طلوع مشکاتیان

مركز حفظ و اشاعه موسیقی، از اواخر دهه پنجاه با هدف آموزش، احیا و رواج سنتهای موسیقی ایرانی بوسیله نورعلی خان برومند و داریوش صفوت، تاسیس و سپس با دعوت از اساتید بزرگ آن زمان تكمیل شد. نقش این مركز، در پیشرفت موسیقی ملی، غیر قابل انكار است بطوریكه بسیاری از اساتید شاخص حال حاضر، پرورش یافته همین مركز بودند.
پرویز مشكاتیان یكی از همین اساتید است كه فعالیتهای رسمی هنری خود را در زمینه سنتورنوازی، از همین مركز آغاز كرد و توانست در آزمون باربد, مقام اول مشترک را در سنتورنوازی, به همراه پشنگ کامکار بدست آورد. وی بعدها به همكاری با گروهی پرداخت كه متشكل بود از: پریسا (آواز)، حسین علیزاده (تار)، محمدعلی كیانی نژاد (نی)، داوود گنجه ای (كمانچه) و محمود فرهمند (تمبك).
وی در كنار آن به اجرای برنامه های تكنوازی و دونوازی نیز پرداخت كه بدین وسیله سنتورنوازی خود را به اهل هنر معرفی کرد.
استقبال مردم از سبك جدید سنتورنوازی وی بسیار خوب بود. چهارمضرابهای زیبای وی كه سرشار از ملودیهای دلربا، درابهای زیبا و سرعت بالای مضرابهایش بود، همگان را حیرت زده می كرد.سرعت مضرابهای وی تا حدی زیاد است كه در بعضی چهارمضرابهایش، شنونده احساس می كند كه حتی دو سنتور با هم در حال نواختن هستند!این سرعت وی در نوازندگی پیوسته توأم با دقت بوده است به طوریکه تمامی نت ها, شفاف و شسته رفته اجرا می شوند و این خود درس مهمی برای سنتورنوازان است.
ریتم در اكثر آثارش، دائما در حال تغییر است و این امر باعث شده كه شنونده هیچگاه نتواند ادامه قطعه را حدس بزند. از دیگر ویژگیهای آثارش می توان به استفاده از ملودیهای طرب انگیز، اشاره كرد كه ساخته های وی را از آهنگسازان دیگر متمایز می كند. این ویژگیها را می توان در قطعاتی چون: بیداد ، داد و بیداد، سماع آوا، پگاه، دل انگیزان, طلوع، پیروزی، رزم مشترک و... به وضوح مشاهده كرد. وی توانسته منظور و احساس خود را در تمامی این آثارش, به خوبی به شنونده انتقال دهد که این خود نشان از آشنایی کامل وی بر موسیقی ایرانی است.
وی بعدها با همكاری حسین علیزاده، گروه عارف را تشكیل داد و بعد از انقلاب نیز، همكاری پیوسته خود را با محمدرضا شجریان در آلبومهایی چون: دود عود، دستان، آستان جانان، نوا مركب خوانی، بیداد، قاصدك و... آغاز كرد كه هر كدام از آنها، نمونه های بارزی از خلاقیت و هنر وی در زمینه آهنگسازی و بخصوص تصنیف سازی، هستند. البته متاسفانه, وی بعدها به دلایلی همکاری هنری خود را با شجریان, قطع می کند.
وی علاوه بر آهنگسازی، در تنظیم قطعات نیز تبحر خاصی دارد و این امر ناشی از اطلاعات كامل وی از دیگر سازهای ایرانی است. به طور مثال می توان به تنظیم قطعه «چکاد» اشاره کرد که نمونه بهترین تنظیمهای وی به شمار می آید. مشكاتیان بارها و بارها در خارج از كشور، به اجرای برنامه پرداخت كه در بهترین آنها می توان به كنسرت فستیوال مولانا در ایتالیا در سال ۱۹۹۳ میلادی (۱۳۷۲خورشیدی)، اشاره كرد كه در آنجا علاوه بر سنتورنوازی, به نوازندگی سه تار پرداخت و بدین وسیله مهارت خود را در نوازندگی این ساز نیز نشان داد.
