اولین زن برنده جایزه صلح نوبل درقاره آفریقا

بافت مرد سالارانه قبایل آفریقایی، به زنان این فرصت را نمی دهد که توانایی و خلاقیت خود را پرورش دهند و از قالب زن سنتی، بدر آیند. با وجود این هنوز زنان انگشت شماری هستند که توانسته اند خود را از سنتهای دست و پا گیر و مردانه جامعه اشان برهانند و نامشان را با عنوان "اولین" ها گره بزنند. نام این دسته از زنان نه تنها مرزهای کشور خودشان را در نوردید بلکه نگاه و توجه مردم جهان را متوجه قابلیتهای آنان نمود.
"ونگری مآتای" از جمله این زنان است. در سال ۲۰۰۴، ونگری مآتای، اولین زن در قاره آفریقا بود که بخاطر فعالیتهایش توانست جایزه جهانی صلح نوبل را به خود اختصاص دهد.
ونگری، در سال ۱۹۴۰ در یکی از روستاهای کنیا از پدر و مادری کشاورز بدنیا آمد. او بعد از فارغ التحصیلی از مدرسه برای ادامه تحصیل به کشور آمریکا رفت. در سال ۱۹۶۴، توانست در رشته زیست شناسی از کالج بندیکت کانزاس لیسانس خود را دریافت نماید. سپس در مقطع فوق لیسانس ادامه تحصیل داد و توانست از دانشگاه پیتس برگ فارغ التحصیل گردد.
بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه پیتس برگ به کشور خود کنیا بازگشت و در دانشگاه نایروبی در مقطع دکترا ثبت نام کرد. ونگری، اولین زن در آفریقای مرکزی و شرق آفریقاست که توانست مدرک دکترا بگیرد.در سال ۱۹۷۱ او بعنوان استاد در همان دانشگاه مشغول به کار شد.
در سال ۱۹۶۹ شوهر ونگری او را طلاق داد. در دادگاه، شوهرش علت طلاق را اینگونه عنوان کرد: ونگری، دارای قدرت تفکر خیلی بالایه و من نمی تونم اونو کنترل کنم. ریس دادگاه با نظر شوهر موافقت کرد. موافقت قاضی با شوهر، اعتراض ونگری را در پی داشت. اعتراض علیه قاضی باعث شد او چندی به زندان فرستاده شود.
قاضی از ونگری خواست که بعد از طلاق، فامیل شوهرش "مآتای" را از کنار اسم خود حذف کند. ونگری با زیرکی توانست با اضافه کردن یک حرف به فامیلش هم رضایت قاضی را کسب کند و هم فامیل خود را حفظ نماید.
ونگری مآتای در سال ۱۹۷۷، سازمان غیر دولتی "جنبش کمر بند سبز" را تاسیس کرد. جنبشی که از بدو تاسیس تا کنون توانسته بیش از ۳۰ میلیون درخت در سراسر کشور کنیا بکارد. به همین دلیل ونگری را "مادر درخت آفریقا"می نامند. نامی که براستی شایسته اوست.
اهمیت این کار زمانی بیشتر معلوم می شود که به گزارش سازمان ملل در سال ۱۹۸۹ توجه کنیم. طبق این گزارشدر ازای هر صد درختی که در آفریقا قطع می شود تنها ۹ درخت کاشته می شود به همین دلیل خاک در آفریقا به سرعت دچار فرسایش شده، وآبها آلوده می شود.
به باور ونگری مآتای، کاشتن درخت یعنی زندگی بهتر برای نسلهای آینده. به همین دلیل مردم را به کاشتن درخت تشویق می کند.
در سال ۱۹۹۷ ونگری خود را برای انتخابات ریاست جمهوری کنیا آماده کرد اما فقط چند روز قبل از انتخابات، حزبش او را از لیست خود خارج ساخت. اگر چه ونگری نتوانست در آن انتخابات شرکت نماید اما در همان سال به عنوان نماینده به مجلس کنیا راه یافت.
در دوران ریاست جمهوری " کیباکی"، ونگری به معاونت وزارت محیط زیست کنیا برگزیده شد و از ژانویه ۲۰۰۳ تا نوامبر ۲۰۰۵ در این سمت ایفای نقش کرد.
در دوران ریاست جمهوری "دنیل آراپ موی" و پروژه ساختن خانه های لوکس اش که باعث شد صدها درخت قطع گردد، نام ونگری مآتای، بعنوان مخالف پروژه ریس جمهور بر سر زبانها افتاد.
مخالفتهای ونگری با ریس جمهور باعث دستگیری او شد، حتی در مواردی او را مورد ضرب و شتم قرار دادند. اما محدودیتها، دستگیری و حتی ضرب و شتم از طرف آراپ موی و عواملش، نتوانست ذره ای خلل در باور ونگری به وجود آورد بر عکس، او جدی تر از گذشته برای تحقق خواست هایش فعالیت کرد.
در سال ۲۰۰۴ ونگری مآتای، بخاطر فعالیت در زمینه های محیط زیست، دموکراسی، حقوق بشر و حقوق زنان توانست اولین زن در قاره آفریقا باشد که جایزه صلح نوبل را به خود اختصاص داد.
علاوه بر جایزه نوبل، ونگری دهها جایزه بین المللی نیز دریافت نمود که یکی از مهمترین آنها مدال لژیون دو نور فرانسه است. در سال ۲۰۰۶ ریس جمهور وقت فرانسه ژاک شیراک آن را که بالاترین مدال افتخار در فرانسه است به ونگری مآتای اعطا کرد.
ونگری، علاوه بر محیط زیست به حقوق بشرو مسایل و مشکلات زنان نیز می پردازد و در این راه به آنها آموزش می دهد. ونگری مآتای، به مردم در مورد باورهای غلط و خرافیشان هشدار می دهد و تلاش می کند با آموزش درست به مردم از مشکلات موجود بکاهد.
مثلا کسانی که ابتلایشان به بیماری ایدز را خواست خدا می دانند و با قبول این تفکر باطل، ویروس ایدز را به دیگران نیز انتقال می دهند و یا مردانی که برای رها شدن از بیماری ایدز با دختران باکره همبستر می شوند.
به نظر ونگری این گونه باورهای غلط باعث تجاوز و خشونت علیه کودکان در جامعه می شود.
در سال ۲۰۰۵ از طرف مجله "تایم " ونگری مآتای یکی از ۱۰۰ زن قدرتمند جهان معرفی شد. زنانی که خواهان تغییر و تحول در جهانند. بی گمان در بین نامهای نجات دهندگان محیط زیست از تخریب و ویرانی نام ونگری مآتای در صدر خوش می درخشد.

نویسنده زارا مجیدپور