خواص درمانی و غذایی گوجه ‌فرنگی

گوجه ‌فرنگی ابتدا به ‌عنوان گیاه زینتی در باغچه ‌ها مورد استفاده قرار گرفت وبه نام سیب طلایی یا سیب عشق معروف شد. مصرف گوجه ‌فرنگی به‌ عنوان نوعی سبزی ازقرن نوزدهم میلادی به بعد شروع شد و بعد از جنگ جهانی اول به ‌تدریج بر مصرف آناضافه شد، ‌طوری که امروزه به صورت خام و پخته یا به ‌صورت سس و رب موارد استعمالزیادی دارد.
● ترکیبات شیمیایی
بررسی ترکیبات و مواد موجود در گوجه فرنگی نشان می دهد که درمیوه ی گوجه فرنگیرسیده، گلوکز، فروکتوز، ساکاروز و تقریبا تمام آمینواسیدهای اصلی به استثنایترپتوفان وجود دارد.
اسید آلی اصلی و عمده ی موجود در گوجه فرنگی، اسید سیتریک است. اسیدیته ی میوهبه تدریج از مرحله ی سبزی به طرف قرمز شدن افزایش می یابد و حداکثر آن، موقعی استکه قرمز شدن و رنگ عوض کردن آن آغاز می گردد و پس از آن رو به کاهش می گذارد. مادهی رنگی اصلی و عمده ی گوجه فرنگی کاروتنوئید، بتاکاروتن و لیکوپن می باشد. حداکثر مقدارکاروتنوئیدها در حالتی است که گوجه فرنگی در زیر تابش مستقیم نور رشد می کند.
● خواص و کاربرد :
میوه ی نارس گوجه فرنگی سمی است و باید از خوردن آن پرهیز کرد. به علاوه خوردنبرگ آن که به عنوان دارو در مواردی تجویزمی شود، باید در حد اعتدال و به مقدار مجازو محدود، در حدی که پزشک تعیین کرده مصرف شود، زیرا برگ آن هم سمی است.
- در چین از جوشانده ی ریشه، شاخه ها و برگ های مسن گوجه فرنگی برای رفع دندان درد استفاده می کنند و خود گیاه نیز خاصیتحشره کش دارد .
ماده‌ای سمّی به نام سولانین در گوجه‌فرنگی سبز و نارس وجود دارد که خوردن آنموجب مسمومیت می‌شود و دل پیچه، اسهال و باز شدن مردمک چشم ایجاد را می‌ کند.
- در هند و چین از میوه ی گوجه فرنگی به عنوان ملین استفاده می شود و برای تقویتمسلولین(مبتلایان به بیماری سل )، تب های حصبهای، رفع ورم ملتحمه ی چشم، آماس گوش(اوتیت) و دفع سنگ کلیه تجویز می شود.
- در اندونزی از گرد برگ های خشک کوبیده ی گوجه فرنگی، برای رفع آفتاب سوختگی پوست و صورت استفاده می شود. از پاشیدن آب دم کرده ی برگ گوجه فرنگی، برای دفع آفت کلم به نام کاترپیلار نتیجه خوبی گرفته شده است.
- مصرف گوجه ‌فرنگی برای مبتلایان به دردمفاصل تجویز شده است و برای مبتلایان به نقرس و روماتیسم مفید است.
- گوجه ‌فرنگی، خنک و اشتها ‌آور است و آب آن برای رشد و نمو بهتر طفل موثر می‌باشد.
- گوجه فرنگی به علّت دارا بودن ویتامین‌های A ، B، C، K ومواد معدنی مانند کلسیم ، فسفر و آهن در تأمین انرژی و تقویت بدن نقش موثریایفاء می ‌کند.
گوجه ‌فرنگی یکی از مهم ترین منابع ویتامین A می ‌باشد. لذا در تقویت بینایی، تقویت و سلامتی پوست و مخاط‌ ها (دهان و بینی) رشد و نمو استخوان‌ها ضروری است.
