این مراکز معمولا متخصصان بیهوشی هستند که تکنیک های درمانی نظیر بلاکهای عصبی ، تستهای تشخیص اولیه ، طب سوزنی ، طب فشاری ، درمان های لیزری و... را در درمان به کار می گیرند.
مکملی می افزاید: معمولا بیماران توسط پزشکان عمومی یا دیگر همکاران متخصص ، فیزیوتراپ ها و پرستاران به این مرکز معرفی می شوند. بیماران در این مرکز توسط گروه مشاوران متخصص بررسی و معاینه می شوند تا علت اصلی درد ریشه یابی شود و براساس علت درد تکنیک های درمانی لازم برایشان انتخاب شود.
مکملی در خاتمه می گوید: کلینیک درد در ایران بسیار ناشناخته است و معدود افرادی به طور مستقیم به متخصص درد مراجعه می کنند. بسیاری از بیماران با دردهای مزمن از یک پزشک به پزشک دیگر می روند و مدام در جستجوی درمانی برای رهایی از درد هستند.
امیدواریم با آگاهی یافتن مردم از وجود این مراکز، بتوانیم راهنمای خوبی برای بررسی و درمان دردهایشان باشیم. چند روش درمانی درکلینیک درد تحریکات الکتریکی: (TENS تحریک الکتریکی اعصاب زیرپوستی) استفاده از تحریکات الکتریکی خفیف برای تحریک کردن اعصاب زیرجلدی است و برخی از انواع تحریک کننده ها را می توان به طور دایم کار گذاشت.
بلوک یا انسداد عصبی: می توان با تزریق دارو، عصب حامل پیام درد را به طور موقت از کار انداخت. از این روش برای تشخیص علت درد مزمن هم می توان بهره جست.
لیزر درمانی: برخی از اشخاص پاسخ مثبتی به این نوع تحریکات داده اند و برای مدت زمان های متفاوت درد را کمتر حس می کنند. تعدیل رفتار: استفاده از روش تشویق و تنبیه در برخی از بیماران می تواند موجب دستیابی آنان به نگرشی سازنده تر و مثبت تر شود.
فیزیوتراپی: تمرینات بدنی ، کشش ، به کارگیری کیسه آب گرم و سرد به طور متناوب روی بدن و... می توانند به بازیابی توانایی های جسمی و تسکین و تحمل درد کمک کنند.
کار درمانی: مردم معمولا راههایی را برای بازیابی استقلال و توانایی های جسمی خود در محل کار و منزل می آموزند. افزایش این گونه مهارت ها، اغلب باعث افزایش اعتماد به نفس و ثبات روانی فرد می شود.
فرد، گروه یا خانواده درمانی: از آنجا که واکنش به دردهای مزمن تحت تاثیر عوامل احساسی و فکری قرار می گیرد، این درمان ممکن است به آرام شدن درد یا تغییر در واکنش به آن موثر باشد یا واکنش مشخص را نسبت به آن تغییر دهد.
هیپنوتیزم: در برخی از افراد، احساس درد پس از تلقینات هیپنوتیزمی کاهش می یابد هرچند نشانه های جسمی همچنان موجود است.
بازتاب های حیاتی: این روش به مردم ، این امکان را می دهد که آگاهی بیشتری در مورد واکنش های جسمی خودشان در مقابل درد و فشار به دست آورند. از این رو می توانند واکنش های درد را بهتر کنترل کنند.


بهاره صفوی

منبع : روزنامه جوان