تقویت راهبرد حفاری دریایی، ضرورت یا راهکار

امروزه شرکت های بزرگ و معتبر بین المللی فعال در حوزه نفت و گاز به منظور ارتقای توان و برتری بر رقبای جهانی خود، حضور در حوزه های جدید را به عنوان راهبردی بلندمدت و موفق دنبال می کنند که حفاری نیز، به عنوان بخش مهمی از حوزه بالادستی، نقش عمده ای در این زمینه ایفا می کند.
نباید از نظر دور داشت، تعداد ریگ های حفاری به کارگرفته شده در میدان های نفت و گاز معمولا شاخص خوبی برای ارزیابی توسعه میدان ها و در نهایت بهره برداری بیشتر از منابع هیدروکربوری به شمار می رود تا آنجا که بهره گیری از تعداد بیشتری از دکل های حفاری در مخازن مشترک، می تواند نویدبخش بهره برداری بیشتر از منابع آن میدان در مقایسه با طرف رقیب باشد.
با نگاه اجمالی به آخرین وضعیت دستگاه های حفاری در جهان و طبق آخرین آمار کنونی سایت "Rigzone" می توان گفت از تعداد ۹۶ دکل حفاری فعال در منطقه خلیج فارس (حدود ۱۰ دکل در حال ساخت و در دست تعمیر) نزدیک به ۷۰ دکل در این منطقه فعال است.
همچنین با توجه به اهمیت چشمگیر میدان گازی پارس جنوبی و ضرورت برداشت هر چه بیشتر از مخزن این میدان، مشاهده می شود که رقیب ایران در برداشت از منابع این میدان، به کارگیری ۱۹ دکل حفاری دریایی را در دستور کار داده، در حالی که تنها دو دکل در بخش ایرانی این میدان مشترک مشغول به کار است.
از دیگر سو با این که ایران ۳۰ درصد از سهم منابع نفت و گاز خلیج فارس را به خود اختصاص داده است، به یقین تعلق تنها ۸ درصد از سهم حفاری این منطقه به ایران کافی نیست.
تعداد دکل های حفاری دریایی در خلیج فارس در مدت ده سال اخیر در آب های خلیج فارس نیز شامل ۱۴ دکل حفاری دریایی خارجی و دو دکل حفاری دریایی ایرانی است که در میدان های مختلف سیری، فازهای ۱ تا ۹ پارس جنوبی، درود، بلال، سروش و نوروز، سلمان، فروزان و اسفندیار، نصرت و فرزام، بهرگان و فارسی مشغول به کار بوده اند.
موضوع های یاد شده و مواردی از این دست از مباحثی است که ضرورت ارتقای ناوگان دکل های حفاری دریایی (جک آپ) را برای کشور به همراه داشته و از چندی پیش در دستور کار وزارت نفت و شرکت های تابع آن قرار گرفته است.
از نظرگاه دیگر، افزایش هزینه های عملیات حفاری در بخش بالادستی به دلیل افزایش شدید اجاره دکل های حفاری دریایی که تعداد آن در دنیا محدود و تنها در انحصار برخی از شرکت های بزرگ آمریکایی است، عاملی دیگر برای تشویق متولیان این صنعت برای افزایش ناوگان جک آپ بوده است.
بر اساس برآوردها، ظرفیت کنونی کشور برای استفاده از «جک آپ» حداقل ۲۰ تا ۲۴ عدد است که با توجه به میدان های هیدروکربوری کشور، این تعداد قابل افزایش است؛ به گونه ای که مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران در همایش بین المللی موسسه روند، بر به کارگیری ۱۸ تا ۲۰ دکل حفاری دریایی تنها در میدان های مربوط به فلات قاره تاکید کرده است که می تواند نویدبخش افزایش فعالیت ها در پروژه های نفت و گاز و بهره برداری از حوزه های مشترک کشور باشد.
بهره گیری از ۱۱ دکل حفاری دریایی در پروژه های میدان گازی پارس جنوبی نیز از جمله قول های مساعد مسئولان برای افزایش بهره برداری از مخزن مشترک پارس جنوبی است. هم اکنون برنامه های کشور به سمت و سوی استفاده از ۳۰ دکل دریایی به پیش می رود که سفارش ساخت ۶ دکل حفاری دریایی که برخی از آنها مراحل ساخت را آغاز کرده اند، از فعالیت های در دست اجرا و آغازین برای تحقق این هدف است.
