مسجد چوبی نیشابور، نخستین و تنها مسجد چوبی دنیا

«کشور ایران از دیرباز مهد تمدن و فرهنگ بوده و ایرانیان در تمامی نقاط دنیا بعنوان مردمان متمدن و فرهیخته شهره عام و خاص بوده‌اند. آثار برجای مانده از پیشینیان خود گواه این مدعاست. چنانچه در میان این آثار، نمونه‌های زیبایی از بناهای سنتی– اسلامی با پشتوانه فرهنگ سه هزار ساله این مرز و بوم و بهره‌گیری از آموزه‌ها و اعتقادات مذهبی به چشم می‌خورد که قلب هر بیننده را مملو از عشق به وصال یار حقیقی و ذهنش را نزدیک‌تر به عالم معنا می‌نماید. مساجدی که در این قیاس می‌گنجد و در اوج هنر واقعی قرار دارند، کم نیستند ولی برخی از آن‌ها به گونه‌ای منحصر به فرد جلب توجه و نظر می‌کنند. مسجد چوبی که نخستین و تنها مسجد چوبی دنیاست، از همین دیدگاه به عنوان محور و مرکز فعالیت‌های مجتمع فرهنگی، سیاحتی، اقامتی دهکده چوبی نیشابور واقع شده است. این مجموعه با وسعت حدود ۱۰هکتار شامل بخش‌های مختلفی از جمله موزه، رستوران، فروشگاه، آلاچیق، سوئیت و ازهمه مهمتر مسجدی چوبی است که هر صاحب سلیقه‌ای را مجذوب خود می نماید.
مسجد چوبی برای اولین بار در سال ۱۳۲۵ با دیوارهای کاه‌گلی و سقف چوبی، با وسعت فعلی و در همین مکان بنا شد و در سال ۱۳۷۸ پس از مخروبه شدن مسجد اولیه، مسجد فعلی با شکل و شمایل جدید و با شیوه‌ای نوین در همان مکان احداث گشت. این مسجد اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان و به وسعت دویست متر مربع و سقف آن به صورت شیروانی می‌باشد و دارای دو مناره هر کدام به ارتفاع ۱۳متر از سطح زمین و وزن تقریبی ۴تن می‌باشد و شکل ظاهری آن به صورت کشتی‌ای است که گویی بطور وارونه روی زمین قرار گرفته است. در مجموع ۴۰تن چوب در بنای آن بکار برده شده و ساخت آن حدود دو سال به طول انجامیده است. ۳ درب ورود و خروج، و ۵ پنجره در ساختمان بنا وجود دارد. اسکلت آن از نوع سازه‌های مقاوم در برابر زلزله و با ماندگاری طولانی و به شیوه Twobyfour یا Double ساخته شده است و آبدارخانه این مسجد، دارای کابینت‌ها، دیوارها و حتی سینی‌های چوبی است، کف و بخشی از دیوار آن به دلیل رعایت مسائل بهداشتی با کاشی و سرامیک پوشیده شده است.
چوب‌های مختلفی از درختان مثمر و غیرمثمر هم در ساختمان و هم در تزئینات داخلی از قبیل کتیبه‌ها، محراب و ... به کار رفته است نظیر انواع کاج‌ها، اشن، سپیدار، گیلاس، گلابی، زبان گنجشک، گردو و توت. نورپردازی آن هارمونی ویژه‌ای از رنگ‌های شاد است که به شب‌های آن محوطه، جلوه خاصی بخشیده است.
● موزه و کتابخانه
ساختمانی دوطبقه در محوطه جنب مسجد به موزه و کتابخانه مجتمع اختصاص یافته است. این ساختمان نیز از چوب احداث شده و دارای دیواره‌های دو جداره است. زیربنای کل دوطبقه آن ۱۲۰متر مربع می‌باشد که کاربری در نظر گرفته شده برای طبقه اول موزه، برای طبقه دوم کتابخانه می‌باشد.‌
● رستوران
اسکلت به کار رفته تماماً از جنس چوب و شکل کلی آن به صورت هشت ضلعی و با دیواره‌های مشبک ساخته شده است زیربنای کلی رستوران بالغ بر ۲۰۰مترمربع می‌باشد و به راحتی می‌تواند از ۱۳۰ تا ۱۴۰ نفر را در شرایط عادی درون خود جای دهد.
● فروشگاه‌ها
درون محوطه دهکده چوبی تعداد پنج باب فروشگاه به صورت شش ضلعی و با استفاده از اسکلتی چوبی همسان با سایر بناهای مجموعه، برخوردار است و تنها از طریق پوشش خارجی – که با دو خاک مختلف (سقف با خاک رس و دیواره‌ها با خاک معمولی) به صورت کاهگل نماکاری شده و ترکیب رنگی زیبایی به وجود آورده است متمایز گردیده‌اند.
● آلاچیق‌ها
درون باغ میوه محصوری جهت رفاه حال بازدید کنندگان تماماً از چوب و به صورت مشبک با سقفی شیبدار طراحی شده است.
● نانوایی
دارای دو عدد تنور چوب‌سوز و به طریق سنتی به تهیه نان اقدام می‌نماید و وجه تمایز آن با سایر فروشگاه‌ها وجود دودکشی است که با پوشش کاه‌گلی و به شکل بانویی روستایی که طبقی نان بر سردارد به چشم می‌خورد.
● سوئیت‌ها
مانند سایر اماکن مجتمع، از اسکلتی چوبین و جهت تأمین امکانات رفاهی بازدیدکنندگان بنا گردیده است.
مجتمع فرهنگی، سیاحتی و اقامتی دهکده چوبی نیشابور در جاده اسحاق‌آباد، ۵کیلومتر بعد از زیارتگاه فضل‌ابن شاذان، روستای محمدآباد آقازاده واقع گردیده است. دهکده چوبین عنوانی است که به دلیل ویژگی بارز سازه‌های این مجموعه در استفاده کامل از چوب و ساخت ابنیه با روشی نوین و برخاسته از پیشینه تاریخی – فرهنگی و متناسب با امکانات و قابلیت‌های اقلیمی و جغرافیایی منطقه به آن اطلاق گردیده است.»

ققنوس شرق
http://abarshahr.blogfa.com
منبع
«مسجد چوبی نیشابور، نخستین و تنها مسجد چوبی دنیا»، جاده ابریشم، مرداد ۱۳۸۲، ص۱۱۵.