پیرامون أسیب شناسی تئاتر دانشگاهی

▪ شما مهمترین کمبود ها و آسیب های تئاتر دانشگاهی رو چی می دانید؟
ـ به نظر حالا در زمینه ی کارهای اجرایی احتمالا" مکانی برای تمرین بچه ها ی نمایش که معمولا" حالا ما تو مقاطع بالاتر هم با این مشکل برخورد کردیم . معمولا" پلاتو نمی دادن و یک مقدار هم جدا بودن بچه ها . یعنی مثلا" بچه های بازیگری با بچه های نویسندگی احیانا" این ها باهم تعاملی ندارن . معمولا" این قشنگه که و خیلی کمک می کنه که این بچه ها بیان و اتودهای نمایش نامه نویسی بچه های نمایش نامه نویسی را اتود کنن . هم در جمع بچه ها مشکلاتش مشخص بشه ضعف هاش مشخص بشه و به هر حال ار هر دو جنبه کمک بشه هم گروه بازیگرها می تونن از متون فارسی استفاده کنن و از طرفی هم کمک می کنن به دوستان نمایش نامه نویسیشون که به هر حال کارهاشون به اجرا برسه و اجرایی تر بشه به همین شکل به هر حال این ها هم اگر تعامل بیشتری داشته باشن هماهنگی بیشتری داشته باشن بهتره .
▪ یعنی یک بده بستانی بین بچه های گرایش های مختلف باشه که خود این می تونه در ادامه منجر به تشکیل گروه و فعالیت حرفه ای در آینده بشه .
ـ بله بله دقیقا" همین طور درسته .
▪ هر ساله تعداد زیادی دانشجو از رشته ی نمایش فارغ التحصیل می شوند اما بازار کار موجود آمادگی پذیرش این تعداد فارغ اتحصیل را ندارد . راه کار شما برای برون رفت از این مشکل چیست؟
ـ به هر حال این مشکل در همه ی بخش های این جامعه وجود دارد و ما با توجه به رشد جمعیتی که داشتیم و کمبود امکانات در تمام سطوح جامعه برای این ها ..
▪ منظورتان سایر رشته هاست؟
ـ بله رشته های مختلف فرقی نمی کنه همه ی رشته ها در حال حاضر فارغ اتحصیل هایی دارن که این ها در بازار کار جذب نمی شوند. به خاطر این که ما کلا" امکانات کشورمون اون قدر وسیع نیست که همه ی نیروهای بالقوه را در واقع بالفعل بکندو از آنها استفاده کند. این عمومیت داره . در واقع زمینه ی تئاتر هم به همین شکل هست . حالا اگر قرار باشه فکری بشه باید در سطح وسیع این اقدام انجام بگیره و خدمتتون عرض بکنم که باید سرمایه گذاری کرد دیگه . برای هنر باید سرمایه گذاری کرد . برای فرهنگی باید سرمایه گذاری کرد.
▪ آیا به نظر شما نیازی به بازنگری در دورس رشته ی نمایش در مقطع کارشناسی هست؟ اگر جواب شما مثبت است کدام درس بیشتر نیازمند بازنگریه ؟ یا کدام درس ها؟
ـ ببینید من در طی این ۴سال اخیر درس های زیادی را تدریس کردم این جا نسبتا" زیاده . و این باعث می شه که یک شناخت نسبی داشته باشم و با توجه شناختی که خود بنده حاصل کردم فکر می کنم کسانی که این سر فصل ها را انتخاب کردن و متون درسی که قراره ارائه بشه با تفکر این کار رو کردن . حالا شاید به نظر من توی دروسی که بنده دارم ارائه می دهم سر کلاس نیازی به این بازنگری به اون شکلی که شما می فرمایند نیست . به هر حال اگر تاریخ هنر تدریس می شه شما در درس تاریخ ادبیات نمایشی قطعا" به اون برخورد می کنن باید بشناسیم . اصلا" وقتی قراره ما سرزمینی رو بررسی کنیم از اون جایی که درام به هر حال جزو خانواده ی هنر به حساب می آید باید هنرش را بشناسیم پس لازمه که بدانیم حتی شاید لازم بیاشه چیزی اضافه شه یا حالا تو دروس دیگه مثل مثلا" جامعه شناسی یک مقدار وسعت بدهیم به کارمون . اما توی این درس های تاریخی که بنده تا الان تدریس کردم فکر می کنم از لحاظ محتوایی چیزهاییکه انتخاب شده مرتبط با هم تا حدودی .
