انسان شناسی زیستی چیست

مراد از انسان شناسی زیستی مطالعه خصوصیات زیستی و بدنی، تكامل و تطور انسان و اختلافات زیستی موجود میان انسان هاست. این علم به مطالعه منشا تغییرات و تفاوت های موجود میان افراد یك گروه از یك طرف و میان گروه ها و جمعیت های مختلف انسانی از طرف دیگر می پردازد. البته تغییراتی در گذشته و در مدتی نسبتا طولانی در انسان به وجود آمده است، به وسیله دیرینه شناسی و تكامل بررسی می شود. باید توجه داشت كه تغییرات انسانی، هر چند كند، پیوسته ادامه دارد. در انسان شناسی زیستی مطالعه اختلافات موجود میان انسان ها با توجه به «رشد و نمو» و اختلافات تشریحی امری ضروری است و مقایسه وضع فیزیولوژیك، متابولیك و بیوشیمیك بدن در گروه های مختلف انسانی نیز انجام می شود. انسان شناسی زیستی همچنین تفاوت در اندازه گیری های بدن را میان افراد مختلف از یك طرف و میان گروه ها از طرف دیگر مطالعه و مقایسه می كند. دانشمندانی كه در زیست شناسی انسانی به مطالعه و تحقیق می پردازند، نمونه های متوسط گروه ها و سنین مختلف را پیدا كرده و در مطالعات مربوط به رشد و نمو به كار می برند. در حقیقت این قسمت از انسان شناسی زیستی در برخی از محافل علمی به نام زیست شناسی انسانی شناخته می شود. انسان شناسی زیستی از طرف دیگر مطالعه خصوصیات زیستی و بدنی را _ با توجه به مطالعات علوم انسانی و اجتماعی _ انجام می دهد و در این مطالعات به فسیل ها و بقایای فرهنگ های پیشین توجه می كند. معمولا كسانی كه در این رشته كار می كنند؛ باستان شناس، دیرینه شناس و انسان شناس زیستی هستند، ولی گاهی می توان به اعتقاد بعضی اصطلاح كلی دیرینه شناس انسانی را برای همه آنان به كار برد. بنابراین دیرینه شناسی انسانی مطالعه و بازسازی فرهنگ های پیش از تاریخ و فسیل های مربوط به انسان و موجودات نزدیك به او می باشد. دیرینه شناسی انسانی برای پیدا كردن زمان و تاریخ دقیق كشفیات خود از زمین شناسی و فیزیك كمك می گیرد. بعضی اوقات تاكید انسان شناسی زیستی بیشتر به تاریخ طولانی زندگی انسان یا مطالعه نسل به نسل انسان هاست. هر دوی اینها به هم نزدیك و مربوطند. برای مثال اگر كسی بخواهد اختلاف زیستی میان انسان ها را مطالعه كند، باید اطلاعاتی درباره این كه از كجا آمده اند بداند، یا اگر بخواهد درباره منشا انسان كنجكاوی نماید، باید از اختلافات زیستی میان انسان ها و گروه های مختلف انسانی آگاهی كامل داشته باشد. در انسان شناسی خصوصیات جسمانی و اختلاف و دگرگونی های موجود بین افراد و گروه های انسانی و نیز تغییراتی كه در نسل های مختلف در این خصوصیات حادث می شود، مورد توجه قرار گیرد. ژنتیك جمعیتی با انسان شناسی زیستی ارتباط كاملی برقرار كرده است، زیرا از یك طرف، «ژنتیك جمعیتی»، پویایی تغییرات ژنتیكی را در گروه های مختلف موجودات دوجنسی مطالعه می كند و از طرف دیگر انسان شناسی زیستی با استفاده از داده های جمعیتی و اكولوژی انسانی _ مثل میزان موالید، مرگ و میر و ازدواج، تغذیه و بهداشت _ به پیشبرد توسعه ژنتیك جمعیتی كمك كرده است. انسان شناسی زیستی به «انسان سنجی»، یعنی اندازه گیری های مختلف انسانی نیز توجه دارد. خصوصیات كمی ارثی انسان (قد و اندازه های مختلف بدنی) پیچیده و تابع بسیاری از عوامل مختلف می باشد. انسان شناسی زیستی با توجه به اندازه گیری های مختلف فسیل های به دست آمده و مقایسه آنها با انسان امروزی به شناخت گذشته انسان كمك می كند. شاخه های جدید زیست شناسی با گسترش روزافزون علوم برای شناخت هر چه بیشتر پایگاه های حیات انسانی به وجود آمدند؛ از آن جمله پیشرفت های «بیوشیمی» در سال های اخیر باعث ظهور «زیست شناسی مولكولی» و «ژنتیك مولكولی» شده است. ساختمان كار و تكامل مولكول های داخل سلول در انسان شناخته شده اند، متخصصان ژنتیك، وراثت و اختلافات آنها را در بین افراد و گروه های مختلف مطالعه كرده اند. این مطالعات با توجه به فراوانی مولكول ها در جمعیت های مختلف باعث شناخت عوامل ژنتیكی موثر در تطور و تكامل شده است. مسایل انسان شناسی زیستی با توجه به ژنتیك، بیوشیمی و حتی فرهنگ قابل حل است. فرهنگ بر عوامل زیستی اثرات زیادی دارد. مثلا ازدواج های خویشاوندی باعث بروز بیماری های مختلف از طریق انتقال ژن های مغلوب بیماری زا می شود. اكولوژی انسانی اثر متقابل انسان و محیط زیست او را مطالعه می كند. سازگاری انسان با محیط زیست نیز در اكولوژی انسانی مورد توجه قرار می گیرد. سرانجام انسان شناسی زیستی، اختلافات جسمانی انسان را _ به هر دلیل كه باشد _ مطالعه و مقایسه می كند. گاهی از یافته های انسان شناسی زیستی در عمل استفاه می شود. برای مثال در رابطه خصوصیات بدنی و امراض مختلف، در پزشكی قانونی، در برنامه های بهداشتی و حتی برای طرح اندازه گیری های مختلف وسایل راحتی انسان مثل اتومبیل و هواپیما، داده های انسان شناسی زیستی را به كار می گیرند.
دكتر اصغری عسگری خانقاه و محمد شریف كمالی