برتری کیفیت بر کمیت

اگرچه چند سال از برگزاری جشنواره بین المللی فیلم و تئاتر فجر گذشت تا این كه موسیقیدانان هم یادشان بیاید كه چه خوب است جشنواره ای برای خودشان داشته باشند، اما از روزی كه تصمیم گرفتند بی وقفه جشنواره هر سال در آستانه جشن های انقلاب برگزار شد تا امروز كه به عدد ۲۲ رسیده است.امسال دبیر جشنواره موسیقی فجر از میان موسیقیدانان شناخته شده ایرانی انتخاب شده است.آنهایی كه در طول چندین سال اخیر پیگیر اخبار جشنواره های موسیقی فجر هستند می دانند كه در این جشنواره بر خلاف جشنواره های تئاتر و فیلم فجر كه تكلیفشان به مراتب از جشنواره موسیقی فجر روشن تر است و دیگر سالهاست در پی این نیستند كه حتماً باید دبیر جشنواره از فیلمسازان و كارگردانان و نویسندگان و عوامل تئاتر و سینما باشد، نخستین حرف موسیقیدانان و اعضای گروه ها این است كه دبیر جشنواره باید موسیقیدان باشد.به نظر می رسد كه از این نظر امسال انتظار بسیاری از گروه های موسیقی برآورده شده است و با صحبت های دبیر جشنواره در كنفرانس مطبوعاتی در مورد تفاوت در اجرای جشنواره، دل بسیاری از دست اندركاران موسیقی گرم شده است.به هر حال احمدی رئیس دفتر موسیقی، دلایل انتخاب روشن روان را تجارب و توانایی این موسیقیدان در سیاستگذاری و مدیریت موسیقی می داند.روشن روان خود در این زمینه گفته است : «به هر حال هر سال یك نفر باید به عنوان دبیر جشنواره فعالیت كند و امسال هم من این مسئولیت را قبول كردم.»
با توجه به این شعار جشنواره امسال «برتری كیفیت بر كمیت» است، چند بخش جدید به جشنواره امسال افزوده شده و همچنین نوید اتفاقات خوبی هم داده شده است.تا چند سال قبل و پیش از آنكه خانه موسیقی جشن های سالانه اش را برگزار كند، جشنواره موسیقی فجر تنها جایی بود كه در آن موسیقیدانان ایرانی چندین و چند روز در كنار هم می نشستند، ساز می زدند و آواز می خواندند.با وجود پدید آمدن محفل های دیگر همچنان جشنواره موسیقی فجر اصلی ترین محفل موسیقی در ایران است.این اهمیت نه فقط به دلیل تعداد زیاد روزهای جشنواره در مقایسه با دیگر روزهاست بلكه تعداد زیاد تالارها، اجرای برنامه های مختلف، حضور گروه های خارجی و...را می توان از جمله این عوامل نام برد.در این دوره ۱۰ گروه بانوان، ۱۷ ایرانی، ۸ بین الملل و مسلمان، ۶ استاد تكنواز، ۴ اركستر بزرگ، ۶ كلاسیك، ۱۰ سخنران، ۶ فیلم از استادان موسیقی نواحی، ۲۰۰ گروه جوان و ۹۰ گروه در بخش نواحی به اجرا می پردازند كه در كل ۹۷۰ هنرمند به روی صحنه می روند.
۱) موسیقی سنتی
در جشنواره امسال گروه های مختلف موسیقی سنتی چون گروه «شمس» و گروه «كیوان ساكت» به صحنه می روند.
گروه مولانا: گروه «مولانا» به سرپرستی جلیل عندلیبی قطعاتی را دربخش موسیقی سنتی و موسیقی كردی - لری اجرا می كند.كنسرت گروه مولانا دردوبخش است كه بخش نخست آن در مایه شورواصفهان است و درآن اشعاری ازوحشی بافقی، مولانا و عبدالقاسم لاهوتی اجرامی شودكه خوانندگی این بخش برعهده محمد عبدالحسینی است.: درقسمت دوم قطعات محلی موسیقی كردی و لری برای گروه نوازی تنظیم شده است كه بهروزتوكلی و مسعودجوانمیری به عنوان خواننده دراین بخش با گروه همكاری می كنند.
