بررسی رابطه بین تغییر نوع استفاده از اراضی با مقادیر فرسایش و رسوب

شکل گیری و تشدید فرسایش و تولید رسوب همواره متاثر از دو گروه عوامل ثابت و متغیر در زمان در یک حوزه آبخیز است که بر اساس شرایط حاکم مختلف ممکن است یک یا چند عامل مشارکت بیشتری داشته باشند. نتایج حاصل از مطالعات انجام شده درباره عوامل موثر در رخداد فرسایش و تولید رسوب نشانگر این است در اکثر حوزه های آبخیز نوع استفاده از اراضی در مقایسه با سایر عوامل نقش بیشتری را در رخداد و تشدید فرسایش و تولید رسوب دارد. به همین دلیل و به منظور تعیین نقش و میزان تاثیر تغییر در نوع استفاده از اراضی در تغییرات مقدار و شدت فرسایش و تولید رسوب اقدام به بررسی و ارزیابی رابطه آنها در حوزه آبخیز طالقان شده است. در این تحقیق با استفاده از تفسیر عکس های هوایی، تصاویر ماهوارهای و انجام بازدیدها و عملیات میدانی اقدام به تهیه نقشه انواع فعلی و گذشته استفاده از اراضی طی سالهای ۱۳۴۹، ۱۳۶۶ و ۱۳۸۰ گردیده است. به طوری که به طور همزمان نیز مقادیر بار معلق در فواصل زمانی سال ۵۰- ۴۹، ۶۶ - ۵۰ و ۸۰-۶۷ محاسبه شده و سپس مقادیر فرسایش و تولید رسوب با بکارگیری مدل تجربی EPM در حوزه آبخیز مورد مطالعه برآورد شده است. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق مشخص گردید که در فواصل زمانی ۱۳۴۹ ـ ۱۳۸۰ سطح اراضی مرتعی در آبخیز طالقان ۱۵ درصد افزایش داشته و سطح اراضی زراعی شامل دیم و آبی به ترتیب ۱۱.۱% و ۳.۸% کاهش داشته است. بررسی مقادیر بار معلق سالیانه در مقاطع زمانی ۱۳۶۶- ۱۳۴۹ و ۱۳۸۰- ۱۳۶۷ نیز حاکی از این بوده که در دوره مذکور به ترتیب مقدار بار معلق در رودخانه طالقان به وقوع و کاهش روبرو بوده است. بر اساس بررسی های انجام شده علت افزایش رسوب در دوره ۶۶- ۴۹ بیشتر مربوط به تغییر در مقادیر ترسالی ها و علت کاهش رسوب نیز در دوره ۱۳۸۰ – ۱۳۶۷ بیشتر مربوط به تغییر در نوع استفاه از اراضی بوده است. افزون بر این، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل رابطه بین نوع استفاده از اراضی به عنوان متغیر مستقل با مقادیر رسوب به عنوان متغیر وابسته بیانگر این بود که عامل موثر در رسوب دهی زیر آبخیزها در دوره ۶۶ ـ ۴۹ مربوط به تغییرات دبی و وسعت اراضی دیم و در دوره ۸۰ ـ ۶۷ مربوط به تغییرات وسعت اراضی تحت پوشش مرتع و تغییرات مقدار بارش بوده است.

جمال قدوسی
نیا سادات فیض
حسن احمدی
محمد شعبانی
امیر سررشته داری

منبع : پایگاه اطلاعات علمی