انتقاد در آرزوی اجرا

● در حاشیه جلسه میزبانی رئیس جمهور از ۵۷ اقتصاددان منتقد
اقتصاد ایران به مرز جذابیت رسیده است. به جایی که شاید تا به حال محیط اقتصادی ایران آن را مضمضه نکرده باشد.چنین اتفاقی اما مدیون اصولگرایان است. یعنی نیروهایی که طی دو سال گذشته سکان اقتصاد را به دست گرفتند و آن را به شیوه یی جدید چرخاندند. فارغ از ایدئولوژی فکری این جماعت سیاسی باید گفت که در سایه حضور آنها الگوی دیگری برای اقتصاد ایرانی ورق خورد.
الگویی که تازه نیست، اما اجرای آن در شرایط فعلی اقتصاد کشور بدون شک حاوی یک پیکر تازه بود. البته بسیار پیش از این می شد حدس زد که صاحبان ایدئولوژی اصولگرایی وقتی به مدیران اقتصادی تبدیل می شوند چگونه گام به گام دهلیزهای اجرایی اقتصاد را پشت سر می گذارند. از همین منظر شاید آنچنان هم این اتفاق اقتصادی بوی تازگی ندهد ولی به طور قطع راهبردهای اجرایی فوق نمای دیگر را روی پیشانی اقتصاد کشور به تصویر کشیده است. چند سال پیش یا چند دهه پیش بودند گروهی که می گفتند می توان با اراده و راهبردهای ضربتی همه موانع اقتصادی را کنار زد. این جماعت در تاریخ اقتصادی به اراده گرایان مشهور شده اند.
نیروهایی که حتی علم را باور نداشتند و بی محابا در جهت واقعی کردن اهداف اقتصادی با رهوار هیجان و اراده گام برمی داشتند. شکست آنها دیرزمانی است که به یک تجربه جهانی تبدیل شده است، اما همچنان در گوشه و کنار جهان نفتی یا کشورهایی از جنس نفت نمونه هایی از آنها سعی در تغییر فضای شکست و حرکت به سمت پیروزی دارند.
این برداشت اقتصادی شاید همان تازگی نه چندان جدید برای امروز اقتصاد ایران باشد. برای درک این تصویر تازه اما خیلی دور نباید رفت. رایزنی های اقتصادی طی چند روز گذشته میان اصولگرایان دولتی و ۵۷ اقتصاددان منتقد به خوبی سیمای ماهیت موجود اقتصاد اجرایی را پشت ویترین قرار داده است.
البته بدون شک این رویارویی گشایشی بزرگ بود. هرچند که به هیچ هدف مشخصی ختم نشد یا به مفهوم بهتر ظهور انتقاد ۵۷ اقتصاددان تنها فضایی را برای بگومگوهای اقتصادی باز کرد بدون آنکه تغییری در پیکان تند و تیز اقتصاد اجرایی ایجاد کند، اما در نهایت و در یک نگاه حداقلی مسیر نفوذ انتقاد به اقتصادی را باز کرد که به نظر می رسید تمایلی برای نشستن در کنار منتقدان ندارد.
این مساله یک ادعای بی پایه نیست. یک سال گذشته دولت و طرفداران اصولگرای آنها وقتی ۵۰ اقتصاددان نامه هشدار را امضا زدند تنها به اندازه چند پرس کلمات گره خورده ایدئولوژیک برای آنها ارسال کردند، اما امسال همه چیز تغییر کرده است. دو روز پیش اقتصاددانان منتقد میهمان رئیس جمهور بودند و آن طور که رسانه های مختلف ، مخصوصاً رسانه های نزدیک به دولت می گویند همه چیز در یک فضای صمیمی چرخ خورده است. به عبارتی رئیس جمهور با تیم اقتصادی خود به بهترین نحو پذیرای منتقدان اقتصادی بودند.
اینکه چرا باید دولت اصولگرا و طرفداران آنها تا بدین حد در مقابل منتقدان اقتصادی خود تغییر موضع دهند پرسشی است که پاسخ آن فقط در میان مفاهیم و راهبردهای اقتصادی نهفته است. بر این اساس شاید حالا دیگر وقت آن رسیده باشد که دولتی ها بیش از هر زمان دیگری اقتصاد را جدی بگیرند. یعنی این درک واحد بیشتر از این ایجاد شود که اراده گرایی فقط می تواند فصلی کوچک از اقتصاد اجرایی باشد.
البته چرخش رفتار اهالی دولت در مقابل اقتصاددانان منتقد (در سال جاری نسبت به سال قبل) تا حدی نشان می دهد که این اتفاق رخ داده است، اما بدون شک تغییر منش الگوهای اقتصادی تضمین کننده واقعی شدن سناریوی دوری از اراده گرایی است. در حال حاضر به نظر می رسد هیچ چیز تغییر نکرده است.
کارشناسان اقتصادی یا همان ۵۷ منتقد از دیدار رئیس جمهور بازگشته اند، اما طی دو روز گذشته رسانه های خبری نزدیک به دولت با تیتر کردن همان ارقام قبلی به توجیه اقتصاد در دولت نهم یا به عبارتی تبلیغ معکوس ارضای فکری منتقدان پرداخته اند. در صورتی که می توان به جرات گفت که ۵۷ اقتصاددان نه تنها قانع نشده اند بلکه در گوشه و کنار محافل اقتصادی گروه بیشتری از اقتصاددانان با نگرانی از ادامه اراده گرایی، بدون پشتوانه علمی در اقتصاد اجرایی سخن می گویند. به نظر می رسد برای دولتی ها و طرفداران آنها بیش از هر چیز قبول کردن ظاهری پیروزی اقتصادی در دولت نهم توسط اقشار مختلف مهم باشد.
اگر چنین چیزی ملاک است بدون شک گروه های مختلف مردمی حاضرند حتی به قد و قواره زبان هم که شده است پیروزی های اقتصادی کابینه نهم را بپذیرند، اما در قبال این رفتار، دولتی ها نیز باید به این پرسش پاسخ بدهند که ضمانت اجرایی دور شدن از دلارهای نفتی، کاسته شدن از حجم واردات و چشم گرفتن از منابع ذخیره ارزی چیست؟ به نظر می رسد این معامله خوبی باشد.
از یک سو پذیرفته می شود که اقتصاد در دولت نهم یکه تاز سال های گذشته بوده است، اما ای کاش اکنون مفروضات ساده اقتصادی نیز از سوی دولت پذیرفته می شد. فارغ از رایزنی های موجود اقتصادی تحلیل فضای واقعی اقتصاد بسیار ساده باشد. هیچ شکی وجود ندارد که دولت طی دو سال گذشته تا عمق بیشتری در نفت غوطه می خورد.
این مساله را کسب و کار پررونق اسکله های وارداتی و همچنین الوان شدن ویترین های بازار مصرفی به خوبی نشان می دهد. با این وجود واقعاً چرا باید دولتی ها تا بدین حد ثابت قدم در اثبات اسطوره گرایی اقتصاد در دولت نهم باشند؟ به هر حال میهمانی اقتصادی دولت با منتقدان به پایان رسیده است و ظاهراً قرار است باز هم ادامه یابد، اما اگر اندیشه اقتصادی در دولت نهم بر بی همتایی خود معتقد است شاید بهتر باشد جریان روبه رو شدن با منتقدان را قطع کند. در غیر این صورت تبلیغ یکتایی الگوی اقتصاد دولتی پس از اتمام میزبانی از اقتصاددانان هیچ چیز را تغییر نمی دهد. به راستی اراده گرایان حاضرند تا مسیر خود را در چهارراه اندیشه منتقدان تغییر دهند؟

منبع : روزنامه اعتماد