راه پیش‌رو

از انرژی گرفته تا بیوتکنولوژی، ما در آستانه عصر جدید نوآوری قرار گرفته‌ایم. هفتاد و پنج سال در مقایسه با کل تاریخ، زمانی بسیار کوتاه است اما از سال ۱۹۲۹، زمانی که نشریه بیزنس ویک برای نخستین بار منتشر شد، جهان تحت‌تأثیر نوآوری‌ها و پیشرفت‌های تکنولوژیک، عمیقاً دگرگون شده است. هفتاد و پنج سال پیش آنتی‌بیوتیک، هواپیمای جت یا تلویزیون و کامیپوتر وجود نداشت. انسان‌های بسیار زیادی در اثر بیماری‌های خیلی ساده جان خود را از دست می‌دادند. اما از آن زمان تا کنون سلطه ما بر جهان فیزیکی و بیولوژیک به شدت افزایش یافته است.
امید به زندگی رشد کرده و اکثر ساکنان کره زمین می‌توانند امیدوار باشند که تا ۶۵ سالگی یا بیشتر، زندگی کنند. انقلاب سبز، کشاورزی را دگرگون کرده است و هم‌اکنون محصولات کشاورزی برای سیر کردن ساکنان کره زمین که از ۷۵ سال پیش تاکنون سه برابر شده‌اند، کافی به‌نظر می‌رسد. طی این سال‌ها، بشر به کره ما پا نهاد، اینترنت اختراع شد و ژنوم انسان خوانده شد. با بهرەگیری از این پیشرفت‌ها و البته دیگر پیشرفت‌ها، کارگران اکنون بسیار بیشتری از سال ۱۹۲۹ قادر به تولید هستند. طی ۷۵ سال گذشته نرخ تولید در هر ساعت در ایالات متحده تقریباً سه برابر شده است که این به معنای افزایش بهره‌وری به میزان دو درصد در سال است. بسیاری از دیگر کشورهای صنعت نیز شاهد چنین پیشرفت‌هائی بوده‌اند در حالی‌که کشورهای در حال توسعه از برخی مزایای این پیشرفت‌ها نظیر استفاده از سفرهای سریع هوائی و ارتباطات مخابراتی سریع برخوردار بوده‌اند و به این ترتیب توانسته‌اند بخشی از شبکه اقتصاد جهانی باشند. امری که تا پیش از این پیشرفت‌ها غیرممکن بود.
اما هنگام مطالعه پیشرفت‌ها و نوآوری‌ها در اقتصاد، به این نتیجه می‌رسیم که پیشرفت تکنولوژیک حالت یکنواخت نداشته است. در سال‌های اخیر، دگوگونی‌ها در پردازش اطلاعات و خدمات درمانی بسیار سریع‌تر از بخش‌های انرژی، حمل و نقل و تولید بوده است. در بسیاری از اقتصادها ما هنوز به تکنولوژی‌های قدیمی‌تری وابسته هستیم که به سده‌های نوزدهم و بیستم مربوط می‌شدند. موتورهای درون‌سوز در دهه ۱۸۶۰ در آلمان اختراع شدند، نخستین مرکز تولید برق ادیسون در سال ۱۸۸۲ ابداع گردید. از دید کسی که در سال ۱۹۲۹ می‌زیسته، اتومبیل‌های کنونی از نظر عملکرد بسیار متعارف هستند اگر چه در جزئیات تفاوت‌هائی دارند. اما کامپیوترهای امروزی از دید او کاملاً عجیب به‌نظر می‌رسند.
‌● بازی ادامه دارد
بنابراین جا دارد این پرسش را مطرح کنیم که: آیا باید انتظار داشته باشیم طی ۷۵ سال آینده، همان نوع نوآوری‌ها و پیشرفت‌ها روی دهد که تکنولوژی اطلاعات و خدمات درمانی را بدین اندازه دگرگون نمود؟ آیا پیشرفت کندتر خواهد بود یعنی صرفاً تکنولوژی‌های کنونی رشد می‌کنند اما تکنولوژی‌های جدیدی ظهور نخواهند کرد؟ به‌طور خلاصه، اقتصاد مبتنی بر نوآوری به کدام سود در حرکت است؟ پیش‌بینی درباره دگرگونی‌های تکنولوژیک، همواره خطرناک بوده است. اما تحلیل‌گران معتقدند اقتصاد جهان در آستانه تحولاتی بزرگ و عصر نوآوری، معادل همان تحولات و نوآوری‌هائی است که طی ۷۵ سال گذشته رخ داده است. تمام عوامل زمینه‌ساز این فرایند وجود دارند: علم به سرعت در حال رشد است، تعداد بیشتری از کشورها مایلند منابع بیشتری را به تحقیق و توسعه و آموزش اختصاص دهند و مدیران شرکت‌ها نیز به اهمیت و ضرورت پذیرش و کنار آمدن با دگرگونی‌ها متقاعد شده‌‌اند. در تمام حوزه‌ها، از انرژی تا بیوتکنولوژی، از نرم‌افزار تا اتومبیل‌ها، نوآوری‌هائی در حال وقوع است که می‌تواند زندگی ما را دگرگون کند.
