تصمیم نهایی اوپک در وین

افزایش بهای نفت سبب شده تا كارشناسان و نظریه پردازان مسائل نفتی، نظرهای گوناگونی درباره آن ابراز كنند كه عمده آنها عبارتند از:1- افزایش ظرفیت تولید، 2- ثبات وضع موجود، 3- افزایش محدوده قیمت نفت

1- افزایش ظرفیت تولید
اوپك پس از بحران سال 1998 و براساس موافقتنامه وین، بهای نفت را 22 تا 28 دلار در هر بشكه تعیین كرد كه در یك دوره چهارساله، متوسط قیمت نفت خام تولیدی اوپك 25 دلار بود، اما وقوع حادثه 11 سپتامبر و حمله نظامی آمریكا به عراق، محدوده قیمت تعیین شده نفت را تغییر داد و نفت خامی كه در سال های 1987 تا 1990 به طور متوسط 15 دلار خرید و فروش می شد و از سال 1991 تا 1999 با دو دلار افزایش، متوسط قیمت آن به بشكه ای 17 دلار رسیده بود، در سال 2000 تقاضا و در نتیجه قیمت آن افزایش یافت. در سال های 2000 تا 2003 میزان تقاضا برای نفت یك میلیون بشكه در روز افزایش یافت و در سال 2003 مصرف روزانه جهان به 5/78 میلیون بشكه در روز و در سال 2004 با 3/2 درصد رشد به 81 میلیون بشكه در روز رسید و پیش بینی می شود تا سال 2005 میزان مصرف به 83 میلیون بشكه در روز برسد.چشم انداز كوتاه مدت و میان مدت بازار نفت نشان می دهد كه تقاضای نفت روند صعودی دارد، بنابراین برای جلوگیری از افزایش بهای نفت باید تولید آن را افزایش داد. كارشناسان براین باورند كه محور نظام كنونی سهمیه بندی تولید «سنتی» و مبنی بر آمار قدیمی ظرفیت تولید كشورهای عضو است كه مطلوب سایر اعضا نیست، زیرا این كشورها با تغییرات متعدد، ظرفیت تولیدی خود را افزایش داده اند كه با اعمال روش سنتی نمی توانند سهمیه خود را با توجه به توان تولیدی خود افزایش دهند. اوپك بارها كوشیده تا نظام سهمیه بندی را با توجه به نظر كارشناسان اصلاح كند، اما موفق به این كار نشده و اگراین روند همچنان ادامه یابد، تخلف از سهمیه ادامه خواهد یافت. علاوه بر این، سیاست قیمت گذاری نفت در بلندمدت به زیان اوپك تمام شده است و این سازمان برای بالا بردن و یا ثابت نگاه داشتن قیمت نفت، مجبور به كاهش یا افزایش تولید است كه اجرای این سیاست سهم اوپك در بازارجهانی را كاهش داده است. تولید نفت اوپك در 25 سال گذشته 30 میلیون بشكه در روز بوده و اكنون كه تقاضای جهانی نفت نسبت به آن زمان 18 میلیون بشكه در روز افزایش یافته، سهم اوپك حدود 28 میلیون بشكه در روز است. استمرار سیاست های حفظ قیمت نفت یا افزایش آن سبب اقتصادی شدن برداشت از منابع جدید و در نتیجه پیدایی تولیدكنندگان جدید خواهد شد. همان طور كه تا سال 1970 برداشت از نفت دریای شمال مقرون به صرفه نبود، ولی با بحران نفتی سال 1973 و جهش قیمت نفت، این منابع توجیه اقتصادی یافت و سبب افزایش سهم غیراوپك در بازار نفت شد. اگر این روند همچنان ادامه یابد، اوپك به تدریج نقش خود را از دست خواهد داد؛ از این رو اوپك باید نفت بیشتری تولید كند.به نظر این كارشناسان با توجه به آن كه رشد جهانی اقتصاد درسال 2004 معادل 4/6 درصد است، تقاضای بازارجهانی برای نفت افزایش می یابد كه با توجه به محدود بودن عرضه، قیمت نفت افزایش می یابد كه درنتیجه آن رشد اقتصاد كندتر و استفاده از سایر انرژی ها از جمله انرژی خورشیدی، اتمی و ... مقرون به صرفه می شود. برای روبه رو نشدن با این مسائل و برطرف ساختن نیازهای جهانی اوپك می باید از حصار سهمیه بندی خارج شود و هر یك از اعضا باید با بیشترین توان خود به تولید بپردازند.