▪ می دونم افرادی که این سر فصل ها را تدریس کردن انسان های محترم و به خصوص با دانشی بودن . امام ضرورت ها و نیازهای امروز و فاصله ای که از اون سال های گرفیم چنین نیازی رو تحمیل می کنه ؟
ـ نمی دونم . من دقیقا" نمی تونم به تو پاسخ مشخصی بدهم چون بستگی داره که تو نظرت چه دروسی باشه . من در رابطه با درسهای تاریخی که درس داده می شه ... شما برای درس تئاتر که نمی تویند مثلا" تاریخ نمایش را حذف کنید .
▪ نمی شه به نظر شما کامپکتش کرد؟
ـ نه برای این که شما دارین تازه برجسته ترین اون ها را تو این دروس باهاش روبرو می شین . چیزه غیر از این نیست . چیشو می خواین حذف کنید؟ اصلا" کلش چقدره ؟ توی این درس مثل دارم می گم.
▪ بله
ـ یا مثلا" برای درس تاریخ هنر واقعا" شما رشته ی در واقع رشته نمایش جزو درس های رشته های هنری به حساب می یاد. باید یه شناخت داشته باشین بعدا" اون موقع وقتی می یاین اساتید یک کشوری رو بررسی می کنیدوقتی می یاین درام مثلا" یونان رو بررسی می کنین روند شکل گیری ادبیات نمایشی را توی یونان اون موقع متوجه می شین که بابا همون چیزهایی که الان عنصر شکل گیری درام هستن توی هنر اون سرزمین هم تاثیر داشتن جا داشتن اینا با هم کاملا" در ارتباطه دقیقا" این مشکل را ما الان داریم تو کلاس هامون که بچه ها اطلاع کافی نندارن متاسفانه آشنا نشدن . بعد چیزایی که می گیم اصلا" براشون مانوس نیست. این چیزا رو نمی شه ... ولی من در مورد کلیه دروس نمی تونم نظر بدم . چون من همهی دروس را تدریس نکردم این جا. واقعیتش در حد اطلاعات خودم و شناخت خودم نسبت به این درسهایی که ارائه می کردم به نظر نمی رسه . حالا حداقل تو این های تغییری نیاز باشه . حالا شاید نیاز به باز نگری باشه . بالاخره باز اگر که کاستی هست جبران بشه چیزی رو خراب نمی کنه . بهتر می کنه به هر حال این قضیه رو.
▪ دانشگاه آزاد اسلامی از چند سال پیش آزمون و مصاحبه ی ورودی رشته نمایش را برداشت . این اتفاق چه تاثیری در روند آموزشی رشته ی نمایش تو این دانشگاه داشته ؟
ـ ببینین به هر حال این یه مقدار نقص به حاب می یاد به نظر من برای این که بچه هایی که به خصوص بچه هایی که برای بازیگری می یان نیاز هست که مصاحبه داشته باشن . نیاز هست که مصاحبه بشن که ببینن تواناهایی کافی را حالا نمی خوام بگم کافی لازم رو دارن یا نه ؟ یعنی طرف حداقل توانایی بیان داره ؟ قراره بازیگری یاد بگیره دیگه . از لحاظ فیزیکی مشکل حاد نداشته باشه ... همین که ظاهر اون طرف رو ببینن این خودشه می تونه تعیین ننده باشه که این آدم تو این رشته آدم موفقی هست یا نه ؟ اصلا"وارد شدنش ضرورت داره یا نه ؟ امکانش هست یا نه ؟ این در واقع ابتدایی ترین چیزیه که ما لان برخورد می کنیم با دانشجو هایی که می بینیم از لحاظ بیانی مشکل دارن . این چه جوری می تونه بازیگری بخونه ؟ چه جوری می خواد بازیگر بشه ؟ نمیشه به هر حال سخته .
