ویروس HIV

● HIV ویروس مختل کننده سیستم دفاعی بدن انسان می باشد و به خانواده ی رتروویروس هاتعلق دارد واولین بار توسط دانشمندان انستیتو پاستور فرانسه در سال ۱۹۸۳کشف شد . این ویروس در گونه های حیوانی موجب سرطان های مهلک و مهمی میشود ودو نوع عمده از این ویروس کشف شده است.
▪ HIV که باعث شیوع جهانی ایدز شده و یک ابتلای کشنده است.
▪ HIVکه در بعضی موجب ایدز میشود و بعضی ها سالم می مانند.
HIVبه گروه ویروسهای قابل برگشتی تعلق دارد که در آن ژنهای ویروسی وارد مواد ژنتیکی کروموزوم های بدن فرد شده وموجب ابتلای دراز مدت و ماندگار می شود.
وجود این ویروس برای ابتلای به ایدز شرط لازم و مهمترین عامل است ولی عوامل فرعی دیگری مانند ساختار ژنتیکی فرد سن و سال وی شیوه ی درمان وضع تغذیه افسردگی رنج اعتیاد خواب و ورزش و عوامل روحی روانی مانند اعتقاد به مرگ و از دست دادن امید در تبدیل این ویروس به بیماری ایدز مؤثرند.HIVبه حرارت حساس است چنانچه ویروس ۳۰ دقیقه در معرض حرارت۵۶ درجه سانتی گراد قرارگیرد قدرت آلوده کنندگی آن دست کم صد بار کمتر میشود. این ویروس در مقابل پرتو فرا بنفش به نسبت مقاوم است. مواد شیمیا یی مانند الکل ایتلیک ۴۰% فنول ویزول و فرما لین مقدار ناچیز ویروس را از فعا لیت باز می دارند. تحقیقات نشان داده اند HIVدرمحیط خشک تا۷روزودراب تا۱۵روزقدرت عفونت زایی خود را حفظ می کند .
● تبدیل اچ ای وی به ایدز :HIV
در بدن هر سلولی را که CD۴ دارد یامی تواند CD۴ را شناسایی کند آلوده می سازد زیراCD۶ محل اتصال ویروس به جدار سلول می باشدو چون مونوسیت ها و ماکرو فاژ ها وگلبول های سفید بیش از همه قدرت شناسایی CD۶ را دارند و مخزن CD۶بدن هستند بیشتر توسط HIV آلوده می شوند. وقتیHIV وارد بدن میشود باعث کاهش تعداد سلول های CD۶ میشود وچون کمبود CD۶ در خون و بافت های بدن باعث میشود سیستم ایمنی کار خود را درست انجام ندهد عفونت های دیگر فرصت رشد پیدا میکنند از این رو این بیماری ها راباشد از این رو این بیماری ها را بیماری های فرصت طلب گویند. یعنی اگر سیستم دفاعی بدن سالم باشداین عفونت ها بروز نمی کنند وسیستم دفاعی نا سالم ناشی از وجود ویروس HIV در بدن فرصتی برای رشد دیگر میکروب ها و بروز عفونت ها می شود مثل ذات الریه های شئیئ و عفونت های خطرناک سل چند ساله می باشد که در این دوره علایم مثل تهوع سر درد و عرق شبانه و تب وکسالت و...به صورت خفیف رؤیت میشود و در مرحله ی بعد با بروز عفونت ها ی فرصت طلب که شایع ترین علامت شروع بیماری ایدز می باشد علائم بالینی تشدید می شود.بیماری ایدز مرحله ای است و از یک انسان ظاهرا سالم و بدون علامت بیماری شروع میشود و پس ازطی مراحل چندین ساله تبدیل به حالت مرگ آور وکشنده میشود.از دیگر اثرات عفونت اچ ای وی تحلیل رفتن چربی و عضلات بدن(لاغری)و در برخی موارد ضعف کار کرد نفر و ازبین رفتن تفکر آگاه و رفتارهای عادی میشود که در این حالت ویروس به نفر حمله کرده است . اچ ای وی یک ویروس خیلی متغیر است یعنی که ژن ها و پوشش خارجی خود را خیلی سریع میتواند تغییر دهد که سیستم ایمنی بدن به سختی با آن همراه می شود این امر موجب فعال شدن واکنشهای سیستم ایمنی بسیار شدیدی میشودکه عاقبت سیستم را خسته میکند و از پا در می آورد برای همین اچ ا ی وی در مبارزه با بدن پیروز است.