2- ثبات وضع موجود
گروه دوم براین باورند كه افزایش قیمت نفت خام، ناشی از بحران های گوناگون جهانی است و با عرضه و تقاضای آن ارتباط ندارد و اگر بحران های جهانی حل شود، قیمت نفت خام كاهش می یابد، بنابراین به جای افزایش تولید باید بحران های جهانی را حل كرد. از جمله بحران های جهانی می توان به درگیری های مردم عراق با متجاوزان آمریكایی و انفجار خط لوله های انتقال نفت خام، عملیات متعدد در عربستان سعودی، تحریم نفتی ایران از سوی آمریكا، درگیری های اسراییل با مردم آزادی خواه فلسطین، تقاضای برخی از كشورها از جمله هند و چین كه با رشد اقتصادی سریع روبه رو هستند، بهبود وضعیت اقتصادی در كشورهای صنعتی از جمله آمریكا، دلال بازی ها، مشكلات داخلی تولیدكنندگان غیرعضو از جمله روسیه و احتمال قطع موقت تولید نفت یوكوس، بزرگ ترین شركت نفتی این كشور به دنبال درخواست روسیه برای پرداخت مالیات و ... اشاره كرد. بنابراین برای آرام كردن بازار نفت و مهاركردن قیمت ها باید بحران های جهانی را آرام كرد تا از این راه بتوان قیمت ها را كنترل كرد و بهای نفت را كاهش داد. این گروه معتقدند برخی از نگرانی ها در زمینه بازار نفت برطرف شده است؛ از جمله پس از انتخابات درونزوئلا و قطع اعتصاب های نفتی در این كشور، تا حدودی آرامش در بازار نفت برقرار شده است. همچنین نگرانی ایجاد شده در زمینه شركت نفتی «یوكوس» روسیه جدی نیست و عربستان هم تا حدودی در مهار كردن خرابكاری ها موفق شده و درگیری ها و قطع نفت در عراق نمی تواند تاثیر آنچنانی بربازار نفت داشته باشد؛ از این رو اگر فشارهای روانی در بازار نفت تا حد زیادی كاهش یابد و دست واسطه ها كوتاه و از افزایش بهای نفت از طریق بورس بازی ها جلوگیری شود، با توجه به ذخایر جهانی می توان قیمت نفت را كاهش داد، زیرا بازار به جای نفت به اعتماد و آرامش نیاز دارد كه در صورت فراهم شدن این آرامش، قیمت نفت كاهش خواهد یافت.

3- افزایش محدوده قیمت نفت
گروهی دیگر از كارشناسان مسائل نفتی محدوده 22 تا 28 دلار را برای قیمت نفت نامناسب و این محدوده را با سالیان گذشته مرتبط می دانند و براین باورند كه با رشد اقتصاد جهانی و بالارفتن قیمت ها باید قیمت نفت هم افزایش یابد و با توجه به آن كه اوپك محدوده 22 تا 28 دلار را برای نفت تعیین كرده و این محدوده در حال حاضر با قیمت های واقعی فاصله زیادی دارد، باید محدوده جدیدی برای نفت در نظر گرفت تا این سازمان بتواند قیمت نفت را كنترل كند. برای تغییر محدوده قیمت نفت، كشورهای عضو پیشنهادهای گوناگونی را مطرح كرده اند. عبدالله بن حمد العطیه، وزیر انرژی قطر، محدوده 28 تا 30 دلار را پیشنهاد كرده است و معتقد است كه بهای 28 تا 30 دلار برای مصرف كنندگان و تولیدكنندگان عادلانه است و با این محدوده می توان از نوسان بیش از حد قیمت نفت جلوگیری كرد. وزیر امور خارجه ونزوئلا هم نرخ 33 تا 34 دلار در هر بشكه را عادلانه دانسته و معتقد است كه اوپك باید نرخ سبد نفتی را تعدیل كند، زیرا قیمت 22 تا 28 دلار برای هر بشكه مربوط به سال 2000 بوده، درحالی كه متوسط نرخ اوپك مدت هاست كه از این چارچوب تجاوز كرده است. شیخ احمد فهد الصباح، وزیر نفت كویت هم محدوده 28 تا 36 دلار را برای هر بشكه نفت مناسب می داند و حفظ متوسط قیمت نفت اوپك در سطح 32 دلار را خواستار شده است.اكنون اعضای اوپك به این نتیجه رسیده اند كه محدوده قیمت نفت باید تغییر كند، حتی كمیته ای هم برای بازنگری بهای سبد نفتی اوپك تشكیل شده است. ولی آنچه تعیین می شود، باید با واقعیت های جهانی همخوانی داشته باشد، یعنی اگر قیمت نفت خام در جهان بشكه ای 40 دلار خرید و فروش می شود، محدوده ای برای فروش نفت خام اوپك تعیین شود كه از همان ابتدا كارآیی داشته باشد. بنابراین اگر قرار است محدوده جدیدی برای نفت خام اوپك در اجلاس 14 سپتامبر در وین در نظر گرفته شود، باید به گونه ای باشد كه سال ها تعادل قیمت نفت را حفظ كند.

منبع : نمایشگاه بین‌المللی