▪ با وجود انبوه حرف ها و برخی کوشش ها ی صورت گرفته در رساتای رشد و تقویت تئاتر شهرستان ها اما هنوز تهران قلب هنر و تئاتر در ایرانه . و فاصله ی چشم گیری با شهرستان ها داره . با توجه به این نکته وجود رشته ی تئاتر در دانشگاه های شهرهایی مثل اراک تنکابن بوشهر تبریز الیگودرز شیراز و غیره را چگونه ارزیابی می کنید؟
ـ خوب من فکر می کنم که نه تنها تهران قلب تئاتره تهران قلب همه چیزه . در همه ی موارد ما تجمع امکانات تئاتری رو تو این شهرهایی که رشته ی تئاتر دارن گسترش بدن .
▪ اساسا" شما به این معتقد هستین که محیط شهری در ورند آموزش تئاتر دانشگاهی تاثیر داره ؟
ـ از چه جهت؟ دقیقا" سوالت واضح نیست برام . یعنی چی ؟ یعنی فرهنگ اون شهر؟
▪ وجود امکانات تئاتری وتئاتر فعال ...
ـ خوب بله من هم عرضم همینه . باید همین طوری باشه . یعنی باید در واقع این شهرهایی که حداقل تئاتر دارن از لحاظ فرهنگی کار کنن رو مردم این ها رو آماده کنن که برن هر از چندی نمایش ببینن . مکانی ایجاد شه که این گروه هایی که حالا دارن توی دانشگاه کار می کنن بیان اون جا و ابراز وجود کنن خودی نشون بدن و تماشاگر عام رو هم به خودشون ببینین . این لازمه این بهترین کار هم ارتباط برقرار کنن مردم هم کارشون رو ببینن . باید باشه دیگه به هر حال واسه ی اونها هم باید فضایی فراهم بشه یا حداقل اگر مثلا" حتی بشر از امکانات همین دانشگاه استفاده بکنن برای این که مردم رو دعوت بکنن برای این که این ارتباط برقرار بشه ولی باید کار فرهنگی کرد چون الان تهرانش به سختی مرن تئاتر می بینن دیگه شهرستان ها که جای خود داره .
▪ همون طوری که می دونین رشته نمایش توی دانشگاه سراسری در ۵ گرایش و در دانشگاه آزاد در ۴ گرایش تدریس می شه . کامل نبودن گرایش ها توی یک دانشگاه چه تاثیری در روند آموزشی داره ؟
ـ خوب اون هم با نقصانه . چون این ها باید در کنار هم باشن بچه هایی که دارن کارگردانی می خونن نمی دونم این جا کراگردانی نداره بازیگری داره ؟
▪ خیر
ـ لیال جواهری : بازیگری می خونن باید به هر حال تحت هدایتکارگردانانای عمل بکنن و از طرفی باید طراحانی باشن که صحنه هایی رو بیارایند و ما این ها رو هم در کنار هم با هم توسعه بدیم دیگه تک بعدی نباشه فقط بازیگر بدیم بیرون .
▪ آیا دانشگاه ها دانشجویان رشته ی نمایش رو برای ورود به بازار کار حرفه ای اماده می کنن ؟ اگر نه چه چیزایی لازمه تا این اتفاق بیافته ؟
ـ این اتفاق نمی افته . حالا همون طور که خودت هم گفتی تهران ممکنه این اتفاق بیافته . بچه ها در حین این که دانشجویان مرن کمابیش به گروه های تئاتری می پیوندن ...
▪ یعنی با فضای حرفه ای هم یک بده بستان نزدیک دارن.
