کارگر و کارفرما حقوق و تکالیف

شغل شما چیست؟ تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که شغل می‌تواند بر سلامت‌تان تاثیر بگذارد؟ اگر در محیط کارتان عوامل زیان‌آوری وجود داشته باشد، شما تمام زمانی که مشغول به‌کار هستید، در معرض انواع آلاینده‌ها قرار دارید و این موضوع در طولانی‌مدت ممکن است سبب بیماری‌های گوناگونی شود. اولین بار یک پزشک ایتالیایی به نام برناردو رامازینی به‌این موضوع پی برد. او اولین پزشکی بود که از بیمارانش درباره شغل‌شان پرسید و رابطه میان بیماری‌ها و عوامل زیان‌آور محیط کار را مطرح کرد. رفته‌رفته بهداشت و ایمنی کارگران به شاخه‌ای تخصصی در علوم بهداشتی تبدیل شد. امروزه سازمان‌ها و نهادهای مختلفی در زمینه ارتقای سلامت کارکنان فعالیت می‌کنند.
● سازمان بین‌المللی کار ILO
سازمان بین‌المللی کار به منظور پیشبرد عدالت برای افراد شاغل و حمایت از حقوق کارگران و ایجاد شرایط مساعد کار و امکانات کافی برای اشتغال و سطح زندگی مناسب برای کارگران سراسر دنیا و حل مشکلات آنان در سال ۱۹۱۹ به موجب قرار داد صلح ورسای تشکیل شده و در سال ۱۹۴۶ به سازمان ملل متحد پیوسته است. در سال ۱۹۶۹ جایزه صلح نوبل به پاس خدمات سازمان بین المللی کار به‌این سازمان تعلق گرفت. امروزه همه کشورها اعم از توسعه یافته یا توسعه نیافته می‌توانند از فعالیت‌های این سازمان برخوردار شوند.
سازمان بین‌المللی کار در مقایسه با دیگر سازمان‌های جهانی سازمانی منحصر به فرد است زیرا در امر تنظیم سیاست‌های آن، نمایندگان کارگران و کارفرمایان از حق اظهار نظر برابر با نمایندگان دولت‌ها برخوردارند.
سازمان بین‌المللی کار با حضور چهار عضو از هر کشور (دو نماینده از سوی دولت، یک نماینده از طرف کارگران و نماینده‌ای از سوی کارفرمایان) تشکیل شده است.
مهم‌ترین اهداف این سازمان عبارت است از تصویب کنوانسیون‌ها و مقاوله نامه‌هایی که متضمن برقراری معیارهایی در ارتباط با مسایل کارگری در زمینه‌هایی مانند آزادی عضویت در تشکل‌ها، دستمزدها، ساعات و شرایط کار، جبران خسارت‌های وارده به کارگران، بیمه‌های اجتماعی، مرخصی با استفاده از حقوق، بهداشت و ایمنی در محیط کار و دیگر مسایل مرتبط است.
سازمان برای اجرای مفاد عهدنامه‌ها به وسیله کشورهایی که آنها را مورد تصویب قرار داده‌اند، نظارت به عمل می‌آورد و برای تحقیق در خصوص شکایت‌های مربوط به نقض حقوق اتحادیه کارگری نیز رویه عمل ویژه ای دارد. ایران نیز یکی از اعضای فعال سازمان بین المللی کار است.
● سلامت، مهم‌ترین حق کارگران
یکی از مهم‌ترین حقوق کارگران حفظ و صیانت از سلامت آنها در محیط کار است. به همین منظور سازمان بین‌المللی کار در یکی از دستورالعمل‌های خود وظایف کارفرمایان و کارگران را به منظور حفظ سلامتی کارگران به کشورهای گوناگون ابلاغ کرده است.
وظایف هشت‌گانه کارفرمایان
در بخش‌هایی از این دستورالعمل وظایف کارفرمایان چنین آمده است:
۱) کارفرمایان باید در محل کار خود خط و مشی ایمنی و بهداشتی مشخصی را اعمال کنند.
۲) کارفرمایان باید برنامه‌ایمنی و بهداشتی مشخصی را برای محیط کار خود تهیه کنند تا بر اساس آن خط و مشی ایمنی بهداشتی خود را در محیط کار پیاده کنند.
۳) برنامه‌های ایمنی و بهداشتی کارفرمایان باید به‌این صورت باشد:
الف) ایجاد واحد ایمنی و بهداشت در محل کار
ب) ارایه خدمات لازم ایمنی و بهداشتی به کارگران به وسیله کارکنان مربوطه
پ) ارایه طرح و برنامه برای مقابله با حوادث و بیماری‌های ناشی از کار و استخدام کارکنانی در رابطه با این موضوع
ت) برنامه‌ریزی برای آموزش‌های ایمنی بهداشتی
ث) برنامه‌ریزی به منظور رسیدگی به شکایات و مشکلات ایمنی بهداشتی کارگران
ج) برنامه‌ریزی برای آموزش پیمانکارانی که به‌طور موقت مشغول به کار می‌شوند
۴) کارفرمایان باید در ایمن سازی و نگهداری ساختمان‌ها، کارگاه‌ها و تجهیزات محل کار کوشا بوده و کارگران را در برابر وقوع حوادث احتمالی حفاظت کنند.
۵) در مشاغلی که حذف خطرات ایمنی و بهداشتی به وسیله طرح‌های مهندسی و سایر اقدامات امکان‌پذیر نباشد، کارفرما باید وسایل حفاظت فردی مناسبی در اختیار کارگران قرار دهد.
