فقر اقتصادی و راه های مبارزه باآن

فقر در لغت به معنی تهیدستی، تنگدستی، درویشی است و حقیقت فقر نیازمندی است زیرا بنده همواره نیازمند است و غنی در حقیقت حق است و فقیر خلق، انتم الفقرا» و الله هوالغنی.
فقر اقتصادی (poverty economic) که معمولا در جوامع به معنی مطلق فقر به کار می رود، نیازمندی و ناتوانی فرد است به گونه ای که فقیر در امرار معاش و رفع نیازهای روزمره خود ناتوان است.
فقیر قادر نیست خود را به سطح متوسط جامعه نزدیک کند ودر بسیاری مواقع با پیشرفت اقتصادی و اجتماعی درجامعه، مشکلا ت روحی و روانی و بالطبع بهداشتی را نیز به همراه خواهد داشت.یکی از مهمترین دلا یل ایجاد فقر، تورم (inflation) و رکود اقتصادی (stagnation economic) است. با شکل گیری دهکده جهانی (village glodal) و تاثیر جهانی شدن بر تمامی پدیده های اجتماعی واقتصادی، شاهد تاثیرگذاری هر چه بیشتر اقتصاد کشورها بر یکدیگر هستیم که گاه این تاثیر با پیشرفت اقتصادی (expansion economic) و ثروتمند شدن کشورهای غنی، فقر کشورهای ضعیف را به همراه دارد. ولی به طور کلی با گسترش روابط اقتصادی ملل جهان از اوایل قرن گذشته تاکنون بارها شاهد رکودهای عمیق اقتصادی در سراسر دنیا بوده ایم.دوران های رکود و رونق که در ساختار اقتصاد سرمایه داری (onomy;ec market) امری پذیرفته شده و تا حدودی غیر قابل اجتناب است. آثار منفی و مثبت خود را نه تنها در زندگی ملل پیشرفته که سهم عظیمی در تجارت جهانی دارند بلکه بر زندگی مردم کشورهای در حال توسعه (countries beveloping) که اغلب اقتصاد تک محصولی (countries crop -one) دارند بر جای نهاده است.
دوران های رونق اقتصادی همواره با نرخ های رشد بالا تر در تولید ناخالص داخلی، افزایش فرصت های اشتغال و فشارهای تورمی ناچیز همراه بوده است یا برعکس. در دوران رکود، رشد تولید ناخالص داخلی کاهش می یابد یا به طور کلی از بین می رود و بیکاری گسترش می یابد، قدرت خرید مردم تقلیل می یابد و رفاه و گاهی بهداشت آنها به خطر می افتد.
در نیمه اول قرن ۲۰ نیز با پدیده رکود تورمی (recession inflationary) در اقتصاد آشنا شدیم. در دوران رکود تورمی اقتصاد از یک سو با افت نرخ رشد تولید ناخالص داخلی مواجه است و از سوی دیگر به لحاظ رشد نقدینگی و پایه پولی نرخ های بهره کارآمدی خود را از دست می دهند و فشارهای تورمی نیز مشاهده می شود.
هر قدر مناسبات اقتصادی میان کشورها (نقل و انتقال کالا و خدمات سرمایه) گسترش یافته و پیچیده تر می شود متناسب با آن سرایت بحران های اقتصادی از یک کشور به کشورهای دیگر تسریع می گردد.
در عصر جهانی شدن اقتصاد، سرایت بحران های اقتصادی (recession economic) (دوره های رکود) نیز افزایش یافته و خود می تواند تهدیدی جدی علیه روند جهانی شدن باشد.
با توجه به آثار سو» رکود اقتصادی در کشورهای پیشرفته و سرایت آن به جوامع در حال توسعه ضرورت دارد که راهکارهای مناسب برای مقابله با این روند رو به گسترش، اتخاذ گردد تا جوامع یاد شده از جمله ایران که نیازمند توسعه سریع هستند بتوانند تا حدودی از این خطر جدی محافظت گردند.
به گفته کارشناسان افت تقاضا برای نفت همواره با کاهش قیمت آن مانند دیگر کالاها همراه بوده است و این امر به منزله کاهش درآمدهای ارزی کشورهای صادرکننده آن می باشد. هر یک دلار کاهش بهای نفت برای ایران کاهش درآمد سالانه ای به میزان هشتصد میلیون تا یک میلیارد دلار به دنبال دارد با این وصف می توان گفت چنانچه میانگین بهای نفت خام در بازارهای جهانی در سال جاری میلادی به ۵ دلار در هر بشکه برسد، اقتصاد ایران از درآمدی به میزان ۴ تا ۵ میلیارد دلار محروم می گردد.
حال با توجه به مطالب مذکور کشورهای در حال توسعه (countries beveloping) و کشورهای تک محصولی از جمله ایران در این رکود عظیم اقتصادی دچار نابسامانی و معضلات گوناگون از جمله «فقر» می شوند.