از دیگر آثار وی می توان به: لاله بهار(شهرام ناظری)، مقام صبر (علیرضا افتخاری)، صبح مشتاقان (علی جهاندار)، كنسرت همایون (حمیدرضا نوربخش)، كنج صبوری (علی رستمیان)، افشاری مركب، مژده بهار، افق مهر، كنسرت راست پنجگاه و وطن من (ایرج بسطامی)، اشاره كرد. نکته بسیار جالبی که در تمامی تصانیف وی دیده می شود، انتخاب شعر مناسب با دستگاه مورد نظر است.
وی به مركب نوازی (مدولاسیون)، كه یك اصل مهم و فنی در موسیقی است، بسیار بها می داد و به پشتوانه خلاقیتی كه داشت، توانست برنامه های تركیبی بسیار زیبایی خلق كرده و با گروه خود اجرا كند.
گروه عارف، از زمان شكل گیری خود، بارها و بارها دستخوش تغییرات شد به گونه ای كه هیچگاه اعضای گروه آن ثابت نماندند و می شود گفت كه عضو همیشه ثابت آن، خود پرویز مشكاتیان بود. مشكاتیان پس از سالها دوری از عرصه موسیقی، در زمستان ۱۳۸۳، دوباره با گروه خود به روی صحنه رفت و با همكاری شهرام ناظری، كنسرتی در سالن وزارت كشور، اجرا كرد. سنتورنوازی وی در این برنامه، بدین گونه بود كه هنوز چابكی و آمادگی گذشته خود را داشت.
استاد مشكاتیان با چاپ نت قطعات و پارتیتورهای آهنگهایش، پس از سالها انتظار دوست داران آثارش موافقت کرد و این قطعات توسط آقای علیرضا جواهری (از شاگردان ایشان)،نت نگاری شده و تا اكنون نیز بسیاری از آثار وی را از جمله پیش درآمدها، چهارمضرابها و تصانیف، به چاپ رسانیده است.
وقتی یک نوازنده نگاهی به این آثار می اندازد، متوجه می شود كه چقدر نواختن قطعات مشكاتیان دشوار و پر از موردهای تکنیکی است. نوازندگی آثار او سالها ممارست و کوشش میطلبد. . قطعاتی پر از دراب، تكیه، پاساژ و اتودهای مضرابی مشكل. یك ویژگی شاخص قطعات وی، تكرار زیاد یك یا چند میزان (بصورت ترجیع بند یا گاهی پایه مضرابی) است كه شاید در وهله اول ناخوشایند جلوه كند، ولی وقتی در قطعه اجرا شود، زیبایی آن نمایان می شود.
از دیگر ابداعات آهنگسازی وی، می توان به خفه كردن صدا در یك آن و ادامه دادن آن با جفت مضرابهایی كه صدای آن كم كم افزایش می یابد، اشاره كرد كه به نوبه خود باعث زیبایی قطعه می شود. در پارتیتورهای مشکاتیان میبینیم که حتی برای دف و تمبك نیز در قطعه گروهی، تنظیم خاصی نوشته شده؛ به صورتی كه جاهایی از قطعه كه به دف یا تمبك احتیاج نبود، از آنها استفاده نمی كرد و در مقابل، هنگام نیاز به خوبی از آن بهره می برد.
بدون تردید سبك سنتورنوازی پرویز مشكاتیان، یكی از زیباترین و پرطرفدارترین سبكهای زمان ماست. پس عجیب نیست كه هر سنتورنوازی از كوچك تا بزرگ، برای نشان دادن مهارت نوازندگی اش، قطعاتی از وی را اجرا كند.
استاد مشكاتیان، از همه نظر (چه تولید موسیقی، چه پرورش شاگرد، دوستی مردم با موسیقی ایرانی و ارائه رپرتوار موسیقی فراوان بصورت نت و پارتیتور) حق بزرگی بر گردن موسیقی ایرانی دارد و جا دارد كه به پاس فعالیتهای ارزشمند هنری اش، از وی تقدیر شایانی بعمل آید.

حامد رایجی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی گفتگوی هارمونیک