● علائم بالینی:
تظاهرات عمو می نظیر سردرد تب عرق شبانه کسالت خستگی بی اشتهاییی کاهش وزن واسهال به تناوب در جریان اچ ای وی رخ می دهند. گر چه علائم عمومی در حدود ۴۰% از بیماراندر زمانی که در مراحل ابتدایی عفونت اچ ای وی هستند گزارش شده اند این علائم به طور شایع تر در مرحله های بعدی به وجود می آیند .تب مربوط به اچ ای وی با افزایش درجه حرارت به میزان کم ومعمولا دمای بدن کمتر از۵/۳۸ درجه سانتی گراد مشخص میشود. تعریق شبانه شیوع کمتری ازتب گزارش شده است.تب بالا و تعریق شبانه یک فرایند عفونی غیر از اچ ای وی به تنهایی را مطرح می سازند . خستگی کسالت و بی اشتهایی در مرحله های بعدی بیماری شایع هستند و عفونت های فرصت طلب این علائم را تشدید می کنند .
همانطور که گفته شد ویروس اچ ای وی هر بافتی را که سی دی ۶ دارد آ لوده میسازد پس عوارض ناشی از ایدزبسیارند از جمله عوارض چشمی دهانی ریوی گوارشی التهاب سیسنوس ها پوستی *( زخمهای درد ناک که بهبود نیابند و بیش از ۱۰روز طول بکشند قویا عفونت جلدی مخاتی فرمن اچ ای وی را مطرح می سازند*) عصبی عضلانی و همچنین تظاهرات قلبی غددی رو ماتیسمی کلیوی وعفونت های سلی .
● درمان:
اساس درمان ایدز مثل درمان سرطان ها ست بهبودی قطعی ندارد و فقط می توان جلوی پیشرفت بیماری را گرفت. تهیه واکسن ضد ویروس اچ ای وی مانند دیگر واکسن های ضد ویروس میسر نیست چون اچ ای وی به دلایل ذیل پایداری زیادی دارد : چون ویروس بازگشتی است و ژنوم خود را وارد کروموزوم های آ لوده کرده و آن را به عنوان یک واحد کروموزوم به سلول ها و نسل های بعد منتقل می کند.این ویروس از هر گونه واکنش خنثی کننده ی پاد تن سلول میزبان پرهیز میکند اچ ای وی می تواند به صورت پنهان در سلول آلوده باقی بماند و از تماس با اجزای سیستم ایمنی بگریزد و از طریق فرایندی بنام هم جوشی سلولی ذرات ویروس با پادتن های سیار در تماس قرار نمی گیرند و محافظت میشوند. قابلیت تغییرپذیری زیاد این ویروس باعث میشود بتواند سال ها به تکثیر بپردازند و برای پیدایش و تثبیت گونه های مختلف وقت کافی داشته باشد.پس تهیه واکسن به روش پادتن آماده یا ویروس ضعیف شده کار ساز نیست چون اچ ای وی اصلا در تماس با پادتن قرار نمیگیرد بلکه واکسن های ساخته شده به تعداد سلول های سی دی ۶ می افزایند و یا سیستم ایمنی جدیدی جایگزین سیستم ایمنی تخریب شده توسط اچ ای وی می کنند.داروهایی مانند ای ز تی جلوی تکثیر ویروس را می گیرند و حدود ۶ ماه به عمر مبتلایان می افزاید ولی اچ ای وی خیلی زود در برابر این دارو مقاوم میشود پس هر دارو تاثیری موقتی دارد.روش دیگر اینترفرون آ لفا ستکه در ۴۰% افراد تا یکسال بهبودی نسبی یا کامل ایجاد می کند و روشهای شیمی درمانی که تا حدودی زندگی را بهبود می بخشد و بسیاری داروها که سرعت تبدیل اچ ای وی به ایدز و پیشرفت بیماری را کاهش می دهند.
● راه های انتقال:
اچ ای وی ویروسی است خونی که تمایل به سلول هایی داردکه معمولا از راه ارتباط جنسی تزریق وریدی یاازطریق مادران به نوزادان در زمان زایمان یا شیردادن منتقل میشود .به خاطر اینکه میزان ویروس ها در مایعات بدن کم می باشد وتجمع ویروس در سلول ها بیشتر است لذا ترشحاتی که سلول بیشتری دارند تقریبا عفونی تر از ترشحات بدون سلول بدن هستند. با در نظر گرفتن نکاتی که ذکر شد راه های سرایت بیماری منحصر میشود به: آمیزش جنسی انتقال و انتقال از مادر به فرزند.
