والدین بخوانند

کودک با گذر از مرحله طفولیت و ورود به دوران دبستان، در واقع وارد دنیای جدیدی می شود. دنیایی که نه تنها از نظر خصایص رشد و شکوفایی جسمی و روانی جدید است، بلکه از نظر روابط و معاشرت ها، آشنایی با فرهنگها، آموزشهای مناسب و یا نادرست نیز قابل توجه می باشد.
دوره پنج ساله دبستان، دوره ای حساس و از نظر تثبیت شخصیت اخلاقی و تربیتی، دورانی مهم است. دوره فراگیریهای زیربنایی، دوره پایه گذاری عادتهای اساسی و مهم در روابط کودک با دیگران و دوره آغاز پاره ای از لغزشها و انحرافات است. به همین دلیل، در نظام تربیتی اسلام، برای آموزش و مراقبت از کودکان در این دوره، به والدین توصیه هایی شده است. از جمله: تفکیک بستر، رعایت ضوابط معاشرت کودک با همسالان و بزرگترها، تقویت مبانی مذهبی و اخلاقی، آموزش روشهای مراقبت از خود، ایجاد عادات مناسب در خلوت به هنگام خواب، زمان دفع و موقع پوشیدن لباس و آموزش مقدمات ورود به دوران بلوغ.
● مراقبت والدین در پیشگیری از بروز بعضی انحرافات
بی خبری از جریان رشد کودک و زمینه های فکری، عاطفی و روانی کودکان و غفلت از اتخاذ مواضع درست و بهنگام، زمینه ساز بسیاری از سقوط ها و انحرافهاست. اما پدران و مادران زمانی از آن آگاه خواهند شد که لغزشی در کودک شکل گرفته و تثبیت شده باشد که در این صورت امکان رفع آن به سادگی میسر نیست. این عارضه در امور جنسی به مراتب جدی تر و در خور توجه بیشتری است. زیرا اگر انحرافاتی در این زمینه از دوران کودکی در وی شکل بگیرد و تثبیت شود، رفع و چاره آن فوق العاده دشوار خواهد بود. انحرافاتی که گاه زمینه ساز آن محیط خانواده است.
● ویژگیهای سنی کودکان
کودکان در سن شش تا دوازده سالگی ویژگیهایی دارند که با اتکای به آنها بهتر می توان به تربیت و سازندگی شان پرداخت. از جمله این ویژگیها می توان به پنج مورد اشاره کرد:
۱) هوشیاری:
فرزندانی که از ابتدا هوشیاری هایی نسبت به روابط والدینشان داشته اند، در این سنین نسبت به این روابط هوشیارتر و حساس تر می شوند. این هوشیاری مربوط به شرایط رشد، دنیای جدید کودک، آموخته هایش در مدرسه و همچنین تداعی بسیاری از دیده ها و شنیده های گذشته و تحلیل و بررسی آنها با اندیشه کودکانه است.
۲) کنجکاوی شدید:
در این مرحله از عمر، کودک بشدت کنجکاو است و کنجکاوی جهت دار و معنی دار او در خصوص نحوه روابط، نوع پوشش و نشست و برخاست والدین است. ممکن است مشغول انجام تکالیف مدرسه باشد، ولی گوش به سخنان والدین داشته باشد.
به همراه کنجکاوی، حالت چراجویی در کودک قوی است و می خواهد از رمز و راز یک قضیه و چند و چون آن نیز آگاه شود. علاقه مند است بداند چه رابطه ای بین زندگی مشترک پدر و مادر و به وجود آمدن خودش وجود دارد؟ پیش تر کجا بوده و چگونه به دنیا آمده است؟
پدران و مادران باید بدانند که در معرض چنین کنجکاویهایی هستند. لذا تا جایی که موجب وقاحت نشود، باید به کنجکاوی کودک پاسخ مناسب بدهند.
۳) سن تمیز:
کودکان بطور متوسط در شش سالگی به مرحله تمیز می رسند. شش سالگی در اصطلاح مربیان، سن تمیز است. یعنی سن تشخیص. بدین معنی که آنها با دنیای متفاوت زن و مرد آشنا می شوند و از حسن و قبح امور بیشتر مطلع می شوند. بنابراین مراقبت از دیده ها و شنیده های آنان باید بیشتر باشد.
پدر و مادر باید در بعد غریزی، مسائل پسندیده و ناپسند همچنین امور مجاز و غیرمجاز را به صورت تدریجی به آنها بیاموزند. برای مثال باید به آنها تفهیم کنند که دست زدن به بدن خود یا دیگران تا چه حد مجاز است؟
۴) تفکر منطقی:
در سن هفت سالگی کودک از نظر رشد ذهنی به مرحله ای می رسد که می تواند خوب بیندیشد و درباره حل مسایل اطرافش فکر کند. البته تفکر او تا حدود زیادی با ضوابط علم، اخلاق و منطق سازگار است و به اصطلاح چندان بی حساب به پیش نمی رود. طبیعی است که قسمت مهمی از اندیشه او متوجه غذا، استراحت، نحوه برخورد با پدر، مادر، معلم و مسایل مربوط به او در زندگی باشد. ممکن است گاهی پدر و مادری با هم سخنی رد و بدل کرده باشند و کودک به واقع از آن سر در نیاورده باشد، ذهنش معطوف به آن مسأله شده و در پی حل آن پرسش باشد. بعید نیست که در این زمینه از دوستانش کمک بگیرد. که در آن صورت عارضه چند برابر می شود.