- گوجه ‌فرنگی سرشار از ویتامین‌های B۱ و B۲ می ‌باشد؛ از این جهت در تسکین دردهای عصبی، رفعبی ‌اشتهایی، و درمان یبوست ، نقصان ترشح شیرمادر و تورم‌ دهان تجویز می ‌شود.
- گوجه ‌فرنگی، بدن را در برابر امراض و بیماری‌های عفونی حفظ می‌ کند.
- مصرف گوجه ‌فرنگی نیرو و نشاط می ‌بخشد و پوست و دانه‌های آن به هضم غذا کمکمی ‌کند و روده‌ها را پاک می ‌نماید.
- آب گوجه ‌فرنگی ادرار‌آور مفیدی است.
- برای تمیز کردن خون باید از آب گوجه فرنگی و کرفس به نسبت مساوی و به مقدار ۳ فنجان در روز، قبلاز غذا و به مدت ۳ هفته استفاده کرد.
- گوجه ‌فرنگی هضم مواد نشاسته‌ای را آسان می ‌کند و به همین جهت از آن سس درستکرده و با حبوبات پخته مصرف می ‌کنند.
- مصرف گوجه ‌فرنگی برای اشخاصی که مبتلا به سنگ کلیه و مثانه و کبد هستند، تجویز شده است.
- گوجه ‌فرنگی بعد از لیموترش بیش از سایرمیوه‌ها ویتامین C دارد و مقدار زیادی فسفر،آهن، سیلیس و کلسیم دارد.
- گوجه فرنگی گرچه دارای اسید سیتریک است، اما بدن را قلیایی می‌‌کند.
- بوی برگ ‌های گوجه ‌فرنگی، زنبورهای خرمایی را ناراحت می‌ کند، لذا می ‌توانبوته‌ ی گوجه ‌فرنگی را در باغ‌ها و بوستان‌ها کاشت تا از گزند زنبورها در امانباشند.
- اگر در محل مورچه ‌ها چند عدد برگ گوجه ‌فرنگی بگذارید، بوی این گیاه مورچه‌ها را فراری می ‌دهد.
- برای تمیز کردن لکه ی جوهر بر روی لباس، یک تکه پنبه را در آب گوجه فرنگی فروبرده و روی لکه ی جوهر بمالید. سپس آن را بشویید.
- اگر پوست شما کک و مک دارد، هر روز آن رابا آب گوجه فرنگی تمیز کنید. کم کم کک و مک ‌ها را از بین می ‌برد.
- برای جلوگیری از مزاحمت حشرات می ‌توانید برگ ‌های گوجه ‌فرنگی را به بندبکشید و آن ‌را در اطاق خود بیاویزید، با این کار حشرات فرار می ‌کنند.
- سالاد کاهو و گوجه ‌فرنگی درمان کننده یامراض عصبی هستند.
خوردن گوجه ‌فرنگی، برای بعضی بیمارانی که دچار حساسیتیا آلرژی (خارش بدن،قرمز شدن پوست، آسم، کهیر و...) هستند، ضرر دارد.
● تذکرات:
۱) گوجه ‌فرنگی نارس و کال هضمش سنگین است، لذا خوردن آن باعث دل درد می ‌شود.
۲) گوجه فرنگی در روغن باعثسرخ کردن زیادسنگینی هضم آن می ‌شود و روی آتش کباب کردن آن مناسب است
۳) ماده‌ای سمّی به نام سولانین در گوجه‌فرنگی سبز و نارس وجود دارد که خوردن آنموجب مسمومیت می‌شود و دل پیچه، اسهال و باز شدن مردمک چشم ایجاد را می‌ کند.
۴) خوردن گوجه ‌فرنگی، برای بعضی بیمارانی که دچار حساسیت یا آلرژی (خارش بدن،قرمز شدن پوست، آسم ، کهیر و...) هستند، ضرر دارد.

منابع: خواص سبزی ها،تالیف مرتضی نظری

منبع : معاونت غذا و دارو