در حال حاضر با توجه به تحریم اقتصادی ایران از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا، احتمال افزایش این مشکلات وجود دارد که کارشناسان و مسوولین کشور می توانند با درایت و توزیع عادلانه ثروت معضل فقر و تبعیض را از جامعه اسلامی ریشه کن کنند. این عدالت و توزیع ثروت می تواند از راه های گوناگون انجام شود از جمله با تحت کنترل در آوردن بعضی از مشاغل نظیر بنگاه های املاک و خرید و فروش سیم کارت و گوشی تلفن همراه و حال با توجه به اینکه در سطح جامعه یکی از مورد اعتماد ترین اقشار، قشر فرهنگی و معلمان است که بدون شک این افراد بدون هیچ گونه تطمیع یا طرفداری از گروه خاصی به نظارت دقیق و مستمر خواهند پرداخت البته با توجه به مشکلا ت اقتصادی فرهنگیان پرداخت و دستمزد نیز بر تسهیل این امر می افزاید.در بخش دولتی نیز با هماهنگ کردن پرداخت ها پاداش بین کارمندان ادارات مختلف و توجه به مزایای ادارات مذکور و تقسیم عادلا نه حقوق و مزایا یکی از راه های اساسی برای حل مشکل اقتصادی است، زیرا وقتی یک کارمند آموزش و پرورش سطح زندگی خود را با مثلا کارمند یک بانک مقایسه می کند و تفاوتی مشاهده نمی کند با طیب خاطر و آرامش به حقوق خود رضایت داشته، سعی در بر طرف کردن مسائل زندگی خود خواهد داشت.
بنا به گفته دکتر محمد باقر صدری عضو انجمن اقتصاد دانان ایران هیچ مردم سالا ری نمی تواند اتفاق بیفتد مگر این که فرصت ها، امکانات و ثروت ملی درجامعه ای عادلا نه توزیع شود. گر چه هیچ گونه توزیع مطلق عادلا نه ثروت وجود ندارد اما حداقل باید عدالت نسبی در جامعه مشاهده شود. البته اقتصاددانان یکی از اهداف اصلی توسعه اقتصادی را زدودن فقر از جامعه عنوان می کنند بر این مبنا چنان چه بخواهیم میزان توفیق یک جامعه را در پویش فرایند توسعه بسنجیم می توانیم با بررسی روند فقر در این خصوص قضاوت کنیم.
با توجه به پیامدها و نتایج منفی فقر در جامعه می توان گفت تمامی افراد از جمله زنان تحت تاثیر مشکلا ت اقتصادی هستند. با توجه به این که نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می دهند و نیمی از نیروی اقتصادی جامعه هستند، امروزه تحقیقات در کشورهای متعدد از جمله ایران نشان می دهد که جامعه زنان به دلایل مختلف در مقایسه با مردان از مشکلا ت و مسائل بیشتری رنج می برند به طوری که در دسترسی به آموزش، اشتغال و خدمات بهداشتی، درمانی و بهره مندی از حقوق حقه خود از وضعیت یکسانی برخوردار نیستند و هر جا این تفاوت بیشتر باشد وضعیت کودکان آنان وخیم تر و به طبع خانواده هایشان محروم تر به نظر میآیند. پس می توان گفت فقر نه تنها بر جنبه های اجتماعی و اقتصادی جامعه موثر است بلکه یکی از عوامل موثر بر فشارهای روحی و روانی نیز می باشد.
شخصی که توانایی برطرف کردن نیازهای مادی و اقتصادی خود را ندارد، فردی سرخورده افسرده و ناامید است این حالا ت یعنی افسردگی و رخوت بدون شک مهمترین عامل ایجاد بیماری های روحی و روانی و حتی جسمی در بین انسان هاست.
امروزه علم پزشکی منشا و ریشه اکثر مشکلا ت جسمی را در روح و روان افراد می یابد و سعی دارد با برطرف نمودن مشکلا ت روحی جسم را نیز سالم گرداند.با توجه به مطالب گفته شده اگر در یک جامعه مردم از رفاه نسبی برخوردار باشند، زمینه مقایسه حقوق و دستمزدها در ادارات مختلف وجود نداشته باشد، دغدغه تامین معاش و خرج تحصیل و زندگی فرزندان وجود نداشته باشد، بدون شک افراد آن جامعه با آرامش و رضایت خاطر به فعالیت خواهند پرداخت و به تبع آن مشکلا ت روحی و سپس مشکلا ت جسمی کاهش می یابد و حتی از هزینه های گزاف تهیه و تامین دارو در کشور نیز کاسته می شود.افراد سالم جامعه ای سالم را می سازند، جامعه ای که هدف نهایی خود را در کمالا ت و معنویات می جوید و تنها درصدد رفع نیازهای مادی نیست. امید است با عنایت الهی و اهتمام مسوولین محترم و سعی و توجه وزارت رفاه، وزارت کشور، بهزیستی و دیگر ارگان های مربوط به زودی شاهد جامعه ای بدون فقر باشیم.

نویسنده : صغری کریمی

منبع : روزنامه مردم سالاری