مرتضی پورصمدی

مرتضی پورصمدی از تصویربردارانی است که با کارگردانان هر سه نسل کارکرده است.
هم با مسن ها، هم با میانسال ها و هم با جوانان . پس جزو بهترین کسانی بود که می شد از او درباره دوره های مختلف سینما سخن بگوییم.
▪ شما با کارگردانان مختلفی کار کرده اید ؟
می توانید تصویری از مقاطع گوناگون فیلمسازی به ما بدهید.
کهن سال هابه دلیل نحوه نگرش و تربیت شان به مسایل و موضوعات نگاه کلاسیک تری داشتند. در این نسل آقای اصلانی را نسبت به بقیه خیلی متفاوت می بینم. ایشان نگاه کاملا متفاوتی دارد و جسارت ویژه ای دارد که در نگاه بقیه به چشم نمی خورد. نمی خواهم مقایسه کنم و درواقع تفاوت نوع نگاه را بیان می کنم. معتقدم آقای اصلانی بی پروا و جسورتر کار می کند و این می تواند در عین حال خطرناک تر هم باشد . البه نه به معنی منفی آن ، بلکه به معنی آن که شاید درک این نوع نگاه برای همه ساده نباشد. اما او به این نگاهش اعتقاد دارد و من این نگاه را دوست دارم . چون خیلی ضد کلیشه ها عمل می کند . در میان سالان به آن معنا به ویژگی خاصی برنخوردم. اما نکته ای که دوست دارم در این جا مطرح کنم جوانان هستند. جوان ها شاید به دلیل جوانی شان بی پروایی خیلی کودکانه ای دارند . گاهی اوقات این بی پروایی منجر به اتفاقات خیلی خوبی می شود و اساسا ابزار چون سال به سال نوتر می شود. کار تصویربرداری به قدری با دوربین های دیجیتال ساده شده که دیگر لازم نیست زیاد به ابزار تسلط داشت . ابزار به شدت سهل الوصول و ساده و به صورت ایده آل می توانند به جوانان کمک کنند . به آثاری که فکر می کنند خلق کنند.
در واقع دیجیتال دو نوع امکان را فراهم کرده یکی این که کار با گروه های خیلی کوچک ، ابزار کم با شرایط نوری محدود صورت می پذیرد و از آن طرف ابزار چون کوچک شده و کارگردان می تواند به سادگی همه جا سرک بکشد و حضور داشته باشد. به این گونه نسل جوان ما توانست عصیان بصری که قرار بود شکل دهد را به وجود آورد. کارهایی که سال های اخیر دیدیم و برخی را هم خود من کار کردم نشان می دهد آن عصیان شکل گرفته است. منتهی این نمی تواند نهایت قضیه باشد. بچه های جوان تر تجربه هایشان را می کنند. فیلم هایشان را می سازند اما از یک جا نباید کار متوقف شود. به هر حال باید راهشان را ادامه بدهند و با شرایط زمانه خودشان پیش بروند.
▪ اما از آن طرف در مملکت ما هنوز سینمای مستند و فیلم های کوتاه مخاطب عام ندارند.
نباید هم داشته باشند. اساسا ما چه تعریفی از مخاطب عام داریم ؟ مخاطب عام چه کسی است؟
ـ یک آدم فرسوده ای که شب در خانه می رود و تلویزیون را روشن می کند و پیچ کانال های مجانی را باز می کند . در این کانال ها خیلی جایی برای دیدن تجربه ها وجود ندارد. من این تصور را ندارم که مخاطب عام حتما باید نگاه ویژه به مستند داشته باشد.
اما از یک طرف معتقدم باید با اختصاص بخشی از رسانه های ملی مثل تلویزیون کانالی در یک ساعت معین از هفته به نمایش فیلم مستند و کوتاه بپردازد. حداقل جریانات مربوط به این دوموضوع را مطرح کند که کمابیش این کار را هم می کند. این اگر دائم تکرارشود این امتیاز را دارد که مخاطبان خود را می یابد و روی سلیقه مخاطب عام تاثیر بگذارد. این سلیقه بر اثر تکرار و مداومت نمایش فیلم ها تغییر خواهد کرد. خود این می تواند نهایتا موجب این شود که ما از این سالن های کوچک و صندلی های اندک به جمع گسترده تری برسیم.
▪ موضوعی که یکی از کارگردانان قدیمی مطرح می کرد این بود که جوانان در تصویر برداری دیجیتال هیچ تصوری از نور ندارند . شما به چنین مواردی برخوردید؟
ـ به نظر من به خصوص در سال های اخیر آن چه که برای جوانان جدی تر شده موضوع است. آنها می خواهند این موضوع را به هرشکل ممکن ثبت کنند. از این اکثریتی که موضوع برایشان جدی است ، اقلیتی وجود دارند که نه تنها به موضوع توجه می کنند ، بلکه به فرم هم توجه می کنند. این امر به سن و سال ارتباطی ندارد بلکه به دانش کارگردان مربوط می شود. این مهم است که دانش فیلمساز در حوزه نور و زیبایی شناسی چقدر قوی است.
اگر این دانش را داشته باشند می خواهند که نور درستی در کار داشته باشند. اگر دانشی درباره نور نداشته باشند با شرایط محیطی و نوری که در فضا است کار می کنند و یا کار را به تصویربردار می سپارند. خیلی به وجه خلاقه توجه نمی کنند. اما من قبول دارم سهل بودن دوربین دیجیتال جاهایی باعث می شود خیلی به مسایل فرعی و بصری توجه نشود. گاهی و تنها هیجان ، شرو شوری که در جوانان برای ثبت صحنه ها به خصوص در موضوعات اجتماعی است که برایشان مهم نیست در چه شرایط نوری این تصاویر گرفته شود.
▪ این امر در جوانان است یا در نسل قدیم هم دیده می شود؟ نسل قدیم به فرم بیشتر اهمیت می دادند؟
ـ اکثر کارهای آنان با نگاتیو فیلمبرداری می شد. نگاتیو تعریف های خودش را دارد چون حساسیت ها پایین بود. به همین خاطر باید نورپردازی می شد و به لحاظ بصری همه قواعد رعایت می شد. در آن دوران توجه و دقت بیشتری می شد. چون با نگاتیو کار می کردیم و تعریف اصلی نگاتیو با نور است.
برای همین یک صبوری پشت قضیه بود . پشت این صبوری دقت و وسواس می آمد که حالا محصولش را می بینیم. آن زمان فضاهای کار کمی جدی تر و البته کندتر بود.

منبع : انجمن مستندسازان سینمای ایران