سهم ۲۰۰ میلیارد دلاری

●گسترش بانکداری اسلامی در معادلات اقتصادی
صنعت بانکداری اسلامی و خدمات مالی اسلامی طی سه دهه اخیر رشد چشمگیری داشته به طوری که تعداد موسسات مالی اسلامی از یک موسسه در سال ۱۹۷۵ به بیش از ۳۰۰ موسسه در سراسر جهان در حال حاضر افزایش یافته است . هم اکنون بانکداری اسلامی و خدمات مالی اسلامی جای پای خود را در بیش از ۷۵ کشورجهان توسعه داده اند و هر چند که خاورمیانه و جنوب آسیا پذیرای بیشترین بانک های اسلامی هستند و بحرین و مالزی نیز دو قطب اصلی خدمات مالی اسلامی به شمار می روند ،اما حضور خدمات مالی اسلامی در اروپا و حتی آمریکا نیز به وضوح درحال رشد است و رشد بانکداری اسلامی به مراتب بیشتر از رشد بانکداری غیر اسلامی و معمولی در سطح جهان است و همین امر توجه نهادها و موسسات اقتصادی و سرمایه گذاری بین المللی و همچنین کشورهای توسعه یافته و صنعتی را به صنعت نوپای بانکداری اسلامی معطوف کرده است .
یک نسل پیش بانکداری اسلامی در سطح جهان صرفاً شامل مراکز سرمایه گذاری می شد که از طریق خرید و اجاره مستغلات به ارائه سود سهام می پرداختند، اما هم اکنون صنعت بانکداری اسلامی پیشرفت فراوانی کرده و مکانیسم های بانکی قابل توجهی در آن به وجود آمده که راه را برای گسترش بیشتر آن فراهم آورده است .
هم اکنون بانک های غربی اقدام به ارائه کارت های اعتباری اسلامی ، رهن های اسلامی و اوراق قرضه منطبق با شریعت اسلام می کنند؛هر چه رشد اقتصادی کشورهای خاورمیانه افزایش می یابد ، خدمات اسلامی بانک ها و موسسات مالی غربی نیزگسترش می یابد.
هم اکنون معتبرترین بانک های جهان .از سوسیته جنرال و پاریباس گرفته تا دویچ بانک و استاندارد چارترد به صنعت بانکداری اسلامی وارد شده اند. به علاوه موسسات مالی مهم جهان همچون داوجونز و ارنست اند یانگ نیز هم اکنون خدمات مالی گسترده ای همچون شاخص ها و سهام های اسلامی به مسلمانان ارائه می دهند که منطبق بااصول اسلامی هستند .هم اکنون رشد شاخص ها و سهام های اسلامی که در بانک ها و مراکز مالی معتبر جهانی ارائه می شود ۵ درصد فراتر از رشد سایر خدمات مالی و بانکی غیر اسلامی است و چشم انداز صنعت بانکداری اسلامی را برای غول های بانکی غربی امیدوارکننده ساخته است .
طی سال های اخیر بانک های غربی با تاسیس شعب اسلامی و ایجاد با نکداری اسلامی ، توانسته اند ۲۶۵ میلیارد دلار سپرده های منطبق با شریعت اسلام جذب کنند. بی اعتمادی مردم کشورهای مسلمان نسبت به بانک های غیر اسلامی داخلی موجب رشد سرمایه گذاری آنها در شعب اسلامی بانک های معتبر خارجی شده است . درآمدهای بالای نفتی و رشد نقدینگی در کشورهای غربی موجب تنشویق غول های بانکی غربی به تاسیس شعب منطبق با اصول بانکداری اسلامی شده است ، تا از این طریق سرمایه های مردم مسلمان را جذب کنند.
در حالی که براساس قانون اسلام بهره و ربا حرام است ،بانک های بزرگ غربی با استخدام دانشمندان بزرگ مسلمان سعی دارند مکانیسم های بانکی منطبق با اصول اسلام را ایجاد کنند تا دیگر مشکلی بر سر راه سرمایه گذاری مسلمانان در این بانک ها وجود نداشته باشد. رشد سپرده های شعب اسلامی بانک های غربی طی دهه گذشته بیش از ۱۰ درصد افزایش یافته است .