گروه موسیقی غوغا:گروه موسیقی «غوغا» به سرپرستی «محسن نفر» در جشنواره امسال در ۲ شب آثاری را در راست پنجگاه مركب، در رپرتواری یكپارچه با عنوان «مینیاتور» اجرا خواهد كرد. این اثر، از دستگاه راست پنجگاه آغاز شده و با مدولاسیون های متعدد و مختلف به دستگاه ها و مایه های مختلف ورود می كند كه در هریك از این مایه ها، تصنیفی اجرا خواهد شد.
گروه شمس:این گروه به سرپرستی كیخسرو پورناظری، به همراه اركستر فیلارمونیك اوكراین، ساعت ۲۰ روزهای ۱۴ و ۱۵ دی ماه در تالار بزرگ كشور، به اجرای برنامه خواهد پرداخت.خوانندگی این گروه را حمیدرضا نوربخش به عهده دارد.كنسرت در ۲ بخش به اجرا در خواهد آمد، در یك بخش ، تنبورنوازی به همراه اجرای اركستر فیلارمونیك، سه تصنیف و یك قطعه بی كلام اجرا خواهد شدو در بخش دیگر، سه تصنیف و دو قطعه آواز در مایه شور، دشتی و بیات اصفهان به اجرا در می آید.در این برنامه كه با حضور هنرمندانی از فرانسه، هلند، انگلیس و كردستان عراق برگزار می شود، قطعاتی از پورناظری ها و گنچارو آناتولی اجرا می شود.سرپرست گروه شمس كیخسرو پورناظری ورهبر اركستر یوسیپ فرانس، و تدوین قطعات كنسرت به عهده تهمورث پورناظری است.
۲) موسیقی كلاسیك
▪ گروه كر تالار وحدت:
گروه كر درسال ۱۳۴۲ به رهبری «ئولین باغچه بان» تأسیس شد واز پس از انقلاب تا كنون تحت عنوان گروه كر تالار وحدت مشغول به فعالیت است .گروه كر تالار وحدت روزهای ۱۲ و ۱۷ دیماه ساعت ۱۸ در تالار رودكی به اجرای برنامه می پردازد. در این برنامه قطعات فولكلور (محلی) و نیز قطعات كلاسیك به اجرا در خواهد آمد كه در بخش فولكلور، ۳ قطعه محلی ایرانی اجرا می شود.
ـ رازمیك اوهانیان درتوضیح قطعات گفت : ماه بانو، تو بیو و نینای و بینا قطعات فولكلوریك است كه توسط سرگئی آقاجانیان تنظیم شده و قطعات «سالم» اثر تلمان، «پانیس آنجلیكوس» از سزار فرانك و«آوه ماریا» از باخ در بخش موسیقی كلاسیك اجرا می شود. در انتهای برنامه سرود «ایران» ،ساخته هوشنگ راسخ توسط گروه كر اجرا خواهد شد.
ـ خاچیك بابائیان و رسیتال پیانو: رسیتال پیانو و ویولن توسط خاچیك بابائیان (ویولن) و زارمیك بابائیان (پیانو) روزهای ۱۳ و ۱۴ دی ماه،در سالن رودكی برگزار خواهد شد.در این رسیتال، آثاری از شوبرت، هندل، موتزارت، یوهان اشتراوس، بلابارتوك، خاچاطوریان و كمیتاس به اجرا در خواهد آمد.همچنین در كوارتت زهی متشكل از خاچیك بابائیان (ویولن)، مازیار ظهیرالدینی (ویولن دو)، میثم مروستی (ویولا) و آیدین احمدی نژاد (ویولنسل) كه در روزهای ۱۲ و ۱۷ دی در سالن رودكی برگزار می شود، قطعاتی از موتزارت و كمیتاس می شود.
۳) اركسترها
▪ آهنگسازان ایرانی: قرار است اركستر سمفونیك تهران در دو شب برنامه ای كاملاً متفاوت ارائه دهد و برای نخستین بار فقط آثار آهنگسازان ایرانی را اجرا كند كه این برنامه به گفته روشن روان بی نظیر است.اركستر سمفونیك تهران به رهبری نادر مشایخی و اركستر زهی پارسیان به سرپرستی مازیار ظهیرالدینی مسئولیت این كار را در بخش اركسترهای كلاسیك برعهده دارند.
▪ اركستر سمفونیك تهران: اركستر سمفونیك تهران در این دوره از جشنواره موسیقی فجر نخستین اجرا از سمفونی پیامبر را به روی صحنه خواهد برد.نادر مشایخی رهبر این اركستر درباره همكاری «مهتاب كرامتی» و«علی تفرشی»با اركستر سمفونیك تهران گفت: اركستر سمفونیك تهران یكی از جوان ترین اركسترهای دنیا است كه همیشه تمایل داشته با جوان ها اجرای برنامه داشته باشد و درست به همین دلیل بود كه علی تفرشی را برای خواندن انتخاب كردیم و از سوی دیگرخانم كرامتی علاوه بر بازیگری، سفیرصلح ایران در یونسكو است و گمان می كنم حضور او در اركستر سمفونیك تهران با وجود عنصر جوانی؛ می تواند زمینه معرفی موسیقی ایران را در دنیا فراهم كند.یكی از دغدغه های همیشگی من معرفی آهنگسازان معاصر ایرانی در اجرا های مختلف به جهان بوده است ودرست به دلیل همین علاقه امسال آثاری از آهنگسازان معاصر ایرانی را در برنامه خود داریم تا در طول دو شب، اجرایی متفاوت و روایتی تازه از آهنگسازان معاصر را توسط گروه اركستر سمفونیك تهران داشته باشیم. قطعه«ای شهیدان خدایی»ساخته «هوشنگ كامكار»،«حماسه خرمشهر» اثری از «مجید انتظامی» ،«سوئیت شرقی» كاری از «محمد سریر» و قطعه «فیه ما فی»از ساخته های خودم را نیز اجرا می كنیم.
▪ اركستر جوانان پارس و اركستر موسیقی نو: اركستر جوانان پارس از سال ۷۱ به رهبری «ناصر نظر» تشكیل شد و از تابستان ،۸۴ ناصر نظر، رهبری این اركستر را به احسان خطیبی واگذار كرد.اركستر جوانان پارس و اركستر موسیقی نو به رهبری «علیرضا مشایخی» روز یكشنبه ۱۷ دی ماه ساعت ۶ بعد از ظهر در تالار رودكی به اجرای برنامه خواهند پرداخت.اركستر جوانان پارس به رهبری احسان خطیبی قطعه «داستان های كوتاه»،اپوس ،۱۰۶ اثر علیرضا مشایخی برای پیانو، اركستر زهی و سازهای ضربی در چهار قسمت را به اجرا در خواهد آورد.قطعه داستانهای كوتاه، بخش اول بر اساس یك ملودی كردی به نام «دمكل» بنا شده است.قسمت دوم، ملهم از آواز شاتوت خروشان جنوب تهران و قسمت سوم الهامی از حالت ها و ویژگی های موسیقی آوازی و بومی ایران است و سرانجام چهارمین بخش اثر نیز از ترانه های بومی ایران، برگرفته شده است. ویژگی این اثر، همچون دیگر آثارعلیرضا مشایخی، نه در یك تنظیم ساده موسیقی ایرانی، بلكه در استفاده از عناصر و ویژگی های شخصیتی موسیقی ایرانی در خدمت آهنگسازی است .
▪ اركستر موسیقی ملی ایران: برنامه های اركستر ملی در طی دو شب ۱۱ و ۱۲ دی ماه در تالار وحدت اجرا خواهد شد.علیرضا قربانی، تنها خواننده اركستر ملی در جشنواره بین المللی موسیقی فجر خواهد بود.برای نخستین بار است كه در جشنواره بین المللی موسیقی فجر اركستر ملی با یك خواننده قطعات خود را اجرا خواهد كرد. پیش از این دو یا سه خواننده با اركستر ملی همكاری می كردند اما این بار در كاری متفاوت تنها من برای اركستر ملی خواهم خواند.قربانی در جشنواره امسال در كنار برنامه های اركستر ملی با گروه موسیقی ایرانی نیز در بخش دیگری از برنامه های جشنواره فجر قطعاتی در دستگاه همایون را خواهد خواند.
۴) بین الملل
همزمانی نخستین روزهای سال جدید میلادی وجشنواره فجر اجازه نداد تا امسال گروه های زیادی در این بخش شركت كنند.اما گروهی از كشور شیلی برای نخستین بار در ایران به اجرای قطعات می پردازند.همچنین گروه هایی از هلند و اوكراین هم به صحنه می روند.