● سفارش دکل های جدید
تشویق شرکت های خصوصی و نیمه دولتی برای سرمایه گذاری در بخش ساخت دکل های حفاری دریایی از برنامه ریزی های متولیان صنعت نفت بوده است که تا کنون قرارداد ساخت ۶ دکل منعقد شده یا مراحل پایانی انعقاد را می گذراند.
شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران (آی.او.یی.سی) به عنوان شرکت فعال در بخش فراساحل پروژه های نفت و گاز، از چندی پیش ورود به حوزه بالادستی را در زمره برنامه ریزی های خود قرار داده بود که حضور در صنعت حفاری به عنوان بخشی مهم از فعالیت های بالادستی، راهبرد این شرکت را تشکیل می دهد.
این شرکت پیشتر موفق به امضای قرارداد ساخت سه دکل حفاری دریایی شده که قرارداد ساخت دو دکل دیگر نیز که توافق های آن صورت گرفته است، به زودی منعقد خواهد شد. با امضای سه قرارداد برای ساخت داخل دکل های دریایی که در قالب آن پنج دکل حفاری دریایی تامین خواهد شد، بخشی از نیازهای کشور در زمینه حفاری دریایی برطرف می شود.
از این تعداد چهار دکل برای شرکت نفت و گاز پارس و دکل پنجم نیز به منظور استفاده در پروژه های شرکت نفت فلات قاره ایران ساخته می شود که تا دو دکل برای این شرکت قابل افزایش خواهد بود.
در قرارداد ساخت دو دکل که به امضای مدیرعامل های شرکت نفت و گاز پارس (پی.او.جی.سی) و مشارکت آی.او.یی.سی و شرکت ملی حفاری ایران (ان.آی.دی.سی) رسیده، شرکت ملی حفاری ایران شریک تاسیسات دریایی در این پروژه است. همچنین شریک آی.او.یی.سی در قرارداد ساخت یک دکل حفاری دریایی برای شرکت نفت فلات قاره ایران، نیز شرکت ایرانی پتروهورتاش خواهد بود.
● سرمایه گذار دکل ها تعیین شد
در مورد هزینه های پروژه ساخت دکل های حفاری دریایی نیز باید گفت، ساخت این سازه ها به سرمایه گذاری ۸۰۰ تا یک میلیارد دلاری نیاز دارد. همچنین کل این پروژه که مراحل ساخت و اجرا را شامل می شود، به هزینه ای حدود ۶/۲ میلیارد دلار در مدت پنج سال نیازمند است.
با توجه به بالا بودن میزان سرمایه گذاری در بخش حفاری دریایی، پیشنهاد همکاری در این بخش از سوی آی.او.یی.سی به چند شرکت داده شد.
● مقدمات ساخت دکل ها انجام شده است
با توجه به این که دانش فنی طراحی ساخت دکل های حفاری دریایی تنها به چند شرکت دنیا به ویژه شرکت های آمریکایی محدود است، سیاست گذاری برخی از این شرکت ها به منظور هماهنگی دکل ها از نظر طراحی، موجب شکل گیری لیسانس و طراحی بیسیک از سوی چند شرکت بزرگ طراح مانند شرکت F & G، زنتک و هیتاچی ژاپن شد.
هم اکنون مذاکره برای خرید لیسانس ساخت دکل ها را در دست اجرا دارد و تا کنون چند پیشنهاد در این زمینه دریافت شده که طرح مورد نظر نهایی و انتخاب شده است.
ظرفیت ساخت سه دکل حفاری دریایی در یارد شماره یک خرمشهر وجود دارد که هم اکنون سکوهای فازهای ۹ و ۱۰ و بهرگانسر را در خود جای داده است. با حمل این سکوها در آینده نزدیک، skid way سازه های قوی که به عنوان فونداسیون ساخت دکل یا پلتفورم استفاده می شود، این فازها آمادگی ساخت سه ریگ را در این یارد خواهند داشت.
● انتقال فناوری بخش مهم ساخت
فناوری ساخت دکل های دریایی موضوعی دیگر است که برای به کارگیری آن با کمترین هزینه، نیاز به تجربیات شرکت سازنده ریگ وجود دارد. هم اکنون این امکان فراهم شده است تا با همکاری دو شرکت ریگ ساز بزرگ دنیا که یکی در منطقه خاورمیانه و دیگری در چین قرار دارد، ساخت دکل های یاد شده آغاز شود.
