کمدی کائنات در زندگی شخصی یک روشنفکر

اوج گرفتن داستان یهودی- امریکایی در سال هایی که دقیقاً پس از جنگ جهانی دوم بودند، بسط یافتن و بربالیدن سنتی بود که به دهه ۱۸۹۰ و نویسندگانی چون آبراهام کاهن برمی گشت. اما این شکوفایی خیره کننده موجود در آثار کسانی چون سال بلو، برنارد مالامود، فیلیپ راث، لایونل تریلینگ، ادگار لوئیس والنت، چائیم پوتوک، هربرت گولد، استنلی الکین، آرتور میلر، جوزف هلر، ای. ال. دکتروف، گریس پالی، تیلی اولسن و سینتیا اوزیک نشانگر احیای خارق العاده و در واقع استیلای جدید این سنت در فرهنگ دوران پس از جنگ در امریکا است.
این تغییر به چندین دلیل بود؛ نقش کاملاً کلیدی یهودیان تحصیل کرده در نوعی فرهنگ فکری و سیاسی جهان وطن؛ هوشیاری تاریخی و جهان وطن فرهنگ یهودیان امریکایی در دورانی که بین الملل گرایی در حال رشد بود؛ دل مشغولی پایدار و جان دار داستان یهودیان با کشمکشی میان مسوولیت قومی و موفقیت صرفاً مادی- مضمونی مرکزی در عصر رفاه و وفور که با خود تردیدی رادیکال و ریشه ای در تحقق رویای مشهور امریکایی داشت که مبنی بر کسب بی دردسر همه چیز بود؛ مشغولیت با موضوع قربانی شدن و بیگانگی اجتماعی؛ و بیش از هر چیز دیگر، رسالت و مسوولیتی که نویسندگان یهودی امریکا به عنوان بازماندگان آدم سوزی هیتلری احساس می کردند. از همین رو است که در داستان های یهودی- امریکایی قوی ترین پیوند میان سنت داستان نویسی اروپا، با فرم هایی متنوع چون حکایت نویسی اروپای شرقی و مدرنیسم جهان وطن گرا، و تبار سنت رمان نویسی امریکایی است.
این موضوع در هیچ جایی به خوبی آثار ایزاک باشویس سینگر بروز نیافته است، یعنی در آثار نویسنده ای که خود مهاجری بود که به تازگی، یعنی در سال ۱۹۳۵، از لهستان پا به امریکا نهاده بود. سینگر همواره به ریشه های اروپایی و منابع خاخامی اش وفادار ماند؛ در واقع او عمدتاً به زبان ییدیش می نوشت و داستان هایش را در گاه نامه های یهودی نیویورک به چاپ می رساند. برخی از کتاب های سینگر چون «خانواده موسکات» (به انگلیسی، ۱۹۵۰) و «جادوگر شهر لوبلین» (۱۹۶۰) و بسیاری از داستان های کوتاهش («گیمپل ابله»، ۱۹۵۷) به نسبت دیر به انگلیسی ترجمه شدند. آثار سینگر به شکلی ماهرانه و قابل توجه، محل تقاطع جهان به ظاهر بی زمان روستاها و گتوهای سرزمین زادگاهش، لهستان (با مضامین جادویی و اعتقادات خرافی اش) و جهان سکولار، باهوش و شهرهای بزرگ امریکای مدرن بودند، از همین رو تقابل های غریب، نامأنوس و وارونه گویانه ای ایجاد می کردند، از همان گونه ای که اینک «رئالیسم جادویی» می خوانیمش. آثار او به بسیاری از نویسندگان جوان تر کمک کرد که مخزن حکایات، روایات و مشغولیات متافیزیکی یهودی را به وضعیت امریکای سکولار پیوند بزنند و از همین رو، به آنها شجاعتی بخشید تا به پیش زمینه شان از تجربه اروپایی شان تکیه کنند و آن را رها نکنند- که اغلب، مثلاً در رمان های بعدی فیلیپ راث به شیوه هایی شگفت در نوشتار انجامید. داستان «گیمپل ابله» سینگر به صورتی ماهرانه و درخور به دست یکی از مهم ترین رمان نویسانی که در دهه ۱۹۴۰ در صحنه ادبیات امریکا رخ نمود، به انگلیسی ترجمه شد، به خامه نویسنده ای که مثل خود سینگر به جایزه نوبل ادبی دست یافت، یعنی به دست سال بلو.
بلو در سال ۱۹۱۵ در کانادا در خانواده یهودی مهاجری به دنیا آمد که در زمان کودکی اش به شیکاگو نقل مکان کردند، به جایی که سال بلو صحنه بسیاری از نوشته هایش را این شهر قرار داده است؛ جهان خانگی فرهنگ یهودی که در دهه های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ ایجاد شد، نقطه ارجاع مکرری در بیشتر رمان های بلو است. بلو یکی از نویسندگان مهم و پایه گذار نشریه ادبی و سیاسی چپگرای «پارتیزان ریویو» بود و خود او اولین داستانش را در سال ۱۹۴۱ در همین نشریه به چاپ رساند. اغلب رمان های او از ایده های سیاسی و فلسفی غنی اند و از میراث مدرنیسم بهره فراوانی برده اند. اما آثار او بیش از هر چیز، نمایش دهنده نوعی انسان گرایی یهودی ژرف است- دل نگرانی ای نسبت به نوع بشر، کنکاش در پرسش های اخلاقی و متافیزیکی، مواجهه با مضمون شاخص قربانی شدن کلیمی ها و بیگانگی از اجتماع و همچنین این نیاز که در جهان مادی به احترام و پذیرشی متعالی دست یابند. میراث اندیشه های فلسفی اروپایی شکل دهنده اکثر قهرمانان آثارش است، قهرمانانی که عموماً مردانی درگیر اندیشه و محیط های روشنفکری و میراث بر رمانتیسیسم مدرن اند و اغلب درگیر دفاع از نفس درونی خویش در مقابل جهان مدرنیزاسیون اند؛ جهانی که گویی انسان جایی در آن ندارد. در داستان های او، ورای دنیای خصوصی فرد شهر انبوهی است که مرتب در حال دگرگونی است و شأن انسانی را تخفیف می دهد. اغلب در آثار سال بلو، جهان و آگاهی فرد از هم جدا افتاده اند، لیکن محرک عمل قهرمانان شان (که اغلب یهودی و تقریباً همیشه مردند) میلی عاطفی و روانی برای گریز از قراردادهای اجتماعی و پیمان با دیگران است، گریز از تقید و شرایط بشری و عالم به طور کلی؛ همان گونه که یکی از قهرمانان بلو، هندرسن، با فریاد می گوید؛ «کائنات خودش دارد پدرمان را درمی آورد». در آثار او، وجود اجتماعی و تاریخی ما، با وجود اسطوره ای و متافیزیکی ما سر جنگ دارد، جنگی که بلو در فرم نوعی کمدی پیچیده مدرن بدان سامان می بخشد، کمدی تلخی که در آن، همیشه در هر موقعیت یا نقطه مادی مجال و گستره ایده ای دلهره آور و در عین حال بازیگوشانه بسط می یابد.

ملکوم برادبری مترجم : شهریار وقفی پور

منبع : روزنامه شرق