۶) کارفرما باید در ارجاع کارهای مناسب به افرادی که دارای محدودیت‌های شغلی بوده یا مسن هستند، با واحد ایمنی بهداشت همکاری لازم را به عمل آورد.
۷) اگر کارگری خطری جدی که جان و سلامت او یا سایرین را تهدید می‌کند به کارفرما گزارش کند، کارفرما موظف است بدون فوت وقت نسبت به بررسی گزارش و در صورت وجود خطر، برای رفع آن اقدام کند.
۸) کارفرما باید با کارگران یا نماینده آنها در زمینه مسایل ایمنی بهداشتی مشاوره کند و نتایج به‌دست آمده را برای حل مشکلات به کار گیرد.
وظایف پنج‌گانه کارگران
در دستورالعمل فوق‌الذکر وظایف کارگران به شرح زیر آمده است:
۱) کارگران باید در محل کار خود برای حفظ سلامت خود و نگهداری وسایل و ابزارآلات کار، قوانین و مقررات ایمنی و بهداشتی را رعایت کنند.
۲) کارگران همواره باید نسبت به کسب آگاهی از دستورالعمل‌های ایمنی بهداشتی مرتبط با کار خود اقدام کنند و تبعیت لازم از این دستورات را داشته باشند.
۳) هرگاه کارگری نسبت به وجود خطری که او یا همکارانش را تهدید می‌کند مطلع شد، باید مراتب را به سرپرست خود و واحد ایمنی بهداشت اعلام کند.
۴) کارگران همواره باید از وسایل حفاظت فردی که در اختیارشان قرار می‌گیرد، استفاده کنند.
۵) کارگران نباید در کار تعمیرات ماشین آلات و تجهیزات و دستگاه‌هایی که مسوولیت تعمیر و نگهداری‌شان با آنها نیست، مداخله کنند.
● سایر سازمان‌ها
علاوه بر سازمان بین المللی کار، سازمان‌های دیگری نیز در زمینه‌ایمنی و بهداشت کار فعالیت می‌کنند. یکی از این سازمان‌ها سازمان جهانی بهداشت است. این سازمان یک سازمان غیرسیاسی و وابسته به سازمان ملل متحد است و مرکز آن در ژنو قرار دارد. همچنین سازمان بهداشت و ایمنی شغلی OSHA و مرکز تحقیقات ملی بهداشت و ایمنی شغلی NIOSH که هر دو در آمریکا هستند، از مهم‌ترین مراکز و سازمان‌های فعال در تهیه ‌آیین نامه‌ها و استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی در دنیا هستند که عوامل زیان‌آور بهداشتی و مخاطرات ایمنی را در هر شغل به صورت تخصصی و به تفصیل مورد بررسی قرار می‌دهند و اطلاعات لازم در این زمینه را به اطلاع کارگران، کافرمایان و کارشناسان بهداشت می‌رسانند.
● ایمنی و بهداشت کار در ایران
در کشورما نیز راه‌حل‌های مناسبی برای افزایش ایمنی و بهداشت محل کار اندیشیده شده است. مهندس علی مصریان، رییس مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار و امور اجتماعی معتقد است که با ارایه برنامه‌های ویژه می‌توان از بروز حوادث در حین کار به شکل قابل‌توجهی جلوگیری کرد.
او در این باره گفت: «پیش از این مهم‌ترین فعالیت مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار منوط به بعد از وقوع حادثه بود، به طوری که بعد از حادثه ماموران این مرکز دست به کار می‌شدند تا میزان خسارت به وجود آمده را بررسی کرده و مقصر حادثه را پیدا کنند. اما با تدابیر جدید این مرکز مسوولان بیشتر به فکر پیشگیری از وقوع حوادث گوناگون در حین انجام کار هستند تا پیدا کردن مقصر حوادث.» مصریان ادامه داد: «برای برقرای امنیت روانی و جسمانی کارگران در کارگاه‌ها برنامه‌های ویژه‌ای را برای این قشر از جامعه در نظر گرفته‌ایم. به طور مثال، با موافقت و تصویب مسوولان وزارت کار یک دوره کلاس‌های اجباری را برای کارفرمایان، کارگران و سرپرستان کارگاه برنامه‌ریزی کرده‌ایم که کلیه افراد یاد شده موظف به شرکت در آنها هستند و در صورت عدم حضور در این کلاس‌های آموزش با برخورد قانونی وزارت کار مواجه خواهند شد.» وی افزود: «در این کلاس‌ها مباحث مختلفی از جمله ‌ایمنی در محل کار و چگونگی برخورد با حوادث مطرح می‌شود.»
رییس مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار با اشاره به اطلاع‌رسانی‌های صورت گرفته در این خصوص گفت: «این مرکز مدتی است که آموزش از راه دور را آغاز کرده و به صورت الکترونیکی و تبلیغات صدا و سیما مسایل مرتبط با ایمنی در محل کار را مطرح کرده است که خوشبختانه تاثیر به‌سزایی داشته است.»
وی اظهار داشت: «برای ارایه بهتر خدمات به کارگران برای اولین بار به ۳۵۰ مرکز مختلف در کشور مجوز دادیم تا به صورت خصوصی در زمینه‌های گوناگون کار با مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار همکاری کنند و در این بین مراکز فعالی را در استان‌های کرمان، خوزستان، مشهد و تبریز تاسیس کردیم تا به صورت منطقه‌ای به آموزش و ارایه خدمات بپردازند.»

منبع : روزنامه سلامت