پیش از مرجان، خلائی بود در اندیشه دریاها

بیش از چهار دهه از سروده شدن این شعر مانا توسط اندیشمند طبیعت‌مدار ایرانی، سهراب سپهری می‌گذرد و در طول تمامی این سال‌ها، هر چه که بشر بر غلظت دانش خود افزود، بیشتر دریافت که تا چه اندازه سپهری راست می‌گوید. تا جایی که امروز بی‌تعارف باید اعلام کرد: محیط‌های مرجانی برای آبزیان دریا، همان‌قدر ارزش دارند که جنگل‌ها برای ما و دیگر زیستمندان عالم خاکی. موضوع وقتی حادتر می‌شود که دریابیم درخت با همه شکنندگی‌اش، به مراتب از توان بالاتر و انعطاف بیشتری برای مواجهه با شرایط نامطلوب محیط برخوردار است؛ در صورتی که مرجان‌ها در شمار آسیب‌پذیرترین و شکننده‌ترین پاره‌های زیست‌‌سپهر طبقه‌بندی می‌شوند؛ پاره‌هایی که به‌رغم شکنندگی و کندی فرآیند بازتولیدشان، در زمره مهم‌ترین زیستگاه‌های جهان به شمار می‌آیند.
در بیان اهمیت محیط‌های مرجانی، کافی است بدانیم به‌رغم آنکه تنها کف یک‌هزارم دریاها را مرجان پوشانده، اما بیش از ۷۵ درصد زیستمندان آبزی، وابسته به همین محیط‌ها هستند، چراکه این محیط‌های ناب، هم وظیفه لانه‌گزینی اغلب آبزیان دریایی را برعهده دارند و هم مهم‌ترین منبع تغذیه آنها به شمار می‌روند. به دیگر سخن، مرگ مرجان‌ها، یعنی مرگ تمامی موجودات آبزی جهان! چراکه آن ۲۵درصد باقیمانده نیز که به طور مستقیم به محیط‌های مرجانی وابسته نیستند، پس از مرگ آن ۷۵درصد و متلاشی شدن زنجیره غذایی دریایی، خواه ناخواه نابود خواهند شد.
و حال تصور کنید دنیای بدون ماهی، چگونه دنیایی خواهد بود؟ آیا ناقوس‌های پرطنین آن خلائی که هوشمندانه سهراب عزیز هشدارش را داده بود، حس می‌کنید و می‌شنوید؟ آیا می‌دانید هم‌اکنون وسعت مناطق مرده دریایی در جهان (مناطق فاقد اکسیژن)، بیش از دو برابر دهه ۱۹۸۰ میلادی است؟ و آیا می‌دانید، فراخی این مناطق مرگ‌آفرین و خطرناک دریایی، امروز از بزرگی مساحت کشور نیوزیلند هم فزونی گرفته است؟ وای بر ما... از همین‌رو است که وقتی می‌شنویم، تنها محیط‌های مرجانی در ایالات متحده آمریکا سالی ۳۷۵ میلیارد دلار سوددهی دارند، نباید حیرت کنیم و نباید متعجب شویم که چگونه در یک جزیره کوچک اقیانوس آرام، مثل گوام – آنگونه که اخیرا دکتر گلابی و دکتر خسروپناه به نگارنده منتقل کردند – میلیون‌ها دلار صرف حفاظت و حراست از این محیط‌های دریایی منحصر به فرد می‌شود.
یادمان باشد: مرجان‌ها در هر ۱۰۰ سال، تنها بین یک تا پنج سانتی‌متر رشد می‌کنند. یعنی برای جبران هر سانتی‌متر از قطعات مرجانی، باید ۱۰۰سال منتظر ماند و این مسئله‌ای است که کمتر مورد دقت قرار گرفته است. به دیگر سخن، ارزش مرجان‌ها را می‌توان، همپای ارزش خاک در خشکی‌ها دانست، چراکه هر دو، بستر حیات و تولید به شمار می‌روند. و ما چه می‌کنیم؟! چقدر برای پاسداری از مرجان‌های زیبای خود در خلیج فارس هزینه می‌کنیم؟ اصلا هزینه کردن برای پاسداری، پیشکش؛ بیاییم کاری کنیم که سالانه ۱۰ درصد از پساب آلوده و مواد نفتی را که بی‌مهابای فرداها در این دریای نیلگون و مقدس ریخته می‌شود، بکاهیم. آیا این آرمان بزرگ و رؤیایی‌ای به شمار می‌رود؟! باور کنید، زنده نگه داشتن نام مقدس خلیج فارس، تنها در جنگ‌های رسانه‌ای و لابی‌های سیاسی و بیانیه‌های فردی و گروهی و پتیشن‌های اینترنتی خلاصه نمی‌شود؛ کمک به نجات مرجان‌ها، شناسه‌ای ماندگار و ارزشمند است که نشان می‌دهد کدامیک از ملت‌های ساکن در حاشیه این نیلگون جاویدان پارسی، بیشتر به ماندگاری و حفظ توان زیست‌پالایی خلیج فارس متعهد و علاقه‌مند هستند.

darvish۱۰۰.blogfa.com
محمد درویش

منبع : روزنامه کارگزاران