▪ واگیری از راه آمیزش جنسی :
مطالعات متعددی نشان داده اند که هم جنس گرایان مفعولی که با شریکهای جنسی متعددی آمیزش جنسی دارند کانون اصلی خطر برای انتقال آلودگی به اچ ای وی در مردان همجنس گرا هستند.رویهم رفته با در نظر گرفتن نتیجه تحقیقات مختلفی که در این زمینه به عمل آمده است خطر آلودگی به ویروس ایدز در بین شریکهای جنسی دگر جنس گرایان از ۷ تا ۶۸ درصد متغیر است. کلیه تحقیقات حاکی از امکان پذیر بودن سرایت بیماری از مرد به زن واز زن به مرد است . در عین حال آنچه مسلم است این است که امکان واگیری در طریق خاصی ازآمیزش جنسی کم باشد آمیزش مکرر با یک یا چند شریک جنسی ممکن است خطر آلودگی را بیشتر کند.
▪ سرایت از راه خون:
داده های همه گیری شناختی حاکی از انتقال ویروس ایدز از راه تزریق در تعدادی از گروه های جمعیتی از جمله معتادان به مواد مخدر تزریقی بیماران مبتلا به هموفیلی و دریافت کنندکان خون است مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی با تزریقیهای مکرر استفاده از وسایل غیر استریل و یا استفاده اشتراکی از وسایل تزریق مانند سوزن یا سرنگ باعث انتقال ویروس ایدز از طریق بقایای خون میگردند.پی گیری خون دهندگان آلوده نشان داده که تقریبا همیشه یک نفر(حد اقل )از خون دهندگان از گروه های پر خطر بوده است. همچنین افرادی که خون دریافت کرده اند و برسیهای گذشته نگر حاکی از آلودگی این فبیل خون ها بوده است مورد مطالعه قرار داده اند و مشخص شده که اکثریت دریافت کنندگان خون آلوده سر انجام به اچ ای وی آلوده میشوند.خود حذفی خون دهندگانی که عضو گروه های در معرض خطر هستند(به عبارت دیگر خود داری از خون دادن ) از۱۹۸۳ شروع شده و بدون شک در کاهش خطر آلودگی در بین دریا فت کنندگان خون تاثیر به سزایی داشته است.غربال گری خون دهندگان از حیث پادتنهای ضد اچ ای وی خطر مربوط به ا نتقال خون یا تهیه فراورده های خون را بیش از پیش کاهش داده است. بهر حال حتی غربالگری نیز نمیتواند سالم بودن خون را به طور مطلق تضمین کند زیرا ممکن است ویروس در خون وجود داشته باشد ولی هنوز پادتنهای ضد اچ ای وی بوجود نیامده باشند. از سوی دیگر حساسیت آزمون های کشف پادتن کامل نیست و مواردی از نتایج منفی کاذب وجوددارد.بزرگترین نگرانی خطر انتقال ویروس از طریق گویچه های سرخ تراکم است که اجزایی از خون هستند که بیش از همه مورد استفاده قرار می گیرند.بیماران مبتلا به هموفیلی که فاقد یک یا چند تا از پروتئینهای ضروری برای انعقاد خون هستند و بدون مداخله پزشکی ممکن است به خونریزیهای سخت و طولانی دچار شوند ناچار به استفاده از عوامل انعقادی(عامل۸ برای هموفیلی ای وعامل ۹ برای هموفیلی بی )از پلاسمای انسانی هستند. از اواخر ۱۹۸۴ اکثر کارخانه های سازنده عوامل انعقادی مبادرت به ساخت عوامل انعقادی حرارت دیده کردند به طوری که با غیر فعال کردن ویروس خطر آلودگی این فراورده ها تا حدی مرتفع شده است فرو رفتن اتفاقی سوزن آلوده به بدن نیز منجر به بروز مواردی معدود از عفونت شده است.
▪ سرایت از مادر به فرزند:
انتقال ویروس ایدز از مادر آلوده به فرزند بیشتر در طی بارداری در حین زایمان و بعد زایمان روی می دهد. شواهد و قراین زیادی وجود داردکه نوزادان در حین زایمان یا دوره های انتهای بارداری به این آلودگی دچار میشوند. بر مبنی مطالعه ای که در مرکز تحقیقات نیو یورک انجام شده است مادرانی که بیش از ۴ساعت قبل از زایمان دچار پارگی کیسه آب شده اند ۲۵% و آنهایی که کمتر از ۴ ساعت از پارگی کیسه آب آنها گذشته باشد فقط ۱۴% بیماری را به نوزادان خود منتقل می کنند که در اثر تماس نوزاد با ترشحات مخاطی واژن بوده است.