ـ آشنا مش شن شرکت مش کنن توی این گروه ها . به هر حال اون کار ورزیشون رو در واقع همون طور که دانشجویان دارن هم زمان انجام می دن تجربه کسب می کنن و بعد وارد بازار کار می شن . کار البته تا اون جایی که من می دونم و حالا در اعصار مختلف هم ما شاهدش بودیم تئاتر که نون نمی ده به کسی که پس نمی شه خیلی امیدوار بود که اینها بتون واقعا" وارد بازار بشن که درآمد چندانی براشون داشته باشه . معمولا" به عنوان شغل دوم می شه بهش نگاه کرد.
▪ با توجه به پیش رفت ها و ایجاد تخصص ها یی که در تئاتر شده واقعا" می شه امروز به تئاتر به عنوان شغل دوم نگاه کرد ؟ بگذریم از نیازهای معیشتی که این رو به هنرمندان این عرصه تحمیل می کنه .
ـ خوب وقتی که غم نون باشه چی کار می شه کرد؟ شما بری تئاتر کار بکنی که ۲ سال دیگر دستمزد بگیری ؟ یا قرارداد می نویسی شما ۴ ماه تمرین می کنی برای یه تئاتر حرفه ای شو ۳ ماه ۴ ماه تمرین می کنی ۱ ماه اجرا می کنی می شه ۵ ماه . حالا کم کم ۵ ماه شما در نظر بگیرین . این ۵ ماه با شما قرارداد می بندن ۲ میلیون ۳ میلیون . خیلی کارکرده باشین ۴ ۵ میلیون.
مثلا" بگیرن خوب ؟ بعد شما اینو بخواین تقسیم هم بکنین برای هر ماه چقدر میافته ؟ بعد تازه برای هر ماه هم اگر بیافتد کی این پول به دست شما می رسه ؟ پس نمی تونیم روش حساب بکنیم به عنوان چیزی که برات معشیتت رو در واقع تامین بکنه متاسفانه این چیزیه که جراین داره من تا اون جایی که دورو بر خودم دیدم تئاتری ندیدم که تنها با تئاتر تونسته باشه زندگی بچرخونه .
▪ خانم جواهری چه نابسمانای هایی از سوی دانشجویان رشته ی نمایش بر آموزش تئاتر در دانشگاه تاثیر منفی می گذاره ؟
ـ یعنی دانشجو ها چه جوری خودشون می تونن تاثیر منفی بذارن توی آموزشی تئاتر ؟
▪ بله یعنی فضای دانشجویی که الان هست چه کاستی هایی داره ؟
ـ ببین اینو نمی شه همه جابه جا یه جور دید. مثلا"شما در دانشگاه سراسری بچه هایی رو می بینی که خیلی توانا هستن . از این جهت که آزمونی که اون جا برگزار می شه بچه ها برای این که بتونن وارد بشن برای رشته نمایش باید رتبه ی حالا اگر اشتباه نکنم یعنی رتبه های بالا می خوان . پس این ها بچه های کم سواد و کم توانی نیستن خوب ؟
▪ تازه این بخشی از قضیه است و آزمون ورودی هم خودش این اجبار رو داره که بچه های خودشون رو به یه سطحی از توانایی برسونن .