شرکت اروپایی که قرار است تامین مالی ساخت دکل ها را به عهده گیرد، همکاری مناسبی با شرکت چینی دارد که بر این اساس بخشی از تجهیزات و خدمات به واسطه شرکت اروپایی از سوی شرکت چینی و بخش دیگر نیز به طور مستقیم به وسیله شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران انجام خواهد شد.
عمق هر یک از ۶ جک آپ یاد شده ۳۰۰ تا ۳۵۰ فوت است و جزء مدرن ترین طراحی های روز جک آپ های دنیا به شمار می رود. هم اکنون اجاره دکل هایی با مشخصه جک آپ های در دست ساخت در خلیج فارس، ۲۰۰ تا ۲۲۰ هزار دلار در روز است.
● سخن پایانی
آمارها نشانگر آن است که در ۲۰ سال گذشته تنها ۴۰ دستگاه حفاری پایه دار در دنیا ساخته شده است که رشدی معادل ۵/۰ در سال را نشان می دهد. علت اصلی کاهش ساخت دستگاه های حفاری پایه دار، کاهش شدید قیمت نفت در سال های پایانی دهه ۸۰ و دهه ۹۰ اعلام شده است.
از سوی دیگر، باید توجه داشت با افزایش قیمت نفت، برنامه ساخت دستگاه های حفاری پایه دار در دستور کار شرکت های پیمانکار حفاری قرار گرفته است؛ به طوری که امروزه در دنیا حدود ۶۰ دستگاه حفاری پایه دار در حال ساخت است که برای بیشتر آنها قراردادهای دراز مدت اجاره منعقد شده است. علاوه بر آن، نرخ اجاره روزانه دکل های حفاری دریایی نیز چند برابر افزایش یافته است که لزوم ارتقای این ناوگان را در دنیا ضروری می کند.
بر همین اساس به جرات می توان گفت افزایش ناوگان جک آپ در ایران، افزون بر آن که از اختصاص هزینه های بالای اجاره دکل به شرکت های خارجی جلوگیری می کند و برای شرکت های دارنده دکل در کشور درآمدزایی به همراه دارد، چنانچه در پروژه های نفت و گاز کشور مورد نیاز نباشد، می تواند در اختیار پروژه های خارجی قرار گیرد و ارزآوری بالایی داشته باشد.
با توجه به موارد مطرح شده، ضرورت سیاست گذاری در شتاب بخشیدن به اجرایی کردن طرح های توسعه ای در میدان های نفت و گاز فلات قاره ایران و پارس جنوبی، ایجاب می کند تا ضمن سرعت بخشی به نهایی کردن قراردادهای توسعه میدان های نفت و گاز از سوی شرکت ملی نفت ایران، اقدام های لازم برای به کارگیری هرچه بیشتر دستگاه های حفاری دریایی صورت گیرد.
با توجه به برنامه های توسعه آینده میدان های مختلف نفت و گاز در خلیج فارس، از جمله فازهای مختلف و لایه نفتی میدان پارس جنوبی، توسعه میدان های رشادت، هنگام، توسعه احتمالی میدان اسفندیار، فاز ۲ میدان فروزان و توسعه میدان های گازی جدیدی که در اطراف جزیره کیش و لاوان وجود دارند، در آینده نزدیک، بیش از ده دستگاه حفاری دریایی دیگر مورد نیاز شرکت ملی نفت ایران است که سیاست گذاری در این زمینه ضروری به نظر می رسد.
بر همین اساس، با این که ساخت ۶ دکل حفاری دریایی در کشور به عنوان گام نخست در این زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، ولی به یقین برای اجرای پروژه های توسعه ای میدان های نفت و گاز به ویژه میدان های مشترک، رقمی ناچیز محسوب می شود و افزایش ساخت و به کارگیری دکل های حفاری دریایی بیشتر، به یک عزم ملی و حمایت جدی دولتی نیاز دارد.
عبدالمحمد دلپریش، مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران، در آخرین اظهارات خود از خرید ۸ دکل حفاری دریایی در سال جاری خبر داده است که چهار دکل آن به صورت ملکی و چهار دکل دیگر از سوی بخش خصوصی داخلی تامین می شود. این موضوع که مصوبه آن را هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران به تصویب رسانده است، می تواند نویدبخش اجرایی شدن برنامه های وزارت نفت در این زمینه باشد.

نسیم صدرنیا

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا