روایت بی جواب

«جایی نزدیک آسمان» به کارگردانی «سامان سالور» موضوع آدم های جنگ و دفاع مقدس را در زمان حال محور اصلی خود قرار می دهد. فیلمی که با تکیه بر آثار آشنای این ژانر آگاهانه قصد بازسازی خاطره آنها را به شکلی ساده و سهل الوصول دارد.
«سالور» کارگردان و نویسنده این تله فیلم دو فیلم سینمایی خاص با نام «ساکنین سرزمین سکوت» و «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» را در پرونده دارد که فیلم دوم موفقیت هایی در جشنواره های جهانی کسب کرده است.
ولی هیچکدام به اکران عمومی درنیامده و نتوانسته اند وجهه ای برای این فیلمساز در میان مخاطب عام ایجاد کنند. با چنین مقدمه ای به نظر می آید رویکرد سالور به تلویزیون بیش از هر چیز ناشی از فقدان ارتباط با مخاطب بوده که به عنوان انگیزه اولیه می تواند مورد توجه قرار بگیرد.
اما در ادامه این نقطه قوت بالقوه هم در ذهن شکل می گیرد که این فیلمساز با توجه به سلیقه و دغدغه های خاص و نامتعارف خود در سینما، حتی اگر اندکی از آنها را به تلویزیون بیاورد هم برای ارتقا» سطح کیفی تله فیلم ها کفایت می کند.
سالور تله فیلم «جایی نزدیک آسمان» را با نام اولیه «خواب عجیب نور» در قالب یک مجموعه سه قسمتی ساخته که از تلویزیون هم پخش شده است. نفس تلخیص یک مجموعه در قالب یک فیلم ۹۰ دقیقه ای خود جای حرف و بحث بسیار دارد که در محدوده این مطلب نیست.
اما «جایی نزدیک آسمان» همانطور که اشاره شد متکی است بر بازسازی سهل الوصول فیلم های آشنا و ماندگار سینمای دفاع مقدس و مشخصا آثار مرحوم ملاقلی پور مانند «نجات یافتگان»، «سفر به چزابه» و «هیوا.» حضور «حبیب دهقان نسب» و «عاطفه رضوی» هم به این وجه دامن می زند که در دو فیلم اول بازی می کردند.
الگوبرداری این تله فیلم محدود به انتخاب بازیگر و تم جنگ و دفاع مقدس نمی شود و حتی موقعیت محوری فیلم هم برگرفته از فیلم ماندگار «هیوا» است. سیدطاهر فاطمی(دهقان نسب) رزمنده ای است که به کار تفحص اجساد شهدا» مشغول است و در این میان درگیری ذهنی او با همرزم سابقش مصطفی(فرهاد قائمیان) که هنوز نشانی از او پیدا نشده، موقعیت رویارویی مشابه فیلم «هیوا» را رقم می زند. سالور با تکیه بر این موقعیت محوری، در ادامه مناسبات میان شخصیت ها را دچار تغییر کرده ولی باز هم در طراحی روابط و موقعیت ها دنبال مشابه سازی است.
مانند چینش رابطه بین سیدطاهر و راحله(رضوی) و گیرافتادن آنها در کانال که زن مجبور می شود او را با تمهیدی روی زمین بکشد و همراه خود از خطر نجات دهد. گذشته از این تشابهات، «جایی نزدیک آسمان» تلاش می کند در عین حال چند موضوع مرتبط با آدم های جنگ و دفاع مقدس را در قالب یک قصه واحد روایت کند که تعدد آنها مشکل ساز می شود.
دغدغه سیدطاهر پیدا کردن نشانی از همرزمش مصطفی است که در لحظه جدایی قول بازگشت داده، دغدغه راحله که دختری عراقی است پیدا کردن برادرش است که در عراق زنده است، دغدغه همسر مصطفی (شیرین بینا) پرکردن قبر خالی مصطفی است و...
در این میان به نظر می آید طراحی شخصیت یک دختر عراقی که در موقعیتی بحرانی مجبور به فرار از مرز و ادامه زندگی در ایران شده، مشکلات و مسائل زندگی جدید او در حالی که دو فرزند دارد ولی هنوز با نگاه ضدعراقی همسایه و همشهری ها دست به گریبان است، خود به اندازه کافی پتانسیل اداره کردن یک قصه و فیلم مستقل را دارد.
قرار دادن این خط در کنار موضوع تفحص اجساد شهدا و مسائل برخاسته از آن موجب شده به نوعی پرداخت این دو خط به گونه سطحی و گذرا شود و در پایان هم نتوانند در کنار هم به پیوندی مناسب برسند. به گزارش مهر، سالور تلاش کرده با تمهیداتی روایی چون گردنبندی که مصطفی در سکانس جبهه در لحظه جدایی به راحله می دهد، به نوعی مسئله راحله را به پیدا شدن استخوان های مصطفی پیوند دهد.
اما مسئله این است که تکیه بر این گردنبند هم نمی تواند این دو خط را در راستای هم قرار دهد و راحله را از تکاپو برای رفتن به آن سوی مرز و سرزمینش بازدارد.
تمهیداتی چون رفتن به آن سوی مرز از کنار معبری که استخوان های مصطفی پیدا شده و... هم کاملا ساخته دست فیلمساز است و نتوانسته از فیلتر پرداخت هنرمندانه عبور کند. از آنجاکه روایت خطی نمی تواند جوابگوی مسائل زمان حال آدم های فیلم باشد، فیلمساز مجبور به استفاده از فلاش بک شده ولی رویکرد او به فلاش بک هم کارکردی نیست.
«جایی نزدیک آسمان» یکبار دیگر این وجه پررنگ را در ساختار تولید تله فیلم ها به رخ می کشد که تا وقتی فیلمسازان هرچند خوش سابقه به عنوان کار سفارشی و به گفته ای دست گرمی به تله فیلم نگاه می کنند، نمی توان انتظار ارتقا» سطحی کیفی این آثار را داشت.
به نظر می آید که سفره ای پهن شده و هر کس لقمه خود را از این سفره می گیرد بدون آنکه به مذاق خود بیندیشد. تله فیلم های امروز تلویزیون جایی برای برجسته شدن این آثار در کارنامه فیلمسازانشان باقی نمی گذارند.

منبع : روزنامه ابتکار