بررسی‌ آثار پیوستن‌ ایران‌ به‌ سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ به‌ منظور شناسایی‌ عوامل‌ محیطی‌ اثرگذار بر راهبرد شرکتهای‌ قطعه‌سازخودرو

● مقدمه‌
در دنیای‌ امروز یكی‌ از بحث‌ انگیزترین‌ ونگران‌كننده‌ترین‌ موضوعها در صنعت‌ و اقتصاد،تجارت‌ در بازار جهانی‌ است‌ و این‌ مسئله‌ كه‌ باورود به‌ چنین‌ دنیایی‌ باید منتظر چه‌ پیامدهایی‌بود؟ و روند پیوستن‌ به‌ سازمان‌ تجارت‌ جهانی‌چه‌ چالشهایی‌ پیش‌ روی‌ كشورهای‌ در حال‌توسعه‌ و كمتر توسعه‌یافته‌ قرار خواهد داد؟
حجم‌ عظیم‌ صادرات‌ و واردات‌ در محدوده‌این‌ سازمان‌ خود گویای‌ بزرگی‌ دنیای‌ رقابت‌جهانی‌ است‌، به‌ طوری‌ كه‌ در حال‌ حاضر بیش‌ ازیكصد و چهل‌ كشور جهان‌ كه‌ در حدود ۹۰ درصدتجارت‌ جهانی‌ را در اختیار دارند در این‌ سازمان‌عضویت‌ دارند و با پیوستن‌ یكی‌ قدرتمندترین‌قطبهای‌ اقتصادی‌ و صنعتی‌ دنیا یعنی‌ چین‌ به‌۱WTO، جایگاه‌ این‌ سازمان‌ بیش‌ از پیش‌ درصحنه‌ تجارت‌ بین‌المللی‌ ارتقا یافته‌ است‌.
از سوی‌ دیگر به‌ دلیل‌ اهمیت‌ خاص‌ صنعت‌در هر كشور و میزان‌ اختصاص‌ مبادلات‌ تجاری‌بین‌ اعضای‌ سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ به‌ تولیدات‌صنعتی‌، می‌توان‌ به‌ راحتی‌ به‌ جایگاه‌ این‌ بخش‌ درارتقا و بقای‌ موفقیت‌آمیز كشورها در رقابتهای‌تجاری‌ بین‌المللی‌ پی‌ برد. بدین‌ ترتیب‌ پذیرفتن‌ ویا نپذیرفتن‌ عضویت‌ در WTO یك‌ انتخاب‌ ساده‌از بین‌ چند راه‌ حل‌ نیست‌ بلكه‌ كشورهایی‌ مانندایران‌ به‌ طور منطقی‌ مجبور به‌ عضویت‌ درسازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ هستندو چنین‌ رویدادی‌باعث‌ ایجاد تحول‌ بزرگی‌ در تمام‌ ابعاد و بخشهای‌صنعتی‌ آنها می‌شود.
با آنكه‌ پیوستن‌ هر كشور به‌ WTO با تمام‌تأثیرهای‌ مثبت‌ و منفی‌ آن‌ بر كل‌ اقتصاد همراه‌است‌، اما میزان‌ این‌ تأثیرها بر اساس‌ میزان‌سرمایه‌گذاری‌، اهمیت‌ جهانی‌ آن‌، میزان‌ مبادلات‌تجاری‌ و غیره‌ در هر بخش‌ متفاوت‌ است‌. در این‌میان‌، صنعت‌ در لبه‌ تیز تأثیرپذیری‌ و تحول‌بنیادین‌ قرار دارد. چون‌ صنعت‌ حتی‌ در كشور ایران‌دارای‌ بخشهای‌ مختلف‌ است‌ و پرداختن‌ به‌ همه‌آنها در این‌ مجال‌ امكان‌پذیر نیست‌ باید به‌ صورت‌بخشی‌ و متمركز اثرهای‌ پیوستن‌ ایران‌ به‌ سازمان‌جهانی‌ تجارت‌ با توجه‌ به‌ ویژگیهای‌ خاص‌ آن‌بخش‌ مورد توجه‌ قرار گیرد و صنعت‌ قطعه‌سازی‌خودرو به‌ علت‌ اهمیت‌ خاصی‌ كه‌ در سالهای‌ اخیرپیداكرده‌ است‌ موضوع‌ اصلی‌ این‌ تحقیق‌ بوده‌است‌.
بسیاری‌ بر این‌ باورند كه‌ آینده‌ صنعت‌خودروی‌ ایران‌ در گرو میزان‌ رشد و توسعه‌صنعت‌ قطعه‌سازی‌ است‌ و حتی‌ آینده‌ آن‌ راروشنتر از خودروسازی‌ می‌دانند. البته‌ در این‌ موردكه‌ صنعت‌ قطعه‌سازی‌ ایران‌ جایگاه‌ نسبتٹ ضعیفی‌در بازارهای‌ بین‌المللی‌ دارد و هنوز خود را آماده‌پرش‌ به‌ سوی‌ رقابتهای‌ جهانی‌ نكرده‌ است‌ جای‌هیچگونه‌ شكی‌ باقی‌ نیست‌، به‌ خصوص‌ كه‌ این‌صنعت‌ هنوز بسیار جوان‌ است‌، و اگر چه‌ از سابقه‌چهل‌ ساله‌ برخوردار است‌ ولی‌ فعالیت‌ اساسی‌ دراین‌ بخش‌ عمری‌ بیش‌ از یك‌ دهه‌ ندارد. به‌ دلیل‌پتانسیلهای‌ مناسب‌ و مهمتر از آن‌ دارا بودن‌ مزیت‌نسبی‌، صنعت‌ قطعه‌سازی‌ با كوشش‌ مستمرصاحبان‌ آن‌ شرایطی‌ كاملا متفاوت‌ از سایربخشهای‌ صنعت‌ یافته‌ است‌. از یك‌ سو حجم‌عظیم‌ سرمایه‌های‌ به‌ كار رفته‌ در آن‌ و از سوی‌دیگر ایجاد نظامهای‌ مهندسی‌ و مدیریت‌ كیفی‌ برویژگیهای‌ این‌ بخش‌ از صنعت‌ افزوده‌ است‌. درواقع‌ این‌ صنعت‌ علی‌رغم‌ نقاط ضعف‌ فراوان‌ ومشكلات‌ پیش‌ روی‌ جامعه‌ صنعتی‌ كشور، ازوجود قطعه‌سازان‌ با انگیزه‌ برخوردار است‌.
آنچه‌ در صنعت‌ قطعه‌سازی‌ بیش‌ از همه‌ به‌چشم‌ می‌خورد، شكل‌گیری‌ قطعه‌سازی‌ از ابتدا ودر نهایت‌ رشد و توسعه‌ آن‌ از سالهای‌ ۱۳۷۰ به‌بعد بدون‌ دارابودن‌ برنامه‌ راهبردی‌ است‌. برنامه‌ای‌كه‌ با توجه‌ به‌ گذشته‌ این‌ صنعت‌ و پیش‌بینی‌آینده‌، مسیر توسعه‌ و پیشرفت‌ آن‌ را با دقت‌ و با انعطاف‌پذیری‌ لازم‌ طراحی‌ و تنظیم‌ كند. درمحیط پیچیده‌ و ظریف‌ دنیای‌ رقابتی‌ امروز، هیچ‌سازمان‌ اقتصادیی‌ بدون‌ داشتن‌ یك‌ برنامه‌ریزی‌صحیح‌ و اصولی‌ قادر به‌ ادامه‌ حیات‌ نخواهد بود.این‌ واقعیت‌ وقتی‌ دارای‌ اهمیت‌ بیشتری‌ می‌شودكه‌ مسئله‌ پیوستن‌ به‌ WTO و ورود به‌ بازارهای‌جهانی‌ از یك‌ سو و برنامه‌ ریزی‌ برای‌ یك‌ بخش‌مهم‌ و دارای‌ مزیت‌ نسبی‌ صنعت‌ (قطعه‌سازی‌) ازسوی‌ دیگر مطرح‌ باشد. اگرچه‌ برنامه‌ریزی‌راهبردی‌ همه‌ نیازهای‌ آینده‌ صنعت‌ قطعه‌سازی‌ رابه‌ تفصیل‌ بیان‌ نمی‌كند، ولی‌ چارچوبی‌ برای‌تصمیم‌گیری‌ و آینده‌ نگری‌ مدیران‌ فراهم‌ می‌سازد.
به‌ منظور دستیابی‌ به‌ مجموعه‌ تصمیمات‌ وفعالیتها و اجرای‌ راهبرد طراحی‌ شده‌ برای‌ رسیدن‌به‌ هدفهای‌ قطعه‌سازی‌، روشهای‌ گوناگونی‌ وجوددارد كه‌ نیاز به‌ طی‌ یكسری‌ مراحل‌ گسترده‌ و گاه‌پیچیده‌ و زمان‌ بر دارد. یكی‌ از مسیرهای‌ طی‌ شده‌برای‌ دستیابی‌ به‌ جهت‌گیری‌ راهبردی‌ در صنعت‌قطعه‌سازی‌ در تحقیق‌ حاضر استفاده‌ شده‌ است‌. دراین‌ جا قصد داریم‌ از یك‌ سو شناسایی‌ فرصتها وتهدیدهایی‌ را كه‌ در شرایط حاضر در پیش‌ روی‌صنعت‌ قطعه‌سازی‌ است‌، و از سوی‌ دیگر نقاطضعف‌ و قوت‌ شركتهای‌ قطعه‌سازی‌ ایران‌ در حال‌حاضر و قبل‌ از ورود به‌ سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ راشناسایی‌ و در نهایت‌ جهت‌گیری‌ راهبردی‌ مناسبی‌برای‌ این‌ شركتها در چهارچوب‌ الزامات‌ پیوستن‌ به‌ WTOتدوین‌ كنیم‌.
از آنجا كه‌ الگوهای‌ رایج‌ و عنوان‌ شده‌ به‌منظور تنظیم‌ و تدوین‌ برنامه‌ریزی‌ راهبردی‌ بسیارمتنوع‌ و گسترده‌ است‌ اتخاذ هر یك‌ از آنها بستگی‌تام‌ به‌ محیط مورد نظر دارد. این‌ در حالی‌ است‌ كه‌از یك‌ سو صنعت‌ قطعه‌سازی‌ خود دارای‌ویژگیهای‌ منحصر به‌ فردی‌ است‌ و از سوی‌ دیگرجامعه‌ قطعه‌سازی‌ ایران‌ به‌ علت‌ عوامل‌ متعدد ازحساسیتهای‌ خاصی‌ بر خوردار است‌. وجود این‌موارد اتخاذ شیوه‌ جهت‌گیری‌ راهبردی‌ را به‌ شدت‌تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد، و همین‌ مسائل‌ باعث‌شده‌ است‌ كه‌ در تحقیق‌ حاضر تنها انتخاب‌ یكی‌ ازروشهای‌ برنامه‌ریزی‌ راهبردی‌ به‌ طور مطلق‌ مدنظر قرار نگیرد و گرچه‌ الگوی‌ حاضر بر اساس‌تحلیل‌ ۲SWOT است‌ اما از سایر الگوها نظیرمدل‌ رقابتی‌ دكتر نوری‌ و راسل‌ فورد۳ نیز استفاده‌ شده‌ است‌.
۱) سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌
WTO به‌ عنوان‌ مهمترین‌ عامل‌ اثرگذار بیرونی‌ ومسئله‌ای‌ كه‌ كل‌ تحقیق‌ با توجه‌ به‌ آن‌ شكل‌ گرفته‌،به‌ گونه‌ای‌ مرتبط با صنعت‌ خودرو و قطعه‌سازی‌مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ است‌. این‌ سازمان‌ باتاسیس‌ در سال‌ ۱۹۹۵ و در ادامه‌ فعالیتهای‌ جهان‌شمول‌ كردن‌ تجارت‌ بین‌ كشورها درگات‌ خود را به‌عنوان‌ گسترده‌ترین‌ سازمان‌ تجاری‌ در دنیا مطرح‌كرده‌ است‌. امروز یكصد و چهل‌ و چهار كشورجهان‌ در این‌ سازمان‌ عضویت‌ دارند و تنهاكشورهایی‌ چون‌ افغانستان‌، عراق‌، سودان‌، ایران‌ وكوبا تاكنون‌ به‌ این‌ سازمان‌ نپیوسته‌اند.
WTO همچون‌ گات‌ سه‌ هدف‌ اصلی‌ ارتقای‌سطح‌ زندگی‌، تأمین‌ اشتغال‌ كامل‌ در كشورهای‌عضو و همچنین‌ توسعه‌ تولید و تجارت‌ وبهره‌وری‌ از منابع‌ جهانی‌ را دنبال‌ می‌كند.
تأثیر پیوستن‌ به‌ سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ براقتصاد، قیمت‌ تمام‌ شده‌ كالا، كیفیت‌،سرویس‌دهی‌ مناسب‌، اطلاع‌رسانی‌ شفاف‌ و به‌موقع‌ و صادرات‌ مبتنی‌ بر ویژگیهای‌ مورد پذیرش‌بازارهای‌ بین‌المللی‌ اجتناب‌ناپذیر است‌. بدین‌ترتیب‌ می‌توان‌ دید كه‌ سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ باتأثیر مستقیم‌ و عمیق‌ بر تمامی‌ موارد حاكم‌ برصنعت‌ و به‌ ویژه‌ قطعه‌سازی‌، این‌ بخش‌ مهم‌ ازصنعت‌ را به‌ گونه‌ای‌ جدی‌ تهدید می‌كند.
۲) بررسی‌ وضعیت‌ صنعت‌ در ایران‌
صنعت‌ در ایران‌ به‌ دلیل‌ احاطه‌ كلی‌ بر تمامی‌بخشها و زیر مجموعه‌های‌ خود تأثیرهای‌ فراگیرو غیر قابل‌ چشم‌پوشی‌ بر قطعه‌سازی‌ می‌گذارد. درواقع‌ مواردی‌ مانند بودجه‌ سالانه‌، برنامه‌ریزی‌راهبردی‌ كل‌ صنعت‌ كشور (اگر وجود داشته‌ باشد)همراه‌ با برنامه‌های‌ دراز مدت‌ و كوتاه‌ مدت‌ وغیره‌، بخشهایی‌ چون‌ قطعه‌سازی‌ را عمیقٹ متأثرمی‌سازد. با نگاهی‌ به‌ آمارهای‌ موجود می‌توان‌ صنعت‌را به‌ اختصار بدین‌ گونه‌ معرفی‌ كرد.
ـ وابستگی‌ شدید رشد صنعت‌ به‌ درآمدهای‌ارزی‌ حاصل‌ از فروش‌ نفت‌
ـ نقش‌ ضعیف‌ صنعت‌ در تأمین‌ عوامل‌ مؤثر برعرضه‌ و تقاضای‌ محصولات‌ خود
ـ وجود رشدی‌ غیر اصیل‌ حاصل‌ از مواردی‌چون‌ افزایش‌ ارزش‌ افزوده‌ نفت‌، استفاده‌ ازظرفیتهای‌ بكر و خالی‌ موجود و استفاده‌ ازاعتبارات‌ خارجی‌
ـ كاهش‌ میزان‌ سرمایه‌گذاری‌ بخش‌ خصوصی‌ به‌علت‌ فقدان‌ امنیت‌ اجتماعی‌، سیاسی‌ واقتصادی‌
ـ ظهور پدیده‌ خصوصی‌سازی‌ با روندی‌ كند
ـ كاهش‌ نرخ‌ رشد روند اشتغال‌ در كارگاههای‌بزرگ‌ صنعتی‌ در بیشتر زیر ساختهای‌ صنعت‌
۳) بررسی‌ وضعیت‌ صنعت‌ خودروسازی‌ در ایران‌
بخش‌ صنعت‌ خودروسازی‌ به‌ دلیل‌ ارتباطتنگاتنگ‌ و ویژه‌ خود با قطعه‌سازی‌، مهمترین‌بخش‌ اثرگذار بر صنعت‌ قطعه‌سازی‌ است‌، به‌طوری‌ كه‌ ۸۰% ارزش‌ افزوده‌ هر خودرو متعلق‌ به‌صنعت‌ ساخت‌ قطعات‌ خودرو است‌۵. با این‌وجود نحوه‌ شكل‌گیری‌ ساختار این‌ دو بخش‌ ازصنعت‌ به‌ صورت‌ برعكس‌ بوده‌ است‌، به‌ طوری‌كه‌ نیاز خودروسازان‌ داخلی‌ به‌ قطعات‌ و قوانین‌ وعوامل‌ حاكم‌ بر محیط سیاسی‌ و اقتصادی‌ كشورآنها را وادار به‌ شكل‌دهی‌، ارتقا و توسعه‌ شركتهای‌قطعه‌سازی‌ كرده‌ است‌ بدین‌ ترتیب‌ كاملا واضح‌است‌ كه‌ این‌ عامل‌ محیطی‌ چه‌ نقش‌ گسترده‌ای‌ درصنعت‌ قطعه‌سازی‌ بازی‌ می‌كند.
در سالهای‌ بعد از جنگ‌ به‌ دلیل‌ عواملی‌چون‌ محاصره‌ اقتصادی‌، كم‌ شدن‌ درآمد ارزی‌ وغیره‌، خودروسازان‌ به‌ فكر جایگزینی‌ واردات‌افتادند. بدین‌ ترتیب‌ كه‌ قطعه‌سازی‌ را كه‌ قبلا به‌طور غیر تخصصی‌ كار می‌كردند وادار به‌ تخصصی‌كردن‌ فعالیتهای‌ خود كردند. همچنین‌ بسیاری‌ ازقطعه‌سازان‌ در این‌ دوره‌ به‌ وجود آمدند. در عین‌حال‌ خودروسازان‌ شروع‌ به‌ تأسیس‌ سازمانهای‌طراحی‌ - مهندسی‌ برای‌ طبقه‌بندی‌ فعالیتهای‌قطعه‌سازان‌ كردند و در پی‌ همین‌ اقدام‌، درجه‌بندی‌قطعه‌سازان‌ و تقسیم‌ آنها به‌ رده‌های‌ ۱، ۲ و ۳شروع‌ شد.
در واقع‌پیچیدگی‌ روابطخودرو و قطعه‌سازی‌تأثیرات‌ هر یك‌ را بر دیگری‌ به‌ عنوان‌ مهمترین‌عامل‌ خارجی‌ اثرگذار به‌ طور عام‌ مطرح‌ می‌كند واز آنجا كه‌ قطعه‌سازی‌ براساس‌ برنامه‌ریزیها وتصمیمات‌ اتخاذ شده‌ از جانب‌ صنعت‌خودروسازی‌ مسیر توسعه‌ را پیموده‌ است‌، اثر این‌عامل‌ محیطی‌ بر قطعه‌سازی‌ به‌ مراتب‌ بیشتر ومشهودتر است‌.
۴) شناسایی‌ الزامات‌ پیوستن‌ به‌ WTO در رابطه‌ باخودرو و قطعه‌سازی‌
شناسایی‌ این‌ الزامات‌ به‌ عنوان‌ مرجعی‌ كه‌ اساس‌كار بر پایه‌ آن‌ طرح‌ریزی‌ می‌شود، بسیار مهم‌ وضروری‌ است‌. بدین‌ ترتیب‌ الزاماتی‌ كه‌ مربوط به‌صنعت‌ خودروسازی‌ و به‌ تبع‌ آن‌ قطعه‌سازی‌هستند از بین‌ تمامی‌ الزامات‌ پیوستن‌ به‌ WTOشناسایی‌ و جدا شده‌اند كه‌ به‌ طور خلاصه‌ به‌ شرح‌زیر است‌ :
۱) كلیه‌ محدودیتهای‌ خودرو باید لغو شود
۲) تعرفه‌ ورود خودرو و قطعات‌ آن‌ باید طبق‌ یك‌برنامه‌ كاهشی‌ و سرعت‌ كاهش‌ آن‌ چشمگیرباشد و طی‌ مدت‌ كوتاهی‌ این‌ اتفاق‌ صورت‌گیرد (مثلا چهار یا پنجساله‌).
