چرا قیمت نفت پی در پی رکورد می شکند؟ برندگان این بازار کیستند؟

قیمت نفت از مرز ٨٨ دلار گذشت. این قیمت نسبت به سال ٢٠٠٢ چهار برابر و نسبت بهابتدای سال ٢٠٠٧، ۴٠ درصد افزایش داشته است. چه عواملی باعث بوجود آمدن چنین وضعیتی شده اند؟
در روزهای اخیر حمله ارتش ترکیه به شورشیان کرد در شمال عراق نگرانی جدیدی را در بازار نفت بوجود آورده است. هر چند که کردستان عراق از تولید بالائی در حال حاضر برخوردار نیست اما وضعیت شکننده بازار هر عاملی را بصورت برجسته در قیمت نهائی نفت منعکس می کند. با بالا گرفتن این درگیری، احتمال خرابکاری از سوی شبه نظامیان کرد در خط لوله آذربایجان به بندر سیحان در ترکیه که روزی ٧٠٠ هزار بشکه نفت را از خود عبور می دهد نیز اینک بصورت پارامتری درخور توجه درآمده است.
بحران روابط ایران و آمریکا هر چند که از نشیب و فرازهائی برخوردار است اما این روزها را قطعا نمی توان روزهائی آرام در روابط بین دو کشور تلقی کرد. تشنج در روابط تهران و واشنگتن نه تنها خطر کاهش صدور نفت از ایران را افزایش می دهد بلکه این خطر را به کل منطقه در صورت وقوع یک برخورد نظامی تسری می دهد.
حملات پی در پی گروههای شورشی در نیجریه و توقف های دائمی در تولید نفت در این کشور و ربوده شدن کارشناسان خارجی نفتی نیز مجموعا بر آسیب پذیر نمودن عرضه نفت این کشور دامن زده است.
از سوی دیگر تقاضا برای نفت بطور روزانه رو به افزایش است. دو اقتصاد بزرگ، هم چون دو غول سربرآورده مصرف نفت را در جهان به تنگنا کشانده اند. هند با رشد اقتصادی ٨ درصد و چین با رشدی بین ٩ تا ١٠ درصد و هر یک با جمعیتی افزون بر یک میلیارد نفر شرایط جدیدی را در بازار نفت پدید آورده اند. در سال ٢٠٠٣ چین برای اولین بار ژاپن را به عنوان دومین مصرف کننده بزرگ نفت در جهان پشت سر گذاشت. تقاضای چین برای مصرف نفت هر سال ١۵ درصد افزایش می یابد.
تصور می رود که تا سال آینده مسیحی تقاضای نفت در بازار های جهانی ٢/٢ میلیون بشکه در روز افزایش یابد در حالی که این افزایش در سال ٢٠٠٧ (نسبت به سال قبل) بیش از ۵/١ میلیون بشکه نبود. پیش بینی سازمان بین المللی انرژی این است که ظرف ٢۵ سال آینده مجموع مصرف نفت از حدود ٨۶ میلیون بشکه در روز (امروز) به مرز ١۴٠ میلیون بشکه خواهد رسید.
اما ذکر یک نکته شاید جالب باشد که با احتساب تورم، قیمت نفت، هنوز از قیمت سال ١٩٨٠ (پس از انقلاب ایران و با وقوع بحران گروگان گیری) کمتر است. اگر تورم را به حساب آوریم قیمت نفت در سال ١٩٨٠ به نرخ امروز چیزی در حدود ٩۵ دلار در هر بشکه بوده است. اما فراموش نکنیم که همین امر یعنی بالا بودن قیمت نفت در سال ١٩٨٠ تورم سنگین و طولانی را برای غرب به ارمغان آورد. به این ترتیب تکرار ماجرای دهه هشتاد با توجه به وضعیت اقتصادی پرابهام آمریکا اصلا دور از ذهن نیست.
مطلبی که در این میان نباید از نظر دور داشت کاهش ارزش خود دلار نیز هست. به گفته خبرگزاری ایرنا با احتساب کاهش ارزش دلار نسبت به یورو، رنمین بی (Renminbi) (واحد پول چین) و پوند استرلینگ هنوز قیمت نفت به سطح قیمت های جولای و آگوست سال گذشته نرسیده است.
برندگان وضعیت کنونی بازار کمپانی های نفتی بخصوص اکسون موبیل (Exxon Mobil) و BP هستند که بطور منظم رکورد سودآوری سالهای قبل خود را می شکنند. کشورهای صاحب نفت نیز لبخندی از رضایت بر لب دارند. هوگو چاوز با استفاده از شرایط بوجود آمده اصلاحات اجتماعی خود را با سرعت به پیش می برد و طبقه کم درآمد را از خود راضی می کند. چاوز در جاده ایجاد یک تحول اجتماعی در ونزوئلا گام برمی دارد. پوتین نیز که سالها از کمی درآمد ناشی از وضع پریشان روسیه پس از فروریزی بلوک کمونیسم در رنج بود در موقعیت بسیار ممتازی قرار گرفته است. ایران هم که این روزها بر اثر تهدیدات و مشکلاتی که آمریکا در بازارهای بانکی و مالی برای ایران بوجود آورده در حالی که فشار تورم را بخوبی احساس می کند توانسته است تا رسیدن به یک راه حل دائمی و حل مسئله هسته ای خود با این اثزایش قیمت ناگهانی نفسی تازه کند.
وقتی در سال ٢٠٠۵ کارشناسان شرکت بانکی و سرمایه گذاری گلدمن سکس (Goldman Sachs) که یکی از مراجع بازارهای بورس جهان به شمار می رود پیش بینی کردند که نفت به بشکه ای ١٠۵ دلار می رسد فریاد بسیاری از آنالیست ها به آسمان رسید. اما امروز رسیدن به قیمت مزبور در افق قابل رویت قرار گرفته است. یک چیز را نباید فراموش کرد که به دلیل سرعت بیش از حد افزایش قیمت ها، هر خبر خوشی می تواند قیمت ها را به بشکه ای ٧٠ و حتی ۶٠ دلار بازگرداند.

شهیر شهیدثالث

منبع : صدای مردم