کودک همچنین در اندیشه کشف خود و راز و رمز خویش است. او دوست دارد از روابط علت و معلولی وجودش با خبر شود. و این امر برخی از دانش آموزان را حتی شبها بیدار نگه داشته و وسوسه هایی را در ذهن آنها بیدار می کند.
البته کشف تفاوتهای جنسی از چهار سالگی شروع می شود و اگر این رفتار کنجکاوانه به طریق منطقی و با رفتار خردمندانه پدر و مادر تعدیل نشود، چه بسا حالت انحرافی به خود بگیرد.
به این منظور لازم است از چهار سالگی پسر به همراه پدر و دختر با مادرش استحمام کند. در ضمن پدر و مادر فرزند خود را به گونه ای پرورش دهند که از همان دوران خردسالی برای تعویض لباس به اتاق دیگری برود و دور از چشم دیگران لباس خود را عوض کند. والدین نیز در این راه باید مراقب باشند و هرگز به گمان اینکه فرزندشان کودک است و یا فرزند «محرم» آدمی است در حضور وی لباس خود را عوض نکنند.
۵) خطر انحراف:
در سنین هشت تا ده سالگی کودکان، به ویژه دخترها، صورت و چهره متفاوتی پیدا می کنند. قد و قامتشان درشت تر می شود. لباس در قامت آنها زیباتر جلوه می کند. از سوی دیگر در شرایط عاطفی خاصی قرار می گیرند که در آن شرم و حیای بسیار بروز می کند. این مجموعه عوامل سبب می شود که برخی کودکان در معرض خطرها و انحرافهایی قرار گیرند. به دلیل وجود همین خطرها باید مراقبت بسیاری در معاشرت و روابط کودک با افراد بالغ صورت گیرد. حتی در منزل، نوع بازیها زیر نظر والدین باشد و حداکثر از حدود هشت سالگی بسترها و در صورت امکان اطاق کودک از والدین جدا شود.
● چند توصیه به والدین
▪ پوشش آراسته و استفاده از لوازم آرایش توسط مادر باید در محیط خانه امری عادی و مطابق روال همیشگی باشد. در صورتی که این کار در روزهای خاص انجام شود، برای کودک سؤال برانگیز خواهد شد.
▪ اگرچه والدین محرم کودک هستند، ولی باید مراقب پوشش خود در حضور کودک باشند.
▪ از حدود سن ۴ سالگی به کودکان آموزش داده شود، تحت نظر و هدایت والدین اقدام به شستن خود پس از دفع کند.
▪ به کودک یادآوری شود در هنگام ورود به اتاق والدین، طبق فرمان قرآن ابتدا اجازه بگیرد و سپس وارد اتاق شود.
▪ در زمان دید و بازدید اقوام، مراقب سخنان خود و مزاحها باشند.
▪ بازی کودکان در محیطهای خلوت کنترل شود به آنها حق بستن در اتاق داده نشود و در این مواقع والدین به بهانه ای وارد اتاق آنها شده و سرکشی کنند.
▪ به کودک آگاهی داده شود مراقب پوشش خود باشد و بدنش را در معرض دید دیگران قرار ندهد.
▪ روابط افراد بالغ با کودکان را زیر نظر داشته باشند. این مراقبت درباره رابطه پسر بزرگتر با دختر کوچکتر از اهمیت بیشتری برخوردار است.
▪ به فرزندان خود احترام بگذارند، به آنها القا کنند که در خور عزت و احترامند تا خود را پست نشمارند و تسلیم هر خواسته ای نشوند.
* بتدریج که به سن کودک افزوده می شود، باید به صورت غیرمستقیم برخی از مصادیق انحراف و لغزش را به گوش کودک برساند.
▪ افراد آلوده به دنبال کسانی می روند که دچار کمرویی هستند و در شرایط ناصواب توان دفاع ندارند پس شایسته است به فرزندان جرأت داده شود تا در مورد آنچه بر سرشان می آید با والدین صحبت کنند.
▪ والدین کودک خود را مانند امانتی به مدرسه بسپارند و به موقع او را تحویل بگیرند. ضمن آنکه رفت و آمدش را در فاصله خانه تا مدرسه زیرنظر داشته باشند.
▪ و کلام آخر اینکه خداوند متعال را همچنان که بزرگ است باید در ذهن کودک بزرگ معرفی کرد و یادآور شد که او در همه جا و همه وقت ناظر بر اعمال ماست.

علی ابراهیمی- کارشناس امور تربیتی
منابع:
- خانواده و مسائل نوجوان و جوان- دکتر علی قائمی
- اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب- استاد مرتضی مطهری
- آنچه باید درباره ریشه های روانی رفتار کودکان خود بدانید- روبرت لافون- ترجمه محمدحسین سروری
- خانواده و مسائل جنسی کودکان- دکتر علی قائمی
- مشکل پدران و مادران درباره امور جنسی فرزندان- آرلدل مک دانلد- ترجمه جواد پیمان
- روان شناسی و تربیت جنسی- واسیلی دیتریویچ کوچتکف- ترجمه محمدتقی زاد

منبع : روزنامه قدس