ـ بلا اصلا" ریزش زیاده یک تعدادی گزینش می شن واقعا" که این ها بچه های تنبل حالا به قول قدیمی ها نیستن بچه تنبل مدرسه نیستن بچه هایی ان که درساشون خوب بوده تونستن رتبه های بالا کسب کنن خوب اگر این ها باشن بان ها از توان دریافت بالاتری هم برخوردار هستن چون این جوری با اومدن . پر توان تر با اومدن گیرایشون ... نمی خواهم بگم ذهنشون قوی تره ها نه یاد گرفتن که بیش تر درس بخونن پس می شه معلومات بیشتری هم در اختیارشون گذاشت . اما بچه هایی که متاسفانه داورد دانشگاه آزاد می شن من تااون جایی که می دونم تک و توک بچه هایی هستند که سطح معدل دوره ی دبیرستانشون بالاست . خیلی هاشون اصلا" نمی دونن که این جا می خوان چی کار بکنن . اومدن این جا مثلا" رشته ی ادبیات نمایشی نمی دونه چی می خواد بشه . خوب بعد این بچه ها چون که از اول خیلی با درس و کلاس و این ها خیلی اخت نبودن یک مقدار از لحاظ علمی کم کار بار اومدن الان تو کلاس هم وقتی حضور پیدا می کنن یه مقدار حجم اطلاعات کلاس بالا می ره دل زدن . یعنی دوست دارن همه چی کم و مختصر و این طوری بار اومدن کم تلاشن می تونن ۴ تا کار پژوهشی بکنن تحقیق بکنن . این ها همه به هر حال دلایلیه که می تونه تاثیر سوء بذاره بر اون چیزی که میخواد بهشون آموزش داده بشه .
خوب وقتی هم معلم استاد ببینه که دانشجو گیرایی نداره انگیزه نداره اصلا" چی بهش یاد بده ؟ در همین حد باقی می مونه .
▪ شما مقطع کارشناسی رو توی دانشگاه آزاد اراک خوندید و امروز در مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد اراک تدریس میکنید. دانشگاه زمان شما با امروز چه تقاوت هایی داره ؟
ـ فرقی به اون شکل نمی کرد اون موقع هم ما اساتیدی داشتیم که خیلی قابل احترامن و حالا هر کدامشون در جایگاهی هستن که الان خوب شاید راضی نباشن که بیان اراک تدریس کنن یا احساس کنن که نیازی ندارن و ...
▪ چرا؟
ـ خوب به هر حال ببینید مسافت یه مقدار تعیین کننده ست دیگه
▪ آیا فقط مساحت ؟
ـ خوب می تونه . بله هم اون هست هم احتمال داره از لحاظ مالی احساس کنن که این مدتی رو که می خوان این جا بگذرونن اگر تهران باشن براشون طبعات مالی بهتری داره . ببینید برای ... خیلی امورمیتونه دخیل باشه برای این که آدم در یک زمینه تصمیمی بگیره و این هایی که عرض می کنم این جا می دونم که این ها قطعا" دخیل هستن . اگر چیز دیگری هم دخیل باشه نمی دونم .
اساتید گرانقدر اراک می آمدندو به نظر من امروزه هم اساتید همکاران بنده واقعا" از لحاظ مطالبی که ارائه می کنند چیزی که کم تر ایشان ندارند.
▪ دانشجوی زمان شما با دانشجوی امروز چه تفاوت هایی داره ؟
لیلا جواهری : خوب این ها خیلی می شه گفت فاحشه اختلاف نسل ها ست دیگر. بچه های امروز واقعا" خیلی می تونن یعنی .... یعنی امکاناتی که در پیش روشون هست خیلی گسترست. و خیلی چیزها می تونه اون ها رو در واقع مشغول کنه به خودش . شاید یه مقدار کم تمرکزی از نتایج این دوره باشه این نوع زندگی باشه . فکر می کنم . شاید هم خیلی بی انگیزه تر.
▪ دلیل این عدم تمرکز یا ...
ـ یا عدم انگیزه هان؟ من فکر می کنم که چون الان داشنگاهرفتن مده همه باید یه جوری دانشگاهبرن نحصیلات دانشگاهی داشته باشن . خوب حالا بری به هره جهت اومدن این جا و خیلی هاشون نمی خوام بگم نه . احتمالا" منظورم این نیست . بعضی از بچه ها به این شکل وارد می شن . خوب این چیزها هست همراشون دیگر وقتی انگیزه نباشه به هر سو بی کشیده می شه دیگه .
▪ حرف آخر ؟
ـ هیچی سلامتی خسته نباشدی.

عرفان پهلوانی

منبع : سایت هنر تئاتر