اشتباهاتی که به حادثه منجر می شود

اگر همه شاخه های کوهنوردی و برنامه های سبک و سنگین کوه گردی را سرجمع در نظر بگیریم، این ورزش اصلاً پرخطر نیست. برای مقایسه می توان در یک برآورد بسیار تخمینی گفت خطر کوهپیمایی چند برابر کمتر از خطر حوادث جاده یی در ایران است چرا که اگر فرض کنیم ۷۰ میلیون ایرانی - از کوچک و بزرگ - هر روز یک ساعت سوار بر خودرو می شوند، با توجه به حدود ۳۰ هزار کشته حوادث رانندگی در سال، می توان گفت در مقابل هر ۸۴۰هزار ساعت سوار شدن بر خودرو، یک نفر کشته می شود. در مقابل اگر فرض کنیم که در هر جمعه ۵۰۰ هزار نفر در سراسر کشور دست به کوهپیمایی می زنند و هر برنامه کوهپیمایی، فقط ۵ ساعت به طول می انجامد، می توان گفت با در نظر گرفتن حدود ۵۰ کشته کوهپیمایی و کوهنوردی در سال، به ازای هر ۲۵ میلیون ساعت کوهپیمایی، یک نفر جان می بازد. از سوی دیگر با نگاهی به تحلیل های چند سال گذشته در مورد حوادث کوهنوردی که توسط سازمان هایی مانند باشگاه آلپاین امریکا و باشگاه آلپاین کانادا منتشر می شود، می توان گفت تقریباً در هر ۱۰هزار صعود، ۵ نفر کشته می شوند، اگر مدت هر برنامه صعود را ۲۰ ساعت بگیریم، به ازای هر ۴۰ هزار ساعت کوهنوردی یک نفر جان می سپارد و اینجا است که میزان خطر برای کوهنوردان جدی نمایان می شود؛ چنین کوهنوردانی (با فرض فقط دو روز کوهنوردی در هفته)، در یک دوره ۴۰ ساله حتماً در معرض خطر مرگ قرار دارند.
به بیان دیگر اگرچه تعداد حادثه در ورزش کوهنوردی به طور کلی، کمتر از ورزشی مانند فوتبال است و اگرچه کوه گردی (پیاده روی در دامنه ها و کوهپیمایی سبک) خطر بسیار کمی دارد، اما کار جدی کوهنوردی - یعنی صعود قله های دشوار، صعود در زمستان، صعودهای چندروزه، رفتن به کوه های بلند جهان و مانند اینها - دربردارنده حادثه های مرگبار به میزانی بس بیشتر از ورزش های دیگر است.
در صعود هشت هزار متری ها، تا پیش از فراگیر شدن «صعودهای تجاری»، تعداد حادثه به ازای هر یکصد هزار نفر شرکت کننده ۵ هزار مورد (۵ درصد) و تعداد مرگ و میر ۴هزار مورد (۴درصد) بود. این آمار در مورد صعودهای اورست به حدود یک مرگ به ازای هر سه نفری که به قله دست می یافتند، می رسید.۱ در مورد کی ۲ (دومین هشت هزار متری بلند جهان) خطر مرگ هنوز هم به ازای هر چهار نفر صعودکننده، یک نفر است.
فراوانی حادثه های مرگبار در کوهنوردی جدی، ما را بر آن می دارد که در زمینه فعالیت مورد علاقه خود، مطالعه بیشتری داشته باشیم و پیش بینی های لازم را بکنیم. در یک تحقیق که به دست باب شارپ و با تحلیل هزار حادثه کوهنوردی اسکاتلند در سال های ۹۹-۱۹۹۶ انجام شده و توسط «شورای کوهنوردی اسکاتلند» منتشر شده، نکته های ارزنده یی آمده است۲ که در اینجا به چند تا از آنها اشاره می کنیم.
ـ مردان بیشتر از زنان درگیر حادثه می شوند، حتی اگر ارقام شرکت در برنامه ها را مدنظر قرار دهیم.
ـ بیش از نیمی از آسیب ها متوجه افراد «باتجربه» است.
ـ بیشتر حادثه ها در برنامه های کوهپیمایی رخ می دهند.
ـ بسیاری از حادثه ها هنگامی رخ می دهند که هوا نامساعد و مسیر مشکل نیست یعنی در راه های پاکوب، خشک و خوب.
ـ سïر خوردن و لغزیدن پا، علت اصلی حادثه ها هستند.
ـ جهت یابی غغلطف، ضعف برنامه ریزی و زمان بندی بد، به بروز بسیاری از حادثه ها کمک می کنند؛ اینها مهارت هایی است که باید یاد گرفته شوند.
ـ پراکندگی گروه، با مشکلات جهت یابی و گم شدن یا عقب افتادن افراد ارتباط دارد.
تعداد قابل توجهی از مشکلات، از همراه نداشتن اقلام اصلی تجهیزات ناشی می شود.
می توان اضافه کرد دست کم در ایران، یک عامل حادثه ساز مهم وجود روحیه «تداوم در خطاکاری» است، عادت کردن به پاره یی اشتباهات مانند همراه نبودن قطب نما و یاد نگرفتن فن جهت یابی، استفاده از طناب های کهنه، کوهنوردی در مسیرهای پررفت و آمد در شرایط هوای خراب به تصور اینکه در این گونه مسیرها خطری وجود ندارد، هم نوا شدن با اشتباه جمع، چند تایی از نشانه های این روحیه ناسالم است.
سیر حادثه هایی که در کوهستان برای کوهنورد پیش می آید، دارای ویژگی انباشتی است. به این معنا که اثر یا نتیجه هر حادثه به دوره های بعد برده می شود و بر هم انباشت می شود. کسی که از یک حادثه جان به در می برد، برای بار دیگر که به کوه می رود، «پاکیزه» و بی سابقه نیست، بلکه حامل درصدی از آسیب پذیری است که نتیجه برخوردهای پیشین او با خطرها است و از این رو، بیشتر در معرض حادثه است. به این دلیل تکرار اشتباه ها، تاثیر تشدیدکننده یی بر عوامل حادثه، و تاثیر مرگباری بر زندگی کوهنورد خواهد داشت.

عباس محمدی
رئیس هیات مدیره انجمن کوهنوردان ایران
پی نوشت ها؛
۱- با توجه به آماری که ذیل Mount Everest درEncylopedia of Mountaineering تالیف Walt Unsworth (۱۹۹۲) آمده است.
۲- نگاه کنید به mountaineering-scotland.org.uk/safety/boobsharp www.

منبع : روزنامه اعتماد