۵) جوان
سرپرستی بخش جوان جشنواره را امسال «محمدعلی كیانی نژاد» نوازنده برجسته نی ایرانی به عهده دارد.او كه خود سرپرست اركستر جوانان است سعی كرده گروه های جوان موسیقی را از استان های مختلف امسال به جشنواره بیاورد.۶) بانوان
بخش موسیقی بانوان جشنواره امسال در تالار فرهنگ برگزار می شود.به گفته ارفع عطرایی مشار بخش بانوان جشنواره تمامی گروههای موسیقی بانوان كه در سالهای پیش در جشنواره فجر به اجرای برنامه پرداخته بودند دارای صلاحیت هستند اما امسال به علت محدودیت زمانی همه آنها در جشنواره حضور ندارند.
▪ گروه نیریز: این گروه به سرپرستی ملیحه سعیدی و خوانندگی حوروش خلیلی در جشنواره امسال با تركیبی جدید شركت كرده است و در روز ۱۶ دی ماه به صحنه می رود.در بخش نخست این برنامه چند تصنیف تازه در دستگاه سه گاه و دو چهارمضراب كه همگی از كارهای سرپرست گروه است اجرا خواهد شد و در بخش دوم قطعات فولكلور ( محلی ) از مناطق مختلف كشور همچون شیراز، خراسان، لرستان، كردستان و ...به اجرا در می آید.
▪ گروه یاران: این گروه در سال ۱۳۷۶ تأسیس شده است.«خاطره پروانه» به همراه گروه موسیقی «گروه یاران» روز ۱۴ دی ساعت ۱۹ درجشنواره موسیقی فجر كنسرت برگزار می كند.او همچون سال های قبل به همراه افیلیا پرتو نوازنده پیانو و نوشین عقیقی نوازنده دف این برنامه را به صحنه می برد.آواز در اصفهان، تصنیف های دل شكسته، چنگ رودكی، چرخ گردون، آئینه شكسته، دل ساده، یار من آمد و....و نیز قطعاتی از علی تجویدی، شیدا، فرامرز پایور، فریدون شهبازیان و ...بخش هایی از برنامه این گروه خواهد بود اگرچه قطعه پایانی «ای ایران» است.
همچنین در كنار گروه های یاد شده، گروه پریچهر به خوانندگی پری زنگنه،گروه پریشاد به خوانندگی پریچهر خلوتی، گروه دف نوازی نوشین عقیقی، گروه اركیده به خوانندگی اركیده حاجی وندی، گروه آوازبه خوانندگی شهلا میلانی و نسرین ناصحی، گروه ژیوار به خوانندگی ژیوار شیخ الاسلامی و گروه آوای مهربانی به خوانندگی سهیلا پورگرامی در جشنواره امسال به اجرای قطعات می پردازند.
▪ هنرستان موسیقی دختران: برگزاری كارگاه تخصصی و كنسرت پژوهشی در زمینه موسیقی كلاسیك، رسیتال پیانو، شركت در جشنواره موسیقی فجر و برگزاری كنسرت سالیانه از جمله برنامه های هنرستان موسیقی دختران است.در بخش بانوان جشنواره موسیقی امسال، گروه كر هنرستان به رهبری شهلا میلانی شركت خواهند كرد
۷) ملل مسلمان
در بخش ملل مسلمان هنرمندانی از كشورهای اسلامی جهان به اجرای برنامه خواهند پرداخت كه هنرمندان لبنانی از جمله هنرمندانی هستند كه در این بخش به اجرای موسیقی لبنان در جشنواره موسیقی فجر می پردازند.همچنین در كنار هنرمندان لبنانی گروه هایی از تركیه، مالزی، پاكستان، تاجیكستان و آذربایجان در جشنواره امسال حضور دارند.
۸) سخنرانی
در این بخش علاوه بر سخنرانی استادان و پژوهشگران موسیقی ایران، پیرامون موضوع های مختلف اجراهای پژوهشی زنده یا ضبط شده هم ارائه می شود.
برنامه های بخش پژوهشی جشنواره امسال با سخنرانی «فاطمه هما سادات افسری» ، با موضوع موسیقی درمانی در یونان از روز شنبه ۹ دی ماه آغاز شده است.
در ادامه برنامه های این بخش، شاهین فرهت درباره «روند موسیقی در ایران امروز»، علیرضا مشایخی درباره آكورد شناسی و موسیقی چند فرهنگی، «محمد رضا آزاده فر» در مورد ویژگی «تحریر در ساختار ریتمیك موسیقی ایرانی»، «سودابه سالم» در مورد «نقش موسیقی در زندگی كودك» و «آرمین فرهنگ» درباره «چالش های فیمابین اسلام و موسیقی» به سخنرانی خواهند پرداخت.
«ملیحه سعیدی»، «حمید رضا اردلان» ، «محسن نفر» و «آرش آزاده» هم در ادامه برپایی سلسله سخنرانی های این بخش به ترتیب با موضوع های «سبك شناسی ساز قانون» و «توسعه تكنیك های اجرایی متقدم و معاصر» ، «قیاس زمان موسیقی و سینما در حوزه تفكر» ، «اصالت و ابداع در موسیقی ایرانی» و «انحنای طول دسته و لزوم آن در سازهای زهی» سخنرانی خواهند كرد.
۹) تكنوازی
در بخش تك نوازی استادانی چون «علی اكبر شكارچی» با ساز «كمانچه» ، «محسن نفر»- ساز تار و «داریوش پیر نیاكان»- تار به اجرای برنامه موسیقی خواهند پرداخت.
۱۰) تالارها
تالار وحدت، تالار رودكی، تالار فرهنگ، تالار بتهوون خانه هنرمندان، تالار شهید آوینی فرهنگسرای بهمن و تالار شهید آوینی دانشگاه تهران از جمله تالارهایی هستند كه برنامه های مختلف این جشنواره را میزبانی می كنند.
امسال همچنین برنامه های این جشنواره در تالار بزرگ كشور و سالن اصلی تئاتر شهر هم اجرا خواهد شد.مراسم گشایش جشنواره موسیقی فجر روز ۹ دی ماه در تالار وحدت برگزار شد.
در هر سالن به جزء خانه هنرمندان و سالن رودكی كه هر شب دو برنامه دارد تنها یك كنسرت برگزار می شود.
برای تعامل با سایر مراكز وابسته معاونت امور هنری وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی از تاریخ ۹ تا ۱۷ دی ماه یك سانس از زمان غیرفعال سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر به شكل رایگان در اختیار جشنواره موسیقی فجر قرار گرفته و بنابراین اجرای نمایش روی صحنه رفته در تالار اصلی همچنان به قوت خود باقی است.
۱۱) چابهار
امسال برخی گروه های موسیقی داخلی و خارجی همزمان با برپایی جشنواره در تهران، در منطقه آزاد تجاری چابهار به اجرای برنامه می پردازند.برنامه های این بخش كه برای نخستین بار برگزار می شود، در چابهار اجرا خواهد شد. اجراهای گروه های موسیقی داخلی و خارجی از روز یكشنبه ۱۰ دی ماه در چابهار آغاز شده و گروه های موسیقی به اجرای موسیقی ایران، نواحی و كلاسیك خواهند پرداخت.گروه های خارجی نیز در این شهر به اجرای موسیقی كشورهای خود می پردازند.
۱۲) اسپانسر
البته اتفاق دیگر جشنواره موسیقی امسال را شاید بتوان گرفتن اسپانسرهای مالی جشنواره نیز دانست.در جشنواره امسال اسپانسرها در سه گروه الف، ب و ج فعالیت خواهند داشت.فاضل جمشیدی، مدیر كمیته تبلیغات و بازرگانی جشنواره، در این باره می گوید: «برای جذب منابع به شكل مستقیم با اسپانسرها وارد مذاكره شدیم به این امید كه منابع مالی، تسهیلات و امكانات لازم برای جشنواره از طریق بنگاه های اقتصادی فراهم شود.البته در این میان تعدادی شركت نیز به عنوان مشاركت كنندگان جزء حضور دارند كه ممكن است در اقامت میهمانان خارجی، بلیت های هواپیما، پذیرایی میهمانان و ...كمك كنند كه جزو اسپانسرهای گروه ج محسوب می شوند.گذاشتن نام و آرم شركت ها در تبلیغات محیطی، پوسترها و بلیت ها، بنرهای محیطی و حتی اتوبوس های شركت واحد از اقدام هایی است كه برای رسیدن به این هدف در نظر گرفته شده است.از شركت های داخلی و حتی خدماتی مثل بانك ها و بیمه ها و مراكز فرهنگی خواسته ایم كه در این راه به ما كمك كنند.»

سمیه قاضی زاده

منبع : روزنامه ایران