در سال‌های اخیر، دانشمندان در رشته‌های مختلف، بنیان لازم را برای نانوتکنولوژی فراهم کرده‌اند و اکنون می‌توانند در سطحی بسیار پیشرفته به مهندسی در مقیاس اتمی و مولکولی بپردازند.
این پیشرفت‌های به ظاهر کوچک و غیر مرتبط در نهایت به افزایش شدید سرعت کامپیوترها که بر ناتو لوله‌های کربنی مبتنی هستند منجر خواهد شد. این پیشرفت‌ها همچنین، علم پزشکی را نیز دگرگون می‌کند و تأثیر خود را بر حوزه انرژی‌های جدید به‌جا می‌گذارد. از طرف دیگر نشانه‌هائی وجود دارد مبنی بر اینکه تکنولوژی انرژی نیز در آستانه پیشرفتنی بزرگ قرار گرفته است: یعنی می‌توانیم در آینده، شاهد سلو‌ل‌های خورشیدی با بازده بالاتر، نیروگاه‌های هسته‌ای ایمن‌تر و بهره‌گیری بیشتر از انرژی خورشید باشیم. تمام این پیشرفت‌ها می‌تواند به دگرگونی عظیم در اقتصاد انرژی منجر شده و وابستگی جهان را به نفت و دیگر سوخت‌های فسیلی کاهش دهد. در حوزه بیوتکنولوژی نیز، پیشرفت‌های صورت گرفته ما را به رفع محدودیت عمر و حذف همه بیماری‌ها امیدوار می‌کند. سوزان لیندکوئیست، رئیس مؤسسه وایتهد در مؤسسه تکنولوژی ماساچوست می‌گوید: ”ما اکنون می‌دانیم حیات دقیقاً چگونه کار می‌کند. اگر بفهمیم علت تخریب‌ها چیست، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای صورت خواهد گرفت.
من اکنون را شبیه سال ۱۹۴۵ می‌دانم که زمینه ظهور کامپیوترها و علم الکترونیک فراهم شده بوده و این دو تازه در حال ظهور بودند“. تصادفی نیست که این موج جدید تکنولوژی‌ها، همزمان با جهانی شدن نو‌آوری سرعت گرفته است. در کشورهای صنعتی، بودجه غیر نظامی خصوصی و دولتی در زمینه تحقیق و توسعه از ۶/۱ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۱۹۸۱ به ۱/۲ درصد در سال ۲۰۰۲ رسیده است. از سال ۱۹۸۸ تاکنون، مقالات منتشر شده علمی چهل درصد افزایش یافته است. بسیاری از کشورهای آسیائی و اروپائی نیز در حال افزایش دادن بودجه آموزشی خود هستند که به رشد نوآوری کمک خواهد کرد زیرا زمینه افزایش تعداد نیروهای آموزش دیده را فراهم می‌نماید. از طرف دیگر بزرگترین موتور نوآوری یعنی ایالات متحده، در این حوزه سیر صعودی را می‌پیماید. البته این درست است که تحلیل‌گران معتقدند این کشور در نهایت از رقابت جهانی خود عقب خواهد افتاد اما حداقل در حال حاضر، بهترین برنامه‌های آموزشی در حوزه‌های علوم و مهندسی در این کشور مشاهده می‌شود. سیستم اقتصادی و بازار سرمایه ایالات متحده به گونه‌ایست که از بهره‌گیری از نوآوری‌های تکنولوژیک حمایت می‌کند.● نیازهای فوری
میزان و راه‌نوآوری، برای تعیین و پیش‌بینی آینده اقتصاد جهان، ضروری است. در واقع، داشتن جامعه‌ای نوآور، برای دستیابی به رشد، از داشتن میزان بالای سرمایه و صرف آن، مهم‌تر و مؤثرتر است. در ایالات متحده، از سال ۱۹۹۵، سهم بازده ملی که به سرمایه‌گذاری تجاری اختصاص داده شده به‌طور متوسط حدود ۳/۱۱ درصد بوده است که تقریباً مشابه دو دهه پیش است و بسیار پائین‌تر از ژاپن می‌باشد. با این حال بهره‌وری ایالات متحده به‌دلیل پذیرش سریع تکنولوژی جدید به شکل کامپیوتر شخصی و اینترنت، بسیار افزایش یافته است. بدون پیشرفت‌های تکنولوژیک، حل مشکلات مهم بلندمدت بسیار دشوار خواهد بود. برای مثال اکنون نمی‌توان پیش‌بینی کرد که نیازهای به سرعت رو به رشد اقتصادهای نوظهور نظیر چین و هند در بلندمدت و بدون منابع جدید انرژی چگونه باید رفع شود از