پنجشنبه, ۲۰ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 9 May, 2024
مجله ویستا


گنبد سفید ، تربت‌جام


بنای كوچكی به ابعاد 6/40×10 متر است كه در جبهه شمالی ایوان و متقارن مسجد كرمانی واقع شده است و از طریق دری كه دارای طاق‌نماهایی در بالای آن است و در سمت راست داخل ایوان قرار دارد، می‌توان به داخل آن راه یافت. این بنا دارای دو شاه‌نشین در شمال و جنوب است كه شاه‌نشین جنوبی دارای مقرنس‌كاری زیبایی شبیه مسجد كرمانی است كه براساس آن، شاه‌نشین شمالی را بازسازی كرده‌اند. علاوه بر این، شاه‌نشین‌های شرقی و غربی نیز مقرنس‌كاری زیبایی دارند. در وسط بنا و بر روی تویزه‌ها، گنبد كوچكی كه گوشه‌‌سازی و چند نورگیر دارد، قرار گرفته است. در طرفین شاه‌نشین شرقی، دو درگاه كوچك قرار دارد كه به طاق‌نماهای بیرونی راه داشته‌اند.
تزئینات نمای داخلی بنا شامل مقرنس‌كاری‌های شاه‌نشین‌ها و قوس‌های تزئینی - مانند مسجد كرمانی - و چند كتیبه به خط كوفی و به شیوه‌های معقلی به رنگ قهوه‌ای كه در داخل بنا و ابتدای ورودی قرار دارند. این كتیبه‌ها كه در اطراف یك زمینه شطرنجی شده ناتمام قرار گرفته‌اند، شامل سوره‌های فاتحه و اخلاص بوده‌اند كه امروزه قسمت اعظم آن‌ها از بین رفته است. نمای بیرونی گنبد نیز شامل دو طاق‌نما با مقرنس‌كاری‌هایی همانند طاق‌نماهای بیرونیِ مسجد كرمانی بوده است كه در زمان احداث گنبد سبز و نماسازی آن (844 هـ.ق)، جلوی این طاق‌نماها را تیغه كرده‌اند و روی آن را با كاشی‌‌كاری معقلی تزئین كرده‌اند. در داخل بنا، چند قبر وجود دارد كه یكی از آن‌ها منسوب به «شهاب‌الدین اسماعیل جامی» - بانی سراچه (736 هـ.ق) - و دو قبر دیگر آن در ابتدای ورودی، به دختران شیخ جام منسوب است. قبر دیگر نیز در تاریخ 1066 هـ.ق و متعلق به «محمدعلی ولد سالار» است. این بنا نیز متعلق به اواسط قرن هشتم هجری قمری است.