●رشد ۱۵ درصدی
صندوق بین المللی پول در گزارشی با تمجید از رشد فوق العاده صنعت بانکداری اسلامی و خدمات مالی اسلامی در سطح جهان ، اعلام کرد خدمات مالی اسلامی در سطح جهان سالانه ۱۵ درصد رشد می کند. بنابراین اعلام صندوق بین المللی پول ، مجموع دارایی های موسسات مالی اسلامی در جهان ۲۵۰میلیارد دلار است . موسسات مالی اسلامی هم اکنون دامنه وسیعی از خدمات مالی را از انتقال وجوه و دارایی گرفته تا خدمات مالی را از انتقال وجوه دارایی گرفته تا خدمات ریسک مالی ارائه می دهند که همگی با قوانین اسلامی منطبق می باشند.
صندوق بین المللی پول ، تقاضای روز افزون مسلمانان برای خدمات مالی اسلامی ، افزایش درآمدهای نفتی کشورهای مسلمان و توانایی رقابت بسیاری از محصولات بانکی اسلامی با مشابه های غربی را عامل رشد چشمگیر صنعت بانکداری اسلامی طی سال های اخیر می داند که حتی موجب جذب بسیاری از سرمایه گذاران غیر مسلمان نیز شده است .
هر چند که صنعت بانکداری اسلامی در مقایسه با کل صنعت بانکداری جهان هنوز هم ناچیز شمرده می شود، اما رشد بالای آن طی سال های اخیر بسیار بالاتر از رشد صنعت بانکداری جهان بوده است و انتظار می رود طی دهه های آینده بانکداری اسلامی جایگاه مهمی در عرصه جهانی بیابد.
●سهم ناچیز از صنعت جهانی
با وجود رشد قابل توجه صنعت بانکداری اسلامی در جهان ، اما بانکداری اسلامی همچنان سهم ناچیزی از کل صنعت بانکداری دنیا را در اختیار دارد .بنابر آمار بانک تسویه حساب بین المللی ، دارایی های بانک های اسلامی نسبت به کل دارایی های بانک های جهان فقط ۱۷/۱ درصد است .
براساس آمار این نهاد بین المللی ، کل دارایی های بانک ها در سراسر جهان در پایان سال ۲۰۰۴ برابر با ۲۱ تریلیون و ۶۰۷ میلیارد دلار بوده است، که از این رقم سهم بانکداری اسلامی ۲۵۲ میلیارد دلار بوده است، که از این رقم سهم بانکداری اسلامی ۲۵۲میلیارد دلار است .بدین ترتیب ، سهم بانکداری اسلامی نسبت به کل داراییهای بانکداری جهان ۱۷/۱ درصد است .
کل سپرده های بانک های جهان در سال گذشته ۱۵تریلیون و ۶۲۷ میلیارد دلار بود که از این رقم ، سهم بانک های اسلامی رقم ناچیز ۱۹۹ میلیارد دلار بود. سهم بانک های اسلامی نسبت به کل سپرده های بانک های جهان نیز ۲۸/۱ درصد است که نشان دهنده این واقعیت است که صنعت بانکداری اسلامی راهی طولانی برای جهانی شدن دارد . شورای خدمات مالی اسلامی راهی طولانی برای جهانی شدن دارد . شورای خدمات مالی اسلامی ، مستقر در مالزی ، نیز اعلام کرده است که ارزش صنعت خدمات مالی اسلامی در دنیا ۲۰۰ میلیارد دلار است .
●توجه کشورهای غیر اسلامی به بانکداری اسلامی
کشورهای غربی توجه روزافزونی به نظام بانکداری اسلامی دارند و انتظار می رود که طی چند سال آینده بسیاری از بانک ها در سراسر جهان از نظام بانکداری اسلامی استفاده کنند. رشد ناگهانی بانکهای اسلامی در چند سال گذشته، توجه بانک های جهانی را به خود جلب کرده است . هم اکنون بانکداری و فاینانس اسلامی به موضوع مهمی در جهان مالی و پولی مبدل گشته است و در ماه های اخیر توجه کشورهای صنعتی به بانکداری اسلامی افزایش یافته است:
دولت هندوستان طی یک سال گذشته خدمات مالی اسلامی ، شعب بانکی اسلامی و بانکداری اسلامی را به تمامی شهرها و بخش های این کشور گسترش داده است .
طی یک سال گذشته با ایجاد تغییرات قانونی در نظام مالی انگلستان راه برای فعالیت آزادانه بانک های اسلامی بر اساس قوانین اسلامی باز شده است.
خزانه داری فدرال آمریکا سال گذشته چارچوب قانونی برای فعالیت بانک های اسلامی را مهیا کرد تا این بانک ها بدون محدویت به بانکداری اسلامی بپردازند.