۳) سوبسیدها باید طبق‌ برنامه‌ مشخصی‌ اولاكاهشی‌ باشد، ثانیٹ با سرعت‌ زیاد و ثالثٹظرف‌مدت‌ كوتاهی‌ كاهش‌ صورت‌ گیرد.
۴) موافقت‌ نامه‌ WTO حفظ داراییهای‌ معنوی‌ ازقبیل‌ حق‌ ثبت‌ اختراعات‌، حق‌ تكثیر یانسخه‌برداری‌ را نیز مورد حمایت‌ قرار خواهدداد. از این‌ رو كپی‌ برداری‌ محصولات‌ معنوی‌ ازجمله‌ كتاب‌ و نرم‌افزارهای‌ كامپیوتری‌ بدون‌مجوز و پرداخت‌ حق‌ امتیاز امكان‌پذیر نخواهدبود.
۵) موافقت‌ نامه‌ WTO به‌ این‌ شرط كه‌"سرمایه‌گذاران‌ خارجی‌ (نظیر تولیدكنندگان‌اتومبیل‌) باید از ملزومات‌ داخلی‌ خریداری‌كنند یا به‌ همان‌ اندازه‌ای‌ كه‌ وارد می‌كنند صادركنند" پایان‌ می‌دهند.
۶) در سازمان‌ تجارت‌ جهانی‌ روند تك‌نرخی‌شدن‌ ارز الزامی‌ است‌.
۷) حذف‌ سوبسید بنزین‌ می‌تواند به‌ كاهش‌تقاضای‌ خودرو در بازار داخل‌ منجر شود.
۸ ) آزادسازی‌ نرخ‌ بهره‌ كاهش‌ریسك‌ سرمایه‌گذاری‌ناشی‌ از آن‌ را در پی‌ خواهد داشت‌.
۹) از بین‌ رفتن‌ رانت‌های‌ ناشی‌ از وامهای‌ كم‌بهره‌.
▪ نكته‌:
سایر مواردی‌ كه‌ در صورت‌ پیوستن‌ ایران‌ به‌سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ صنعت‌ قطعه‌سازی‌ بایدبدان‌ توجه‌ كرد به‌ شرح‌ زیر است‌:
ـ تعرفه‌ محصولات‌ صنعتی‌ باید به‌ شدت‌ كاهش‌یابد (مثلا در دور اورگوئه‌ به‌ ۳% برسد) و سهم‌كالاهای‌ بدون‌ ـ تعرفه‌ نیز افزایش‌ یابد. (در دوراروگوئه‌ ۴۵-۴۰%)
ـ سوبسیدهای‌ پرداختی‌ دولت‌ به‌ كالاهایی‌ ازقبیل‌ انژری‌ به‌ صورتهای‌ برق‌،سوخت‌ و نیزآب‌، پالس‌ تلفن‌ باید به‌ صفر میل‌ كند.
ـ سهمیه‌ بندی‌ دولتی‌ در مورد ارزهای‌ ترجیحی‌،وامهای‌ ویژه‌ بانكی‌ و ... باید كاملا لغو شود. باتوجه‌ به‌ این‌ مسئله‌ قیمت‌ تمام‌ شده‌ كالا طبعٹاز این‌ متأثر و بررسی‌ تعیین‌ حدود این‌ تأثیر باطرح‌ یكسری‌ سؤال‌ در این‌ رابطه‌ مشخص‌می‌شود.
ـ حق‌ ثبت‌ اختراعات‌، علائم‌ تجاری‌، حق‌ تكثیریا نسخه‌برداری‌ حمایتهای‌ را پیش‌بینی‌ می‌كندكه‌ باید در طی‌ مدت‌ معینی‌ لغو شود.۵ ) تنظیم‌ مدل‌ عملیات‌ تحقیق‌ در محیط رقابتی‌
این‌ مدل‌ بر اساس‌ مدل‌ ارائه‌ شده‌ توسط دكترنوری‌ و راسل‌ فورد در كتاب‌ مباحث‌ نوین‌ درمدیریت‌ تولید و عملیات‌ با توجه‌ به‌ الزامات‌پیوستن‌ ایران‌ به‌ WTO در رابطه‌ با صنعت‌ خودروو قطعه‌سازی‌ و ویژگیهای‌ خاص‌ محیط این‌صنعت‌، در فصل‌ سوم‌ ارائه‌ شده‌ است‌.
تنظیم‌ این‌ مدل‌ دو مسئله‌ كاملا اساسی‌ را دررابطه‌ با تحقیق‌ مشخص‌ كرده‌ است‌:
ـ مسئله‌ اول‌ : اصل‌ اساسی‌ عملیات‌ تحقیق‌،رضایت‌ مشتری‌ است‌.
ـ مسئله‌ دوم‌ : ابعاد رقابتی‌ تحقیق‌ به‌ سه‌ عامل‌كیفیت‌، هزینه‌ و تحویل‌ به‌ موقع‌ محصول‌(QSP)۶ تقسیم‌ بندی‌ شده‌اند.
ـ مسئله‌ سوم‌ : در كنار آن‌ مواردی‌ چون‌برنامه‌ریزی‌، بستر رقابت‌ فرهنگی‌، سرمایه‌گذاری‌،آموزش‌، R&D و یكپارچه‌سازی‌ كاركنان‌ وسیستمها به‌ عنوان‌ پیش‌ نیازهای‌ زیرساختاری‌مورد توجه‌ قرار گرفته‌اند.
از آنجا كه‌ رقابت‌ بر سر تصاحب‌ سهم‌ بازاربیشتر از طریق‌ رضایت‌ مشتریان‌، اصل‌ اساسی‌ هرفعالیت‌ تجاری‌ است‌، ابعاد رقابتی‌ عنوان‌ شده‌اساس‌ روند تحقیق‌ بخصوص‌ در مرحله‌ تحلیل‌SWOT و تدوین‌ برنامه‌ریزی‌ راهبردی‌ را تشكیل‌می‌دهند.
