همه چیز در مورد بیماری سل

● درمان کوتاه مدت تحت نظارت مستقیم در بیماری سل :
با وجود شناخت داروهای مؤثر بر علیه سل، این بیماری هنوز یکی از بزرگترین معضلات بهداشتی جهان است. از هر سه نفر جمعیت جهان یک نفر به باسیل سل آلوده بوده و در هر ثانیه یک نفر به باسیل سل آلوده می شود.
بیش از ۸۰% از موارد سل در ۲۲ کشور جهان زندگی می کنند که افغانستان و پاکستان در همسایگی ایران جزء این کشورها هستند. در سال ۲۰۰۴، بیش از ۹/۸ میلیون مورد جدید سل در سراسر جهان گزارش شده است که ۷/۱ میلیون آنها فوت کرده اند.
در سال ۲۰۰۴ در ایران میزان بروز گزارش شده سل ریوی خلط مثبت ۱/۷ در یکصد هزار نفر جمعیت و نسبت بیماریابی ۵۸% بوده است. این در حالی است که طبق برآوردهای WHO میزان بروز مورد انتظار در ایران ۱۲ در یکصد هزار نفر است.
بیماریابی پایین سل اغلب بدلیل تشخیص ندادن موارد بیماری است که چرخه انتقال بیماری را در جامعه حفظ می کند.
هر بیماری به سل ریوی خلط مثبت درمان نشده در طول عمر خود به طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ نفر را آلوده می کند که از این تعداد نیز ۵- ۱۰% در زمانی از عمر خود به سل فعال مبتلا می شوند. بنابراین تشخیص زودرس بیماری نقش عمده ای در کنترل سل در جامعه دارد.
تحقیقات نشان می دهد که سهم پزشکان در تأخیر تشخیص به مراتب بیشتر از سهم بیماران بوده است. لذا برنامه های کنترل سل در کشور باید بطور عمده بر کاهش تأخیر پزشک در تشخیص متمرکز شود.
● علائم بیماری سل :
▪ سرفه بیش از دو هفته
▪ تب
▪ کاهش اشتها
▪ کاهش وزن
▪ بیحالی
▪ تعریق شبانه
▪ خستگی زودرس
▪ ضعف عمومی.
● تشخیص بیماری سل :
اولین روش انتخابی برای تشخیص بیماری سل ریوی آزمایش اسمیر مستقیم خلط است. در این روش از افراد مشکوک به سل، ۳ نمونه خلط در عرض ۲ تا ۳ روز جمع آوری و مورد آزمایش قرار داده می شود. در صورتی که جواب دو نمونه از سه نمونه خلط مثبت باشد بیمار به عنوان خلط مثبت طبق برنامه Dots تحت درمان قرار می گیرد. اگر جواب یکی از نمونه ها مثبت باشد و نشانه های بالینی و رادیولوژیک با بیماری مطابقت داشته باشد با نظر پزشک معالج می توان درمان را شروع کرد.
سل ریوی هیچگاه نمای بالینی منحصر بفردی ندارد بنابراین رادیوگرافی فقط نقش کمک کننده در تشخیص سل دارد.
تست پوستی توبرکولین ( PPD ) از نظر بالینی ارزش محدودی دارد بخصوص در کشورهای با شیوع بالای سل. بهر حال تست پوستی توبرکولین در سنین زیر ۵ سال دارای اهمیت است.
مؤثرترین امر در تشخیص به موقع سل، به یاد داشتن این بیماری در ذهن به هنگام ویزیت بیمار است.
برای درمان بیماران مسلول دو گروه درمانی وجود دارد که بیماران جدید در گروه ۱ و سایر مبتلایان ( نظیر موارد عود و شکست درمان ) در گروه ۲ دسته بندی و تحت درمان قرار می گیرند.
درمان بیماران جدید حداقل شش ماه بطول می انجامد : مرحله حمله ای بمدت دو ماه با ۴ داروی ایزونیازید، ریفامپین، پیرازینامید و اتامبول، و مرحله نگهدارنده با دو داروی ایزونیازید و ریفامپین.
پیگیری اطرافیان بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در صورت بروز علائم در این افراد باید سه نمونه خلط جهت آزمایش تهیه شود.
● سل و ایدز :
گسترش اپیدمی HIV در جهان، موجب گسترش بیماری سل، افزایش مرگ و میر در طی درمان، افزایش میزان عود سل، کاهش موفقیت درمان و افزایش بروز موارد مقاوم به چند دارو ( MDR ) شده است. ابتلا به سل ممکن است اولین علامت آلودگی به ایدز باشد. بهرحال این دو بیماری اپیدمیهای دو قلو محسوب می شوند و برای کنترل هر کدام باید جنبه های گوناگون بیماری دیگر را هم در نظر گرفت.
● معرفی Dots ( درمان کوتاه مدت تحت نظارت مستقیم ) :
Dots ، راهکار سازمان بهداشت جهانی برای کنترل سل است که شامل یک ساختار مؤثر برای تشخیص ( اسمیر خلط مستقیم ) و درمان ( دارویی کوتاه مدت ) است. این راهکار در اغلب کشورهای جهان در حال اجراست و نتایج بسیار خوبی در افزایش بیماریابی و درمان موفقیت آمیز بیماران داشته است.
در کشور ما نیز DOTS از چند سال قبل در سیستم بهداشتی درمانی کشور برای بیماران مسلول اجرا می شود. در هر شهرستان یک مرکز مبارزه با سل هدایت فعالیتها را به عهده دارد.
در شهرستان اصفهان دو مرکز ملاهادی سبزواری ( برای مرکز بهداشت شهرستان اصفهان شماره ۲ ) و مرکز نواب صفوی ( برای مرکز بهداشت شهرستان اصفهان شماره ۱ )، فعالیت می کنند. بیماران مشکوک، به آزمایشگاه این مراکز ارجاع داده می شوند.
در مرکز مبارزه با سل، اسامی تمامی بیماران مسلول بر حسب نوع بیماری ( ریوی خلط مثبت، ریوی خلط منفی، و خارج ریوی ) و دیگر مشخصات بیماران در دفتر سل شهرستان ثبت می شود. جهت کنترل بیماران خلط مثبت در پایان ماه دوم، ماه چهارم و پایان درمان آزمایش لام مستقیم خلط فرستاده می شود. نتایج درمان نیز در این دفتر ثبت می گردد. درمان تمام بیماران رایگان است.
در سال ۱۳۸۳ در استان اصفهان تعداد کل بیماران مسلول ۴۲۴ نفر بوده است که از این تعداد ۱۶۴ نفر ریوی خلط مثبت، ۸۵ نفر ریوی خلط منفی، ۱۶۵ نفر خارج ریوی و ۱۰ نفر عود بوده اند.

منبع : پزشک آن لاین