طرف دیگر اگر بهره‌وری در حوزه ارائه خدمات درمانی به شدت رشد نکند، ارائه آن به جمعیت رو به پیری در سرتاسر جهان، مشکلی بزرگ خواهد بود و این امر تحقق نمی‌یابد مگر اینکه تکنولوژی خدمات درمانی، آنقدر پیشرفت کند که به‌جای افزایش خدمات یاد شده آنها را کاهش دهد. همچنین بدون وجود صنایع مبتنی بر نوآوری، ایجاد شغل به اندازه کافی برای نیروی کار ایالات متحده و دیگر کشورها در آینده ممکن نخواهد بود. رویدادهای دهه ۱۹۹۰ به ما یادآور می‌شود که چطور پیشرفت‌های تکنولوژکی - اینترنت - می‌تواند فراهم کننده زمینه ایجاد اشتغال و خلق شغل‌های جدید باشد درست همانطور که اختراع اتومبیل و راه‌آهن، در گذشته چنین تأثیراتی به همراه داشتند. بیش از هر زمانی در گذشته، رونق اقتصادی ایالات متحده به این بستگی دارد که تا چه حد می‌تواند در حوزه نوآوری، همچنان پیشرو باشد. نو‌آوری‌ها لزوماً نباید شبیه اینترنت، موفقیت و پیشرفت عظیم تکنولوژیک باشند.
نوآوری می‌تواند پیشرفتی کوچک مثلاً در تولید یا خرده‌فروشی یا تغییر ساختار رویه‌های کاری در درون یک شرکت باشد. ایده تولید ناب که توسط شرکت تویوتا در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مطرح شد، نشان داد که چطور می‌توان کیفیت را افزایش و هزینه خط تولید را کاهش داد. حول و حوش همان زمان، ظهور خرده فروشی‌های جدید از جمله فروشگاه‌های وال‌مارت که اولین مغازه‌اش را در سال ۱۹۶۲ تأسیس کرد باعث فراگیر شدن روش‌های بسیار کارای پشتیبانی و خرده‌فروشی یکپارچه در جهان شد. این نوآوری - که تا اندازه‌ای حاصل استفاده از مؤثر از تکنولوژی اطلاعات بود - مهم‌ترین دلیل این واقعیت است که بهره‌وری خرده‌فروشی در ایالات متحده بسیار سریع‌تر از اروپا رشد کرده است.
اخیراً توانائی eBay در برگزاری مناقصات در اینترنت، کانال فروش جدیدی را که تاکنون وجود نداشت، به‌وجود آورد. از سوی دیگر روند سریع نوآوری مالی - عمدتاً در ایالات متحده - باعث شده بازارهای سرمایه بسیار منعطف‌تر و پایدارتر شوند و این امر موجب تسهیل روند نوآوری و رشد اقتصادی خواهد بود. نخستین شرکت سرما‌یه‌گذاری واقعی یعنی American Research Development، در سال ۱۹۴۶ تأسیس شد و زمینه را برای ظهور دیگر شرکت‌های مالی نو‌آور فراهم کرد. اختراع کارت اعتباری که در سال ۱۹۵۸ توسط بانک آمریکا انجام شد برای طبقه متوسط آمریکا دسترسی به اعتبار آسان و فوری را فراهم کرد. اما نه برای اقتصاد جهانی و نه ایالات متحده، هیچ تضمینی وجود ندارد. سال‌ها یا دهه‌ها باید بگذرد تا پیشرفت‌های علمی به تکنولوژی‌ها و محصولات بازاردار منجر شود و شرکت‌ها بفهمند چطور می‌توان از این محصولات و تکنولوژی‌ها استفاده کرد و بهره برد.● مشکلات پیش‌رو
کل فرایند نوآوری، ظرف‌تر و شکننده‌تر از آنست که اکثر افراد تصور می‌کنند. ظهور و رشد نوآوری مستلزم وجود جوی است که در آن از تحقیقات بنیادی حمایت شده و خطرپذیری تشویق شود. همچنین باید بازار به بهترین وجه شناخته شود و محصول مورد نیاز و تقاضا وارد آن شود. گاهی اوقات، نوآوری به رونق یا سود اقتصادی منجر نمی‌شود. یکی از تحلیل‌گران آمریکائی می‌گوید: این احتمال وجود دارد که برتری نسبی آمریکا از میان برود و در نهایت شبیه آلمان یا ژاپن شود. در این کشورها نوآوری، به سود اقتصادی منجر نمی‌شود. مجموعه بزرگی از مشکلات هستند که باید بر آنها غلبه کرد. در اثر کسری بودجه ممکن است دولت نتواند