▪ گروه های در معرض خطر آلودگی:
مردان هم جنس گرا معتادان به مواد مخدر تزریقی نوزادان متولد شده از مادران آلوده و اشخاصی از قبیل بیماران مبتلا به هموفیلی که قبل از معمول شدن غربال گری خون ازحیث پادتن های ضد اچ ای وی فراورده های خونی از جمله عوامل انعقادی دریافت می کرده اند جزو مهمترین گروههای در معرض خطر هستند.
▪ مردان هم جنس گرا:
گروه مردان هم جنس گرا (که مردان دو جنس گرا را در برمی گیرد) بزرگترین گروه در معرض خطر ایدز به خصوص در ایالت متحده هستند.
▪ بیماران مبتلا به هموفیلی :
هموفیلی یک بیماری توارثی مادام العمر است که تقریبا بطور انحصاری جنس مذکر را مبتلا می سازد و از مشخصات آن اختلال انعقاد خون است.با توجه به اینکه عوامل انعقادی از پلاسمای عده زیادی از اهداکنندگان خون تهیه میشود شخصی که مبتلا به هموفیلی شدید باشد ممکن است سالانه از حدود ۱۰۰.۰۰۰ خون دهنده عوامل انعقادی دریافت کند. منیجه دریافت عوامل انعقادی از دهندگان متعدد انتقال بدون سروصدای ویروس ایدز از اوایل ۱۹۸۰ بوده است. از ۱۹۸۴ به بعد با از فعالیت انداختن ویروس در هنگام تهیه فرا ورده های انعقادی از پلاسما خطر سرایت ویروس ایدز هستند که نشان آلوده شدن آنهاست .
▪ دریافت کنندگان خون:
دراوایل ۱۹۸۳ باپی بردن به اینکه ممکن است عامل ایدز ویروسی باشد که بتواند در راه خون انتقال پیدا کند خودداری از خون دادن یا ممانعت از خون گیری از افرادی که احتمال آلودگی دارند مطرح و مقدمات اجرای آن فراهم شد.در۱۹۸۵ آزمونهای تشخیص پادتن ضد ویروس ایدز به تدریج کامل و مجوز استفاده از آنها صادر شد. به وسیله این آزمونها می توان خون های اهدایی را از حیث آلودگی به ویروس شناسایی کرد. با غربا ل گری خون دهندگان و جلوگیری از خون دادن افرادی که در معرض خطر آلودگی هستند احتمال سرایت ویروس از راه خون تا حد زیادی کاهش یافته است.
▪ دگر جنس گرایان آلوده :
این نوع انتقال شامل شریکهای جنسی از جنس مخالف معتادان به مواد مخدر تزریقی شریک های جنبی مونث مردان دو جنس گرا شریکهای جنسی بیماران آلوده مبتلا به هموفیلی یا اشخاص آلوده شده از طریق انتقال خون مشتریان رو سپیان آلوده و شریکهای جنسی سایر افراد آلوده است.ذکر این نکته ضروری است که گروه های مذکور به طور با لقوه بزرگترین عامل سرایت به جمعیت دگر جنس گرای فعال از حیث جنسی به ویژه افراد در معرض خطر ابتلا به بیماریهای آمیزش هستند.
▪ شیر خواران و کودکان:
به علت متفاوت بودن تظاهرات بالینی ایدز در کودکان نسبت به بزرگسالان شیر خواران و کودکان آلوده به ویروس ایدز از حیث بررسی های همه گیری شناختی دررده جداگانه ای قرار می گیرند.ایدز کودکان برای اولین بار در ۸۱- ۱۹۸۰ شناخته شد.از آن پس تعداد موارد گزارش شده به سرعت رو به افزایش نهاده بطوریکه تا سپتامبر ۱۹۸۶ مجموع موارد ایدز در کودکان زیر ۱۳ سا ل در امریکا به ۳۴۸ مورد رسید ۶۰% از کودکان مبتلا به ایدز از نژاد سیاه ۲۱% اسپانیایی تبار بودند ضمنا ۵۵% هم از جنس مذکر بودند.از کل موارد ایدز کودکان تقریبا بیشتر آنان را فرزندان معتادان به مواد مخدر تزریقی تشکیل میدهند.بعضی از موارد فرزندان والدینی هستند که دچار ایدز بوده یا در سایر گروههای در معرض خطر ایدز قرار دارند. برخی از کودکان مبتلا به ایدز نیزخون آلوده دریافت کرده اند.شیر خوارانی که عفونت را از مادر آلوده میگیرند عموما فرزندان زنانی هستند که معتاد به مواد مخدر تزریقی هستند.
