واکنش های شاعرانه در برابر جنگ

جنگ سی وسه روزه لبنان به پایان رسید اما جا دارد برخی از تأثیرات این جنگ بررسی شود؛ از جمله موجی از شعرهایی كه با تأثر از این جنگ سروده شد و بازتابی نسبتاً پررنگ در مطبوعات و رسانه ها داشت. در فضای اینترنتی نیز وبلاگرهای فارسی، اشعار زیادی در وبلاگ های ادبی از خود و دیگر دوستان شاعر درج كردند. آنچه می خوانید گفت و گویی كوتاه است با امید مهدی نژاد- شاعر و طنزپرداز جوان و سرپرست وبلاگ سجیل- كه این روزها حجمی غنی از شعرهای مقاومت لبنان را در اختیار دنبال كنندگان جریان روز شعر متعهد قرار داده است. زهیر توكلی
□□□
● چرا همه شعرهای این وبلاگ سپیدند؟ تعمدی در انتخاب آنها داشتید؟
▪ تعمدی در كار نبود. اتفاقاً جز علی محمد مودب و یكی دو نفر دیگر از دوستان كه بیشتر به سپید سرایی شناخته شده اند، دیگران از جمله خود من، بیشتر در قالب های كلاسیك كار كرده اند. منتها به طور اتفاقی تمامی اشعاری كه برای مقاومت می گفتیم سپید از آب در آمد! البته این نكته كه شعرها قابل ترجمه باشند از ابتدا در ذهنمان بود. از یك طرف هم نمی خواستیم وحدت شكل شعرها را به هم بریزیم. به این ترتیب بود كه سجیل به مجموعه ای از اشعار سپید تبدیل شد.
● چند درصد از این شعرها واقعاً شعرند؟
▪ ملاك ما در انتخاب یا سرودن این اشعار، شعر و تنها شعر نبوده است. نباید فراموش كرد كه در این یكی دو ماه، اتفاقی عجیب در جهان افتاد. یك گروه كوچك شیعه كه از همه سو هم تحت فشار قرار داشت، بیش از یك ماه در برابر حمله همه جانبه یكی از قدرتمندترین ارتش های دنیا با تمام وجود مقاومت كرد و در عین خسارات فراوانی كه متحمل شد، تا لحظه آخر پا پس نكشید و از حیثیت خودش و ملتش دفاع كرد؛ گروهی كه نه تنها هیچ فاصله ای با ما و آرمان هایمان نداشت بلكه به تعبیری عین خود ما بود و مبارزه شان هم جلوه تام و تمام مبارزه حق با باطل بود. با این تفصیل شعرهای وبلاگ سجیل را باید حاصل واكنش چند شاعر مسلمان در قبال این مبارزه یك ماهه و حواشی آن دانست. حتی گاه پیش می آمد شعری كه ساعتی پیش سروده می شد، ساعتی بعد در وبلاگ قرار می گرفت و فكر می كنم مهمترین ویژگی سجیل- فارغ از قوت و ضعف اشعار- در وهله نخست همین به روزبودن و ارائه لحظه به لحظه گزارش های شاعرانه از جنگ بود، در جایی كه اغلب شاعران مطرح و باسابقه به هر دلیل، واكنش قابل ذكری از خودشان نشان ندادند. به تعبیری شعرهای سجیل شعر های شرایط جنگی هستند. ما با این دید كه خودمان مستقیماً درگیر این جنگ هستیم شعر می گفتیم و با این دید كه احتمالاً دور نیست كه خودمان هم واقعاً درگیر چنین جنگی بشویم و طبیعی است كه اگر این فرصت وجود داشت كه اجازه بدهیم شعرها در ذهن مان رسوب كنند یا اینكه تأمل بیشتری می كردیم و شعرها را در طول زمان مورد ویرایش های متعدد قرار می دادیم، الان با شعرهای شسته رفته تر و شكیل تری روبه رو بودیم اما فرصت این تأمل وجود نداشت و همان طور كه گفتم اساساً اهمیت در همین سرعت عمل بود و فكر می كنم درصدی از سهل انگاری در چنین شرایطی قابل اغماض است. البته حتماً شعرهای سجیل در آتیه توسط شاعران شان مورد ویرایش هایی قرار خواهند گرفت اما با این حال فكر می كنم بیشتر شعرها در صورت فعلی شان هم شعرهای قوی و ارزشمندی هستند.
● مؤلفه های جدید شعر مقاومت- به خصوص شعر مقاومت ضدصهیونیستی- در این شعرها به طرز ملموسی دیده می شود. كمی در این باره برایمان بگو.
▪ درمورد ویژگی های شكلی تصور نمی كنم اتفاق خاصی در این اشعار رخ داده باشد اما در مولفه های محتوایی، چرا. به نظرم نسل ما با تلقیاتی كه در دهه شصت در میان مردم و همچنین هنرمندان انقلاب رایج بود چندان مانوس نیست كما این كه تفسیر این نسل از جنگ هشت ساله خودمان با تعبیر پدرانشان بسیار متفاوت است. به بیان دقیق تر، نسل ما جنگ و اتفاقات دیگر آن دهه را خیلی مادی می بیند و با حساب دو دو تا چهار تا با آن روبه رو می شود و با مدل مبارزه حق با باطل كه ذهنیت غالب اوایل انقلاب بود فاصله گرفته است؛ فاصله ای كه البته با توجه به اتفاقاتی كه در این دو دهه رخ داده، چندان هم غیرطبیعی نیست. اما مقاومت حزب الله در جنگ اخیر باعث شد لااقل ما چند نفر دوباره از این منظر به وقایع نظر كنیم. فكر می كنم مهمترین اتفاقی كه در این جریان افتاد (البته اگر بشود اسمش را جریان گذاشت) احیای همین نوع نگاه بود. لااقل در عمر شاعری ما اتفاقی كه بشود نام مبارزه حق با باطل را بر آن گذاشت با این مقیاس و این قدر نزدیك به ما (نزدیك از نظر اعتقادی عرض می كنم) رخ نداده بود.
● به نظر شما بهترین شعر این وبلاگ كدام شعر بوده است؟
▪ حقیقتاً انتخاب یك شعر از بین این شعرها مشكل است، اما فكر می كنم شعر «ذوالفقار در آسمان حیفا» از علی محمد مؤدب و نیز اغلب شعرهای علی داوودی و همچنین شعر احمد مطر از بهترین شعرهای منتشرشده در سجیل بودند.

منبع : روزنامه همشهری