پول کافی صرف تحقیق و توسعه و پرورش نیروهای متخصص در حوزه‌های علوم و مهندسی کند. همچنین اگر رقابت شدید قیمت‌ها باعث شود شرکت‌ها نتوانند از فواید نوآوری استفاده کنند، ممکن است در صرف هزینه در زمینه تحقیق و توسعه صرف‌نظر نمایند. این‌گونه موانع، راه را برای پیشرفت‌های تکنولوژیک می‌بندد و یک فاجعه محسوب می‌شود زیرا نوآوری جهانی، امیدهای زیادی را برای بروز نوآوری در بخش‌های مختلف به‌وجود می‌آورد. برای مثال موتور درون‌سوز بنزینی، همواره از پایه‌های اصلی صنعت خودروسازی بوده است. از سال ۱۹۲۹، پیشرفت‌های زیادی صورت گرفته نظیر موتورهای تزریق سوخت، با این حال هنوز اکثر اتومبیل‌ها با محصولات نفی کار می‌کنند و این در حالیست که ضررهای زیست‌محیطی این نوع سوخت‌ها زیاد است و کشورها مجبورند مقادیر بسیار زیادی سوخت وارد کنند. برای تغییر این الگوی مصرف و بهره‌گیری از شیوه‌ها و منابع جدید - نظیر سوخت هیدروژنی، سوخت‌های کمتر آلوده کننده و بهتر - تولیدکنندگان اتومبیل در ایالات متحده، اروپا و آسیا باید با هم به همکاری بپردازند. موضوع مهم‌تر اینکه تحقیق و توسعه جهانی، احتمال بروز یک انقلاب را در تولید و توزیع انرژی افزایش می‌دهد. در این زمینه‌ها، عدم تغییر، ضررهای زیادی را به همراه داشته است. در سال ۱۹۷۳، قبل از آغاز بحران انرژی دهه ۱۹۷۰، سوخت‌های فسیلی نظیر گاز طبیعی، بنزین و زغال‌سنگ، ۹۳درصد کل انرژی مصرفی در ایالات متحده را تشکیل می‌دادند. اکنون که سی سال از آن تاریخ می‌گذرد، این سوخت‌ها هنوز ۸۶ درصد انرژی مصرفی در ایالات متحده را تشکیل می‌دهند.
● انرژی هسته‌ای
موضوع دیگر این است که انرژی هسته‌ای - یکی از بزرگترین پیشرفت‌های تکنولوژیک بشر و به اعتقاد برخی، منبع نهائی انرژی ارزان هنگامی‌که در دهه ۱۹۵۰ برای نخستین بار مورد استفاده قرار گرفت - اکنون در وضعیت مناسبی قرار ندارد. تا اواسط دهه ۱۹۷۰ مشخص بود که انرژی هسته‌ای بیش از حد گران و ناایمن است و علیرغم قیمت بالای نفت، نهادهای ایالات متحده سفارش ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید را از سال ۱۹۷۸ متوقف کردند. اما مرزهای تکنولوژی انرژی بالاخره بار دیگر شروع به پیشروی کردند و این فرایندی جهانی است. پیشتازان بهره‌گیری از انرژی خورشیدی شرکت شارپ ژاپن و بریتیش پترولیوم و برخی شرکت‌های کمتر مشهور آمریکائی نظیر Koarka Tecnologies و Nanosolar هستند. در حال حاضر در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله انرژی باد تحقیقات زیادی در سرتاسر جهان در حال انجام است. و حتی در زمینه انرژی هسته‌ای، نشانه‌هائی از تغییر پدیده آمده است. چین و آفریقای جنوبی در حال برنامه‌ریزی برای آزمایش راَکتورهای هسته‌ای با طراحی جدی هستند که می‌توانند کاراتر و ایمن‌تر باشند.
نوآوری، هر روز از محدودیت‌ها می‌کاهد و غیرممکن‌های بیشتری را ممکن می‌سازد. کشورها باید انگیزه‌هائی برای ایجاد و رشد نوآوری پدید آورند. آیا پس از انقلاب اطلاعات، نوبت به انقلاب بیوتکنولوژی، انرژی یا نانوتکنولوژی خواهد رسید؟ هیچکس نمی‌داند. اما با توجه به این واقعیت که در سرتا سر جهان، افراد هوشمند در حال تلاش و تحقیق هستند، احتمال رشد نوآوری بیش از هر زمان دیگری است.

نشریه بیزنس ویک
مترجم: نگار خسروی‌پور
(دانشجوی دوره دکترای حسابداری و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد تهران مرکز)

منبع : سایر منابع