▪ کارکنان سازمان های بهداشتی و درمانی:
بسیاری از کارکنان امور بهداشتی و درمانی در معرض آلودگی به عفونت هایی مانندا لتهاب ویروسی کبد(هپاتیت ب)هستند زیرا به علت شغلی که دارند در معرض تماس با خون آلوده از طریق فرو رفتن اتفاقی سوزن یا بریدگیهای پوست قرار می گیرند.
● دوره کمون و تکوین بیماری :
دوره کمون بیماری دقیقا مشخص نیست. طبق اطلاعات موجود۴۰ تا ۶۰ درصد افراد آلوده به ویروس در عرض ۶ تا ۸ سال پی گیری دچار علائم ایدز یا علائم و بیماری وابسته به ایدز شده اند. دوره کمون در کسانی که از راه انتقال خون آلوده شده اند کوتاه تر است.دوره کمون طولانی بیماری خطر بزرگی است. زیرا ویروس به آسانی در جامعه پراکنده میشود بی آنکه تظاهرات بالینی هشدار دهنده بیمارب ظاهر شوند. نسبت افراد آلوده ای که علائم بیماری ایدز در آنها ظاهر میشود در گروههای مختلف متفاوت است. بررسی های مقدماتی نشان می دهند که ۱۰ تا ۳۰درصد افراد آلوده به ویروس در طی ۵ سال اول بعد از آلودگی به ایدز مبتلا میشوند.احتمال بروز بیماری در بقیه اشخاص که به ویروس آلوده شده اند ولی علائمی ازنا خوشی در ظرف ۵ سال در آنان ظاهر نمیشود مشخص نیست . بهر حال این قبیل افراد دچار عفونتی پایدارند و کانونی برای انتقال بیماری به دیگران هستند.
● پیش آگهی:
دستگاه ایمنی بیماران مبتلا به ایدز بعلت انهدام لنفوسیت های تی یاور بوسیله ویروس به شدت مختل می گردد . لنفوسیت های تی یاور در تنظیم فعالیت لنفوسیت های بی که مسئولیت تولید پادتن را به عهده دارند و دیگر لنفوسیتهای تی مانند لنفوسیتهای یاخته کش که مسئول کشتن ویروس ها و یاخته های سرطانی هستند و تک یاخته هایی که مسئول کشتن بسیاری از انگلها و باکتری ها هستند نیز نقش مهمی ایفا می کنند.ویروس ایدز در اصل یاخته های دفاعی بدن هستند به کار خانه ویروس سازی تبدیل می کند.هنگامی که ویروس به درون یاخته نفوذ می کند آنزیمی بنام ترانس کریپتاز معکوس باعث تبدیل ماده ژنتیکی رترو ویروس (ار ان ای ) به دی ان ای میشود(در حالت عادی دی ان ای به ار ان ای تبدیل میشود ولی آنزیم موجود در ویروس این فرایند را معکوس می کند) وتین دی ان ای جدید در ماده ژنتیکی یاخته میزبان (دی ان ای یاخته ) ادغام میشود به این ترتیب هر بار که یاخته میزبان تکثیر پیدا میکند ویروس نیزتکثیر می یابد و در نتیجه همه یاخته های جدید حاوی ژنهای ویروس میشوند. تغییرات مذکور منتج به عفونت میشود که به عقیده اغلب ویروس شناسان تا آخر عمر باقی خواهند ماند.

فهرست منابع:
۱- ویژه نامه دانشمند : سال بیست و ششم بهمن ۱۳۶۷
۲- مجله دانشمند : سال بیست و هفتم شهریور ۱۳۶۷
۳- مجله دانش و فن : خرداد ۱۳۷۰
۴- از اچ ای وی تا ایدز : تدوین:دکتر منوچهر محمد زاده لاری – شهرزاد محمدزاده لاری وفرهاد فرید حسینی
۵- علائم وعوارض بیماری ایدزدر دستگاه گوارش : نوشته: دکتر رحمت الله اصفهانی ۱۳۷۶

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان