سه شنبه, ۲۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 14 May, 2024
مجله ویستا
سپهبد ناصر مقدم (آخرین رئیس ساواک)
ناصر مقدم فرزند یعقوب در سال ۱۲۹۷ متولد شد، تحصیلات نظامی خود را در دانشکده افسری و دانشگاه جنگ و فرماندهی عالی و ستاد مشترک به پایان رسانید و علاوه بر تحصیلات نظامی در رشته حقوق از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. وی از افسران برجسته «دفتر ویژه اطلاعات» بود که زیر نظر حسین فردوست کار میکرد. همزمان با آغاز کار فردوست در ساواک، به عنوان قائم مقام وارد ساواک شد و کار خود را در اداره کل سوم (که مسئول تأمین امنیت داخلی کشور بود) شروع کرد. پس از قیام ۱۵ خرداد به ریاست اداره سوم ساواک منصوب شد و تا پایان سال ۱۳۴۹ در سمت خود باقی ماند. مقدم بر خلاف مدیرکل قبلی (امجدی) تلاش میکرد تا اطلاعات و آگاهیهای رژیم درباره روحانیت و جریانهای انقلابی درون حوزههای علمیه را گردآوری و در بولتنهای ویژهای به محمدرضا پهلوی ارائه کند.۱ او پس از نصیری زمام امور ساواک را به عهده گرفت و یکی از مأموران درجه یک سیا در خاورمیانه و جهان به حساب میآمد. اکثر دستگیریهای مبارزان در خیابانها (شکارهای خیابانی به اصطلاح ساواک) به دستور مستقیم او صورت میگرفت و شکنجههای مدرن و پیشرفته اسرائیلی و آمریکایی توسط وی در ایران به اجرا گذاشته شد.۲
در سال ۱۳۵۰ از ساواک به ارتش بازگشت و به عنوان رئیس اداره دوم ستاد مشترک ارتش، مسئولیت امور «اطلاعات و ضد اطلاعات» ارتش را به عهده گرفت و تا درجه سپهبدی پیش رفت. وی روابط خاصی با آمریکاییها داشت به ویژه پس از سفر سه ماهه به آمریکا تحکیم و گسترش بیشتری یافت. مشارٌالیه توانست همانطور که اداره کل سوم ساواک را بازسازی میکرد در وضع اداره دوم ارتش نیز تحول ایجاد نماید. مقدم تا قبل از ریاست اداره دوم ارتش، فردی درویش مسلک بود ولی به تدریج روحیات او تغییر کرد و به فردی تجمل پرست تبدیل شد.۳
با اوجگیری امواج انقلاب اسلامی، محمدرضا پهلوی در صدد برآمد با انجام برخی تغییرات صوری و نمایشی در ارکان رژیم خود افکار عمومی را به انحراف بکشاند، لذا در اواسط خرداد ماه ۱۳۵۷ مقدم به جای نعمتالله نصیری به ریاست ساواک منصوب شد.
با گسترش تظاهرات و راهپیماییها در پایتخت بنا به پیشنهاد مقدم جهت برقراری امنیت و آرامش در کشور، دولت، حکومت نظامی در تهران و ۱۰ شهر را صادر کرد، اما اجرای حکومت نظامی بالعکس سبب ازدیاد تظاهرات و انسجام تمام مخالفین علیه رژیم و دولت گردید.۴
دوره ریاست مقدم بر ساواک با گسترش انقلاب و سقوط پی در پی دولت همراه بود و او به مهرهای برای یافتن نخست وزیری که بتواند زمام امور را به دست گیرد بدل شد، وی ملاقات کریم سنجابی با شاه را فراهم کرد و همچنین جهت ملاقات مهدی بازرگان و شاه نیز تلاشهایی به عمل آورد که از سوی بازرگان مورد قبول واقع نشد.۵ مشارٌالیه وقتی از سوی آنها جهت پست نخست وزیری مأیوس شد رو به شاپور بختیار آورد و با او وارد مذاکره شد و خواستار حمایت «سیا» از نخست وزیری وی شد.۶
مقدم در تمام جلساتی که برای رفع بحران کشور برپا میشد رویه خشونت گرایی داشت و میکوشید تا شاه و فرماندهان ارتش را به کودتا و برخورد خونین با مردم ترغیب کند. از دلایل مهم عدم توفیق او درک نادرست وی از کارنامه رژیم پهلوی و نیز ماهیت انقلاب اسلامی بود و در مقاطع مختلف بر اعتقادات نادرست خود پافشاری میکرد. با این حال، وقتی تمام ترفندهایش برای متوقف کردن انقلاب بی ثمر ماند و سازمان و تشکیلات ساواک از هم پاشید، ریاکارانه کوشید خود را به جناح میانهرو انقلاب نزدیک نماید و از نخستین کسانی بود که بیانیۀ بی طرفی ارتش شاهنشاهی را امضا کرد.
پس از پیروزی انقلاب مقدم زندگی مخفیانه را پیش گرفت ولی خیلی زود توسط مأموران دادستانی انقلاب دستگیر و تحویل دادگاه انقلاب اسلامی شد و علی رغم کوششهایی که برای جلوگیری از محاکمه وی به عمل آمد دادگاه وی را مفسد فی الارض شناخت و به اتفاق آراء او را به اعدام محکوم کرد. حکم اعدام بامداد ۲۲ فروردین ۱۳۵۸ به اجرا درآمد.۷
طاهره شکوهی
۱. حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج۱، تهران: اطلاعات، ۱۳۷۰، ص ۵۱۷.
۲. صادق خلخالی، خاطرات آیتالله خلخالی، ج۱، تهران: نشر سایه، ۱۳۷۹، ص ۳۸۹.
۳. حسین فردوست، ص ۴۲۸.
۴. عباس قره باقی، اعترافات ژنرال، تهران: نشر نی، ۱۳۶۸، ص ۲۰ و ۲۱.
۵. محمدتقی تقی پور، استراتژی پیرامون اسرائیل، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ۱۳۸۲، ص ۷۸.
۶. منصور رفیع زاده، خاطرات منصور رفیع زاده، مترجم اصغر گرشاسبی، تهران: اهل قلم، ۱۳۷۶، ص ۳۷۲.
۷. محمد ابراهیم حسن بیگی، چشمها و گوشهای شاه، تهران: سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزش، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۴، ص ۱۰۵.
منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران رهبر انقلاب مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان مجلس حسن روحانی صادق زیباکلام دولت دولت سیزدهم انتخابات مجلس انتخابات مجلس دوازدهم
تهران قوه قضاییه هواشناسی بارش باران شهرداری تهران پلیس قتل سیل سازمان هواشناسی سلامت زلزله وزارت بهداشت
سایپا خودرو بانک مرکزی قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو بازار خودرو مسکن بورس گاز حقوق بازنشستگان ایران خودرو
نمایشگاه کتاب کتاب نمایشگاه کتاب تهران دفاع مقدس حج تلویزیون سینمای ایران تئاتر نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران رضا عطاران سریال سینما
وزارت علوم دانشگاه تهران
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین جنگ غزه حماس آمریکا روسیه افغانستان نوار غزه اوکراین طوفان الاقصی
استقلال فوتبال فولاد خوزستان پرسپولیس مهدی طارمی لیگ برتر رئال مادرید فولاد باشگاه استقلال لیگ برتر ایران لیگ برتر فوتبال ایران بازی
اینترنت شفق قطبی تبلیغات نوآوری ایلان ماسک ناسا اپل
کودک سلامت روان رژیم غذایی ویتامین شیر فشار خون تجهیزات پزشکی افسردگی بارداری