دیمتری. مندلیف

دیمتری. ایوانویچ. مندلیف زیر و رو كننده علم شیمی و فرزند یكی از مدیران مدرسه محلی در هفتم فوریه ۱۸۳۴ در شهر «توبوسك» واقع در روسیه متولد شد وی در سال ۱۸۶۹ دكتر علوم و استاد شیمی دانشگاه شد و در همین سال ازدواج كرد در این هنگم فقط شصت و سه عنصر از نظر شیمی دانها شناخته شده بود مندلیف در این فكر بود كه خواص فیزیكی و شیمیای عناصر تابعی از جرم اتمی آنهاست. بدون قانون تناوبی نه پیش بینی خواص عناصر شیمیایی ناشناخته میسر بود و نه به فقدان یا غیبت برخی از عناصر می شد پی برد كشف عناصر منوط به مشاهده و بررسی بود بنابراین تنها یاری بخت، مداومت و یا پیش داوری منجر به كشف عناصر جدید می شد قانون تناوبی راه جدیدی در این زمینه گشود منظور مندلیف از این جمله ها آن بود كه در سیر تاریخی عناصر شیمیایی، زمان حدس زدن وجود عناصر و پیشگویی خواص مهمشان فرا رسیده است. جدول تناوبی پایه ای برای این كار شد حتی ساخت این جدول نشان می داد كه در چه جاهایی مكان خالی باقی می ماند كه باید بعداً اشغال شود.
با آگاهی از خواص عناصر موجود در جوار این مكانهای خالی می شد خواص مهم عناصر ناشناس را تخمین زد و چند مشخصه مقداری آنها (جرمهای اتمی، چگالی، نقطه ذوب و نقطه جوشش و مانند آنها را) به كمك نتیجه گیریهای منطقی و چند محاسبه ریاضی ساده، تعیین كرد. این مطالب نیاز به تبحر كافی در شیمی داشت مندلیف از این تبحر برخوردار بود كه با تركیب آن با تلاش علمی و اعتقاد به قانون تناوبی توانست پیشگوهای درخشانی درباره وجود و خواص چندین عنصر جدید را ارائه دهد بنابراین مطابق با این فكر جدولی درست كرد و شصت و سه عنصر شناخته شده را به ترتیب جرم اتمیشان در جدول قرار داد تعداد عناصر در سطرهای جدول یكی نبود مثلاً سطر پنجم ۳۲ عنصر داشت در حالیكه سطر ششم فقط شامل ۶ عنصر بود ولی عناصری كه خواص آنها شبیه هم بود در این جدول نزدیك هم قرار داشتند و بدین علت مقداری از خانه های جدول خالی ماند.
مندلیف در مورد خانه های خالی اظهار داشت كه خانه های خالی متعلق به عناصری است كه تاكنون شناخته نشده وی این نتیجه را در سال ۱۸۶۹ به جامعه شیمی روسیه تقدیم كرد . جدول مندلیف كه پیش بینی وجود ۹۲ عنصر را می نمود جز لوترمایز كه یك سال بعد از مندلیف جدولی مشابه با جدول مندلیف انتشار داده بود طرفداری نداشت پیش بینی های عجیب مندلیف زمان درازی به صورت مثالهای موجود در همه كتابهای شیمی در آمده بود و كمتر كتاب شیمی وجود دارد كه در آن از اكاآلومینیوم و اكابور و اكاسیلیسیم یاد نشده باشد كه بعدها پس از كشف به نامهای گالیوم، سكاندیوم ژرمانیوم نامیده شدند در میان سه عنصری كه مندلیف پیش بینی كرده بود اكاسیلیوم بعد از سایرین كشف شد. (۱۸۸۷) و كشف آن بیش از كشف دو عنصر دیگر مرهون یاری بخت و تصادف مساعد بود. در واقع كشف گالیوم توسط بوابودران (۱۸۷۵) مستقیماً تحت توسط روشهای طیف سنجیش بود و جدا كردن سكاندیوم توسط نیلسون و كلو (۱۸۷۹) مربوط به بررسی دقیق خاكهای نادر بود كه درآن زمان اوج گرفته بود اندك اندك همه پیشگویی های مندلیف تحقق یافته اند. آخرین تأیید در مورد وزن مخصوص سكاندیوم فلزی بود در سال ۱۹۳۷ فیشر شیمیدان آلمانی موفق به تهیه سكاندیوم با درجه خلوص ۹۸ درصد شد وزن مخصوص آن سه گرم بر سانتی متر مكعب بود این دقیقاً همان رقمی است كه مندلیف پیش بینی كرده بود در پاییز سال ۱۸۷۹ انگلس كتاب جامعی به دست آورد كه نویسندگانش روسكو و شورلمر بودند در آن كتاب برای نخستین بار به پیشگویی اكاآلومینیوم توسط مندلیف و كشفش تحت نام گالیوم اشاره شده بود در مقاله ای كه بعدها انگلس در كتابی هم نقل كرده است، اشاره به مطلب آن كتاب شیمی شده است و نتیجه گرفته است كه: «مندلیف با به كار بردن ناخودآگاه قانون تبدیل كمیت به كیفیت هگل، واقعیت علمی ای را تحقق بخشید كه از نظر تهور فقط قابل قیاس با كار لوریه در محاسبه مدار سیاره ناشناخته نپتون بوده است.
علاوه بر این با اكتشاف آرگون در سال ۱۸۹۴ و هلیوم و اینكه «رامزی» نظریه جدول مندلیف وجود نئون و كریپتون و گزنون را پیش بینی نمود جدول مندلیف شهرت عجیب و فوق العاده ای كسب نمود. در این سالها بود كه تمامی آكادمی های كشورهای جهان (غیر از مملكت خودش) او را به عضویت دعوت نمودند زیرا مندلیف مردی آزادیخواه و طرفدار جدی حقوق زن بود و به این علت مورد لطف قرار نگرفت مندلیف در دوم فوریه ۱۹۰۷ در هفتاد و سه سالگی درگذشت به طوری كه می دانیم از هنگامی كه جدول مندلیف بوجود آمد خانه های خالی آن یكی پس از دیگری با كشف عناصر پر می شد و آخرین خانه خالی جدول در سال ۱۹۳۸ با كشف (آكتینوم) در پاریس پر شد.

منبع : ایرانیکا