ـ این‌ مدل‌ با مدل‌ اصلی‌ در برخی‌ مواردتفاوتهایی‌ دارد كه‌ دلایل‌ این‌ تفاوتها عبارت‌اند از:
الف‌) اختصاص‌ داشتن‌ تحقیق‌ و در نهایت‌مدل‌ پیشنهادی‌ به‌ بخش‌ خاصی‌ از صنعت‌(قطعه‌سازی‌) كه‌ به‌ علت‌ دارابودن‌ ویژگیهای‌خاص‌ باعث‌ می‌شود مدل‌ اصلی‌ با یكسری‌تغییرات‌، متناسب‌ این‌ زمینه‌ تحقیقی‌ شود.
ب‌) در نظر گرفتن‌ سه‌ بعد رقابتی‌ اساسی‌ QSPو تدوین‌ مدل‌ بر اساس‌ آن‌ كه‌ باعث‌ ایجاداختلافاتی‌ در سطح‌ رقابتی‌ مدل‌ اصلی‌ می‌شود.
۶) شناسایی‌ عوامل‌ درونی‌ مؤثر بر صنعت‌ قطعه‌سازی‌
ـ ۶ .۱ تنظیم‌ پرسشنامه‌
به‌ دلیل‌ غیر علمی‌ بودن‌ هر گونه‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ و برنامه‌ریزی‌، بدون‌ داشتن‌ آمار مناسب‌ و درست‌،تهیه‌ و جمع‌ آوری‌ اطلاعات‌ از وضعیت‌قطعه‌سازی‌ كاملا ضروری‌ بود و به‌ همین‌ دلیل‌نظرسنجی‌ بر اساس‌ یك‌ پرسشنامه‌ از قطعه‌سازان‌به‌ عمل‌ آمد.
ـ ۶.۲ تجزیه‌ و تحلیل‌
در یك‌ محیط عملیاتی‌ اطلاعاتی‌، اولین‌ مرحله‌پردازش‌ اطلاعات‌ به‌ دست‌ آمده‌ است‌ كه‌ حلقه‌اتصال‌ آمار و اطلاعات‌ جامعه‌ قطعه‌سازان‌ ونتیجه‌گیری‌ از تحقیق‌ است‌. نحوه‌ پردازش‌ به‌ نوع‌،گستردگی‌ و دلایل‌ استفاده‌ از اطلاعات‌ بستگی‌دارد. در این‌ تحقیق‌ به‌ دلیل‌ تنوع‌ و گستردگی‌مضمون‌ جوابهای‌ به‌ دست‌ آمده‌ از پرسشنامه‌ها،انجام‌ چندین‌ مرحله‌ پردازش‌ (تجزیه‌ و تحلیل‌) برروی‌ آنها كاملا ضروری‌ بود.
به‌ دلیل‌ گستردگی‌ سؤالات‌ و پاسخها وپراكندگی‌ سؤالات‌ مربوط به‌ یك‌ طبقه‌ نیاز به‌ چندمرحله‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ بود، كه‌ در جدول‌ زیرمرحله‌های‌ آن‌ عنوان‌ شده‌ است‌.
بیشترین‌ پراكندگی‌ در بین‌ امتیازهای‌ ۱ر۳ تا۱ر۴ است‌، و می‌توان‌ به‌طور تقریبی‌ میانگین‌امتیاز قطعه‌سازان‌ پاسخ‌ دهنده‌ را ۹ر۳ فرض‌كرد.
در صورت‌ توجه‌ تنها به‌ میانگین‌ به‌دست‌ آمده‌می‌توان‌ وضعیت‌ قطعه‌سازان‌ را در بعد رقابتی ‌كیفیت‌ متوسط به‌ بالا ارزیابی‌ كرد، اما درصورت‌ در نظر گرفتن‌ موارد زیر می‌توان‌ گفت‌ كه‌ كیفیت‌ در قطعه‌سازی‌ ایران‌ وضعیت‌مناسبی‌ ندارند.
الف‌) اكثر قطعه‌سازان‌ پاسخ‌ دهنده‌ ازشرایط عمومی‌ مناسبی‌ برخوردار بوده‌اند.
ب‌) بجز ۳ شركت‌ دارای‌ امتیاز ۵ر۴، هیچ‌شركتی‌ از امتیاز ۱ر۴ به‌ بعد نیاورده‌ است‌.
فرمول‌ مورد استفاده‌ برای‌ امتیاز دهی‌ سؤالات‌ دو جوابی‌:
X = ۱۰۰ ‚ (تعداد كل‌ جوابها/تعداد جوابهای‌ مثبت‌)
درصد به‌ دست‌ آمده‌ X بر اساس‌ جدول‌ زیر نمره‌ داده‌ می‌شود.
ـ پراكندگی‌ بین‌ امتیازهای‌ ۱ر۳ تا ۲ر۴ بیشتراست‌.
ـ میانگین‌ تقریبی‌ با توجه‌ به‌ پراكندگی‌ و تعدادشركتها حدود ۶ر۳ است‌.
ـ بدین‌ ترتیب‌ می‌توان‌ با بررسی‌ نمودار حاصل‌به‌ این‌ نتیجه‌ رسید كه‌ موقعیت‌ ۶۲ قطعه‌ساز پاسخ‌دهنده‌ در زمینه‌ بعد رقابتی‌ قیمت‌تمام‌شده‌ قطعات‌ تولیدی‌ در حد متوسط رو به‌بالا قرار دارد.
ـ وضعیت‌ متوسط به‌بالای‌ شركتهای‌ پاسخ‌دهنده‌در این‌ زمینه‌ با توجه‌ به‌ موارد زیر امید بخش‌نیست‌.
الف‌) قیمتها با توجه‌ به‌ سوبسیدهای‌ فراوان‌انژری‌ و سایر موارد به‌ دست‌ آمده‌ است‌.
ب‌) بسیاری‌از قطعه‌سازان‌قیمت‌ تمام‌شده‌قطعات‌ خود را به‌ طور تقریبی‌ محاسبه‌می‌كنند.
ج‌) پاسخهای‌ مورد استفاده‌ در نمودار متعلق‌به‌ قطعه‌سازان‌ سطح‌ بالا و معتبر ایران‌ است‌.
نمودار حاصل‌دارای‌پراكندگی‌یكنواخت‌ نیست‌.
بیشترین‌ پراكندگی‌ در دامنه‌ ۵ر۲ تا ۵ر۴ امتیازاست‌، با وجود این‌ به‌ دلیل‌ پراكندگی‌غیریكنواخت‌ نمی‌توان‌ حد وسط آن‌ را به‌عنوان‌ میانگین‌ ذكر كرد.
۷) جهت‌گیری‌ راهبردی‌
▪ فرصتها
ـ ارزان‌ بودن‌ نسبی‌ هزینه‌ نیروی‌ كار و برخی‌ ازاقلام‌ هزینه‌های‌ تولید مانند انژری‌ (به‌ علت‌حذف‌ هزینه‌های‌ حمل‌ و نقل‌)
ـ پدید آمدن‌ دنیای‌ وسیعتری‌ از نظر بازاریابی‌ دربرابر شركتها و در صورت‌ استفاده‌ از آن‌ وافزایش‌ تولید، امكان‌ صرفه‌ جویی‌ مقیاس‌
ـ امكان‌ تأمین‌ مواد اولیه‌ با كیفیت‌ و قیمت‌رقابتی‌ متناسب‌ از بازار جهانی‌
ـ امكان‌ تأمین‌ سرمایه‌ از بازار سرمایه‌ بین‌المللی
ـ ‌ امكان‌ استفاده‌ از تسهیلات‌ و كمكهای‌ فنی‌ ومشاوره‌ای‌
ـ امكان‌ استفاده‌ از آخرین‌ دستاوردهای‌ فناوری‌(نرم‌افزار و سخت‌افزار)
▪ تهدیدها
ـ افزایش‌ قیمت‌ تمام‌ شده‌ كالا به‌ خاطر
ـ حذف‌ سوبسید.
الف‌) انرژی‌
ب‌) نیروی‌ كار (به‌ خاطر حذف‌ سوبسیدكالاهای‌ اساسی‌ مانند آب‌، برق‌، نان‌ و غیره‌)
ج‌) كالاهای‌ معنوی‌ مانند نرم‌افزارهای‌كامپیوتری‌، دانش‌ فنی‌، كتاب‌ ...
از دست‌ دادن‌ نیروی‌ كار متخصص‌ و كارآمد به‌دلیل‌ گسترده‌ شدن‌ بازار كار
گسترده‌ شدن‌ حق‌ انتخاب‌ مشتری‌ به‌ خاطربازشدن‌ بازار و حضور رقبای‌ بین‌المللی‌(رضایت‌ مشتری‌ دشوارتر می‌شود)
هزینه‌های‌ كوچك‌سازی‌ و خروج‌ از كسب‌ وكار برای‌ بالا بردن‌ بهره‌وری‌
بالا بودن‌ هزینه‌ مبادله‌
فروش‌ در بازار داخلی‌ مانند فروش‌ در بازارخارجی‌ خواهد بود (تقریبٹ با همان‌ مشكلات‌)
▪ قوتها
ـ از آنجا كه‌ پیوستن‌ به‌ WTO یك‌ رشد تدریجی‌را به‌ دنبال‌ خواهد داشت‌، امكان‌ استفاده‌تولیدكنندگان‌ از مزایای‌ سوبسیدی‌ تا مرحله‌نهایی‌ از قبیل‌ ارزانی‌ انرژی‌ و منابع‌ انسانی‌ برای‌دوره‌ رشد وجود خواهد داشت‌.
ـ وجود پتانسیل‌ فنی‌ نسبتٹمناسب‌ و امكانات‌وسیع‌ نیمه‌ خودكار تولیدی‌ كه‌ در حال‌ حاضردر شركتهای‌ قطعه‌ساز وجود دارد.
ـ انعطاف‌پذیری‌ تولیدی‌ كه‌ می‌تواند سیستم‌تولید را به‌ سوی‌ تولید دیگری‌ هدایت‌ كند.
ـ اتكا كم‌ قطعه‌سازان‌ به‌ سیستم‌ حمایتی‌ بانكها
ـ برخورداری‌ از كیفیت‌ متوسط رو به‌ بالای‌قطعات‌ و مجموعه‌های‌ خودرو
ـ وجود درصد بالای‌ مواد اولیه‌ خارجی‌ وعدم‌تكیه‌ بر ارزهای‌ ترجیحی‌ و موادسهیمه‌بندی‌ شده‌.
ـ وجود درصد زیادی‌ از كاركنان‌ بالای‌ دیپلم‌ درشركتها.
▪ ضعفها
ـ ضعف‌ اطلاعات‌ و آمار
ـ ضعف‌ فناوری‌ و دانش‌ فنی‌
ـ ضعف‌ بهره‌ وری‌ (نیروی‌ كار،ماشین‌و...)
ـ كمبود سرمایه‌گذاری‌ و نقدینگی‌
ـ ۷۴% شركتها متخصص‌ در قطعه‌سازی‌ نیستند
ـ ضعف‌ كیفیت‌ و رعایت‌ استانداردها
ـ ضعف‌ بازاریابی‌
ـ ضعف‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌
ـ ضعف‌ خدمات‌ پس‌ از فروش‌
ـ ضعف‌ شناخت‌ فضای‌ رقابت‌ بین‌المللی‌
ـضعف‌ سرمایه‌گذاری‌ جهت‌ كسب‌ دانش‌ فنی‌
● تدوین‌ جهت‌گیری‌ راهبردی‌
تدوین‌ برنامه‌ راهبردی‌ بخش‌ صنعت‌ قطعه‌سازی‌،یكی‌ از دو نتیجه‌ نهایی‌ انجام‌ این‌ تحقیق‌ است‌. به‌این‌ منظور فرصتها و تهدیدات‌ كلیدی‌ خارجی‌ باضعفها و قوتهای‌ داخلی‌ این‌ صنعت‌ مقایسه‌ شده‌و تركیب‌ موقعیتهای‌ داخلی‌ و خارجی‌ قطعه‌سازی‌به‌ دست‌ آمده‌ است‌. در واقع‌ مقصود اصلی‌،استفاده‌ از یك‌ موقعیت‌ قوی‌ یا غلبه‌ بر یك‌موقعیت‌ ضعیف‌ است‌. حداكثر كردن‌ قوتها، تبدیل‌فرصتها به‌ قوتها، جلوگیری‌ از بالفعل‌ شدن‌تهدیدات‌ و حداقل‌ كردن‌ نقاط ضعف‌، مواردی‌هستند كه‌ باید در تدوین‌ راهبرد صنعت‌قطعه‌سازی‌ مورد توجه‌ قرار گیرند.
همچنین‌ با وجود تنظیم‌ تحلیل‌ SWOT براساس‌ مدل‌ رقابتی‌ QSP و تدوین‌ راهبرد بر اساس‌این‌ تحلیل‌، در مرحله‌ نهایی‌ كردن‌ برنامه‌ریزی‌راهبردی‌ ابعاد رقابتی‌ كیفیت‌، هزینه‌ و تحویل‌ به‌موقع‌ محصول‌ مورد توجه‌ قرار گرفت‌.
● جهت‌گیری‌ راهبردی‌ (برنامه‌ریزی‌ راهبرد)
۱) پیشنهاد می‌شود شركتهای‌ كوچك‌ برای‌پوشاندن‌ ضعفهای‌ اطلاعاتی‌ از بازاربین‌المللی‌، فناوری‌ و دانش‌ فنی‌، سرمایه‌،كیفیت‌ تولید و مدیریت‌ همكاری‌ و مشاركت‌داشته‌ باشند تا بتوانند با سرمایه‌ بیشتر امكان‌جذب‌ مدیران‌ شایسته‌تر، خرید دانش‌ فنی‌ وفناوری‌ جدیدتر، تشكیل‌ واحد R&D ،تشكیل‌ واحد بازاریابی‌ قویتر بر ضعفهای‌ خودفائق‌ آیند و بتوانند خود را برای‌ بازار رقابتی‌آماده‌ سازند.
۲) پیشنهاد می‌شود شركتها از تنوع‌ تولید به‌سمت‌ تخصصی‌شدن‌ تولید گام‌ بردارند تاقدرت‌ رقابتی‌ خود را افزایش‌ دهند.
۳) طی‌ دوره‌ تدریجی‌ انطباق‌ با WTO ، پیشنهادمی‌شود شركتها از فرصتهای‌ بازار بسیار وسیع‌در پیش‌ رو، راهبرد "صرفه‌جویی‌ در مقیاس‌" رادر پیش‌ بگیرند. پتانسیل‌ فنی‌ نسبتٹ مناسب‌،امكان‌ تأمین‌ مواد اولیه‌ با كیفیت‌ بهتر، امكان‌تأمین‌ سرمایه‌ از بازارهای‌ مالی‌ در پیش‌رو،امكان‌ استفاده‌ از مزایای‌ سوبسیدی‌ كاهنده‌ ازقوتها و فرصتهای‌ این‌ دوره‌ است‌ كه‌ می‌تواندشركت‌ را برای‌ بقا در دوره‌ رقابت‌ كاملا فشرده‌
بعدی‌ آماده‌ سازد.
۴) در جهت‌ خرید امتیاز (مارك‌ تجارتی‌) و یاسرمایه‌گذاری‌ مشترك‌۱ با شركتهای‌ معتبربین‌المللی‌ در این‌ زمینه‌ بكوشند.
۱) joint venture

نویسنده: ساسان‌ قربانی‌، حمید مسگرپور
منابع‌ و مراجع‌ فارسی‌
۱.ابراهیم‌زاده‌ پژوهی‌، محمد صادق‌، راهبردهای‌ توسعه‌صادرات‌ صنعت‌ خودرو ایران‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۲.اثرات‌ عضویت‌ ایران‌ در سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌(WTO) بر صنعت‌ خودرو، جلد اول‌ و دوم‌، سازمان‌مدیریت‌ صنعتی‌، ۱۳۷۷.
۳.اثرات‌ عضویت‌ ایران‌ در سازمان‌ جهانی‌ تجارت‌ برصنعت‌، سازمان‌ مدیریت‌ صنعتی‌، ۱۳۷۷.
۴.ادیب‌، محمدحسین‌، ایران‌ و سازمان‌ تجارت‌ جهانی‌،اصفهان‌، ۱۳۷۹.
۵.از گات‌ تا سازمان‌ تجارت‌ جهانی‌، مجله‌ اقتصادایران‌، سال‌ دوم‌، سری‌ دوازدهم‌، دی‌ ۱۳۷۸.
۶.اسماعیل‌ پور، مجید، اهمیت‌ و ضرورت‌ بكارگیری‌مدیریت‌ استراتژیك‌ در سازمانها، مجله‌ صنعت‌ وتوسعه‌، سال‌ پنجم‌، سری‌ ۲۷ ام‌.
۷.ایران‌ و عضویت‌ در WTO، ماهنامه‌ آموزش‌هماهنگ‌، موسسه‌ مطالعات‌ بهره‌وری‌ و منابع‌ انسانی‌،شماره‌ ۱۱۵ ام‌.
۸.بدون‌ سرمایه‌گذاری‌ جدید در مجموعه‌سازی‌ وقطعه‌سازی‌ خودرو نمی‌توان‌ انتظار صادرات‌ داشت‌،مجله‌ صنعت‌ و توسعه‌، سال‌ پنجم‌، شماره‌ ۲۷ ام‌.
۹.بررسی‌ وضعیت‌ صنعت‌ خودرو، تحقیق‌ شركت‌راهبران‌ اندیشه‌ها (شیوا تقوی‌ نژاد، پروین‌ محمودی‌،نازی‌ محمدزاده‌اصل‌، سمن‌ الفتی‌)، بهار ۱۳۷۶.
۱۰.به‌ فرهنگ‌ كشور مقصد احترام‌ بگذاریم‌، مجله‌قطعه‌سازان‌ خودرو، سری‌ اول‌.
۱۱.پور كاشانی‌، سعید حسین‌،آشنایی‌ با دیدگاه‌ پیشگامان‌صنعت‌ خودرو جهان‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۱۲.پور كاشانی‌، سعید حسین‌، دیدگاههای‌ متفاوت‌ درسومین‌ برنامه‌ توسعه‌ صنعت‌ خودروی‌ ایران‌، مجله‌صنعت‌ خودرو
۱۳.پور كاشانی‌، سعید حسین‌، صنعت‌ خودرو ایران‌ درمسیر توسعه‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۱۴.توسعه‌ منابع‌ انسانی‌، پیش‌ نیاز تكوین‌ جامعه‌ای‌سالم‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۱۵.جمهوری‌ خلق‌ چین‌ و نتایج‌ مثبت‌ عضویت‌ درWTO ، ماهنامه‌ آموزش‌ هماهنگ‌، مؤسسه‌ مطالعات‌بهره‌وری‌ و منابع‌ انسانی‌، شماره‌ ۱۱۵ ام‌.
۱۶.خلیلی‌، سهراب‌ (ترجمه‌)، رابینسون‌ پیرس‌،برنامه‌ریزی‌ و مدیریت‌ استراتژیك‌، انتشارات‌ یادواره‌كتاب‌، ۱۳۷۷.
۱۷.راهنمای‌ تجاری‌ دور اورگوئه‌ (گات‌) GATT، مركزتجارت‌ بین‌ الملل‌ و دبیر خانه‌ مشترك‌ المنافع‌،موسسه‌ مطالعات‌ و پژوهشهای‌ بازرگانی‌، آبان‌ ۱۳۷۵.
۱۸.روحانی‌ رانكوهی‌، سید محمد تقی‌، شیوه‌ ارائه‌مطالب‌ (علمی‌، فنی‌،...)، انتشارات‌ جلوه‌، پاییز۱۳۷۴.
۱۹.سلیمانی‌، علی‌ مدد، بورس‌ و صنعت‌ خودرو، مجله‌صنعت‌ خودرو.
۲۰.سلیمانی‌، علی‌ مدد، سرمایه‌گذاری‌ خارجی‌ بیم‌ها وامیدها، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۲۱.سلیمانی‌، علی‌ مدد، واردات‌ خودرو تشویق‌ یا تهدیدصنعت‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۲۲.عراق‌، مجتبی‌، فرآیند هدف‌گذاری‌، مجله‌ صنعت‌خودرو.
۲۳.علیمرادلو، بیوك‌، بینش‌ و آرمان‌ مشترك‌ در صنعت‌خودرو، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۲۴.غفاری‌ اباذر، بهزاد، افول‌ صنعت‌ خودرو در تایلند،مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۲۵.فایل‌ اطلاعاتی‌ سازندگان‌ قطعات‌ و مجموعه‌های‌خودرو .
۲۶.قربانی‌، ساسان‌، مدیریت‌ زنجیره‌ تأمین‌(SCM)،انجمن‌ سازندگان‌ قطعات‌ و مجموعه‌های‌ خودرو،شركت‌ آذین‌ خودرو، شركت‌ البرز قطعه‌، دهلی‌ نو،هند، ژانویه‌ سال‌ ۲۰۰۱ میلادی‌.
۲۷.قطعه‌سازی‌ نگاهی‌ از درون‌، ماهنامه‌ پیام‌ ایران‌خودرو، بهار ۱۳۸۰ .
۲۸.كنسر سیوم‌ قطعه‌سازان‌، مجله‌ قطعه‌سازان‌ خودروسری‌ اول‌.
۲۹.كیفیت‌ در صنعت‌ خودروسازی‌، پیام‌ ایران‌ خودرو،پائیز ۱۳۷۹.
۳۰.گزارش‌ تشكیل‌ انجمن‌ سازندگان‌ قطعات‌ ومجموعه‌های‌ خودرو فعالیتهای‌ انجام‌ شده‌ از بدوتاسیس‌ (۱۳۷۴) تاكنون‌، انجمن‌ تولید كنندگان‌قطعات‌ و مجموعه‌های‌ خودرو.
۳۱.لیست‌ شركتهای‌ دارنده‌ استانداردهای‌ كیفی‌، انجمن‌تولید كنندگان‌ قطعات‌ و مجموعه‌های‌ خودرو، ۱۳۷۹.
۳۲.لیست‌ صادرات‌ و واردات‌ شركتهای‌ قطعه‌ساز،انجمن‌ تولید كنندگان‌ قطعات‌ و مجموعه‌های‌خودرو، ۱۳۷۹.
۳۳.مجموعه‌ مقالات‌ سمینار دورنمای‌ صنعت‌ خودروقطعه‌سازی‌ ایران‌، روابط عمومی‌ شركت‌ سازه‌ گسترسایپا، ۷ تیرماه‌ ۱۳۷۵.
۳۴.محمودی‌، ن‌، بازارهای‌ جهانی‌ و تحلیلگران‌اقتصادی‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۳۵.منافع‌ بلند مدت‌ ایران‌، مجله‌ اقتصاد ایران‌، سال‌ دوم‌،سری‌ دوازدهم‌، دی‌ ۱۳۷۸.
۳۶.ناظمی‌، جمشید، استراتژی‌ در صنعت‌ قطعه‌سازی‌خودرو یك‌ تجربه‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۳۷.ناظمی‌، جمشید، سازمان‌ یادگیرنده‌، مجله‌ صنعت‌خودرو.
۳۸.ناظمی‌، جمشید، كیفیت‌ و نظام‌ تولید به‌ هنگام‌، مجله‌صنعت‌ خودرو.
۳۹.نگاهی‌ شتابزده‌ به‌ صنعت‌ خودرو، انجمن‌خودروسازان‌ ایران‌، اسفند ۱۳۵۸.
۴۰.واردات‌ خودرو موافقید یا مخالف‌، مجله‌ قطعه‌سازان‌خودرو، سری‌ اول‌.
۴۱.یزدان‌ پناه‌، احمد و صادقی‌ یارندی‌، سیف‌الله‌(ترجمه‌)، كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ و سازمان‌ جهانی‌تجارت‌ (گات‌) فرصتها و چالشها، موسسه‌ مطالعات‌و پژوهشهای‌ بازرگانی‌، آبان‌ ۱۳۷۶.
۴۲.یزدی‌، فرشید، برنامه‌ریزی‌ و فعالیتهای‌ صادراتی‌،مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۴۳.یزدی‌، فرشید، تشویق‌ صادرات‌ نمونه‌های‌ عملی‌،مجله‌ صنعت‌ خودرو.
۴۴.یزدی‌، فرشید، چین‌ خورسازی‌ و آینده‌، مجله‌ صنعت‌خودرو.
۴۵.یزدی‌، فرشید، قطعه‌سازی‌ چشم‌ انداز آینده‌ وبازارهای‌ هدف‌، مجله‌ صنعت‌ خودرو.
منابع‌ و مراجع‌ انگلیسی‌
ACMA, Facts & Figures: ۱۹۹۹-۲۰۰۰, Indian۴۶.Auto Parts.
Aragh, Mojgtaba H., Supplying of Automotive۴۷.parts, Co.(SAPCO), Iran.
Rowena Bout, Alix, The philippine Furniture۴۸.Industry Report (Supply Chain Management),Cebu, Philippine .
Supply Chain Management: Problems &۴۹.Challenges, IT division national productivitycouncil, India.
Watanabe, rviochi, Senior consultant Supply۵۰.chain MManigement: Concept & technology,SAP.
http://۲۰۴.۲۰۲.۱۳۷.۱۴۱/sections/world/Dailynew/۵۱.
turkey ۹۹۱۱۱۵ gerstein.html
http://autparts.cetra.org.tw/interview.asp۵۲.
http://strategis.ic.gc.ca/SSG/am۰۰۶۱۴e.html۵۳.
http://usembassy.state.gov/tokyo/wwwh۲۷۶۱.html۵۴.
http://www.china-laws-online.com/wto-china.htm۵۵.
http://www.dfait-maeci.gc.ca/english/news/newsletr/۵۶.
canex/۰۰۰۴۰۳ce.htm
http://www.eastasianstudies.com/books/۵۷.
eastasianstudies/۴۶۶۷.html
http://www.fairtradewatch.org/wtoprotests۵۸.۱۱۲۲۹۹.htm
http://www.globalpolicy.org/socecon/bwi-wto/۵۹.
china/reform.htm
http://www.iraniantrade.org/update/news.asp?Id=۱۳۰۰۶۰.
htpp://www.itds.treas.gov/autoparts۲.html۶۱.
http://www.kt-i.com/may-jun-۰۱/economy/coverstory/۶۲.coverstory.htm
http://www.uschina.org/public/wto/۶۳.
http://www.wto.org/۶۴.

منبع : فصلنامه مدیرساز