ژاپن به عنوان نخستین کشور صنعتی جهان قصد ورود به عرصه انتشار اوراق قرضه اسلامی را دارد .
سه دهه طول کشیدتا بانکداری اسلامی اینچنین گسترش یابد و اکنون در سراسر جهان اقتصاددانان و کارشناسان پولی و مالی ، بانکداری اسلامی را به عنوان یک سیستم کامل بانکی می شناسند و در حال تحقیق روی آن هستند. طی سال های اخیر اوراق بهادار اسلامی در بازارهای جهانی با استقبال بالایی رو به رو شده است، به طوری که اولین اوراق بهادار اسلامی منتشره در آلمان درجه AAA از موسسه فیچ دریافت کرد. بانک های سنتی در سراسر جهان یا در حال تبدیل شدن کامل به بانک های اسلامی هستند و یا شعبه هایی بر پایه بانک داری اسلامی ایجاد می کنند . مهمترین تفاوت بانکداری اسلامی با بانکداری معمولی در این است که بانک های اسلامی در قبال وام های اعطایی ، بهره ثابت دریافت نمی کنند.
محصولات و قراردادهای مالی اسلامی در حال جذب روز افزون توجه دانشمندان و حقوقدانان مسلمان غیر مسلمان است . شرکت های حقوقی بین المللی همچون کلیفردچنس ، نورتون روز و کلایداندکو به طور روز افزونی مشتریان خود را به استفاده از قراردادهای مالی اسلامی و بانکداری اسلامی توصیه می کنند. به موازات افزایش درخواست بانک ها به منظور پیوستن به بازار مالی درحال توسعه اسلامی ، بانک داری اسلامی نیز در سراسر جهان گسترش می یابد و این امر استفاده از تسهیلات بانکی و قوانین مالی شرع اسلام را آسان کرده است.
براساس آمار موسسه خدمات مالی بریتانیا حساب هایی که خواستار تسهیلات بانکی مبنی بر قوانین شرع اسلام هستند طی یک سال اخیر از ۲۰۰ میلیارد دلار به ۵۰۰ میلیارد دلار افزایش یافته و هر سال نیز ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش می یابد.
از آنجا که طبق قوانین اسلامی ، نرخ های ثابت بهره در نظام بانکداری ممنوع است، بانک های کشورهای غربی سعی در ایجاد بخش های اسلامی می کنند تا سرمایه مشتریان مسلمان را نیز جذب کنند. تقاضا برای سرمایه گذاری های اسلامی با فوج درآمدهای نفتی به کشورهای مسلمان نفت خیز خاورمیانه رو به افزایش است و در سال جاری میلادی تاکنون ۱/۸ میلیارد دلار اوراق قرضه اسلامی فروخته شده است که از رقم ۶/۷ میلیارد دلاری سال گذشته بیشتر است .
در سال ۲۰۰۳ بانک اسلامی انگلستان در لندن افتتاح شد و با گسترش بانکداری اسلامی در سال گذشته بانک بی .اس. بی ، پنجمین بانک بزرگ این کشور اعلام کرد برای مسلمانان مبادلات مالی بر اساس قانون اسلام ارائه می کند. مالزی به عنوان پیشگاه بانکداری اسلامی ، از سال ۱۹۸۳ ،بانکداری اسلامی را تاسیس کرد و در سال ۲۰۰۲ اولین اوراق قرضه اسلامی را به واحد پول دلار در بازار های بین المللی عرضه کرد . عرضه اوراق قرضه اسلامی هم اکنون ۱۰ درصد کل نظام بانکی مالزی را تشکیل می دهد و دولت مالزی قصد دارد آن را تا سال ۲۰۱۰به ۲۰ درصد افزایش دهد، اما هم اکنون با رقیب تازه نفسی به نام سنگاپور مواجه است . بانکداری اسلامی هم اکنون ۱۱ درصد بازار مالی کشور مالزی را از آن خود کرده است .
به هر حال اقتصاددان ها بر این باورند که بانکداری اسلامی پیشگام صنعت بانکی جهان در آینده خواهد بود و کشورهای مختلف غیر اسلامی به تدریج نظام بانکی اسلامی را خواهند پذیرفت و در این میان نقش کشورهای مسلمان در توسعه بانکداری اسلامی از اهمیت وافر برخوردار است، اما ایران به عنوان یک اقتصاد بزرگ اسلامی در زمینه بانکداری اسلامی ، تاکنون نقشی در خور اقتصادش ایفا نکرده است و ضرورت توسعه بانکداری اسلامی در کشورمان بیش از پیش احساس می شود.

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم