هنر سنتی به جای صنایع دستی

تقریبا اغلب صنایع دست سازی که توسط صنعتگران و هنرمندان ایرانی تولید و به اشکال گوناگون عرضه می شود، به صنایع دستی یا کارهای هنری شهرت دارد. دست اندرکاران این صنعت دانسته و ندانسته عنوان صنایع دستی را به آثار هنری خود داده و در نتیجه این نامگذاری، در معرفی، عرضه و فروش آن دچار مشکل می شوند.
هنوز از این مهم غافلیم که بافنده پارچه، گلیم و فرش، قلمزن، سفالگر، شیشه گر، معرق کار و استادکار خاتم و یا منبت کار و میناساز و سرامیک ساز، همگی قبل از این که دستان خود را به کار گیرند، از نبوغ ذاتی و اکتسابی هنر خود استفاده می کنند و با مددگیری از تجربه ها، مطالعات، مشاهدات و آموزش ها به خلق یک اثر زیبا می پردازند.
پس عادلانه نیست این همه عوامل مهم و موثر در خلق یک اثر هنری را نادیده گرفت و از آن بعنوان صنایع دستی یاد کرد. دست، زمانی به کار می آید و زیبایی را خلق می کند که ذهنی زیبا و اندیشه ای بارور، روحی فرهنگی و جستجوگر آن را هدایت کند. اگر به جای عنوان صنایع دستی از عنوان هنرهای سنتی ایران استفاده کنیم، هم تولیدکننده احساس می کند که با خلق آثار، هنرمندی خود را عرضه کرده است و هم گردشگر داخلی و خارجی متوجه می شود که آنچه بعنوان هنر سنتی می خرد و سوغات و تحفه می برد، از هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی نشات گرفته است.
نکته مهم درخصوص تفاوت بین صنایع دستی موجود در بازارهای جهانی و ایران این است که عمده صنایع به اصطلاح دستی موجود در بازار، کار دست نیست بلکه ساخته و پرداخته ماشین است و تنها درمرحله پرداخت، دستی بر آن نهاده می شود. صنایع دستی در ایران، زاییده ذهنی خلاق و هنرمندانه است و فرهنگ، تمدن، باورهای فرهنگی و خلاقیت های قومی در خلق این آثار دخالت دارند، اگر در این مورد به نقش، رنگ و طرح های قالیچه ها، گبه ها، جاجیم ها، سوزن دوزی ها و ده ها صنعت دستی دیگر توجه کنیم، به عجین بودن دست ساخته های هنرمندان ایرانی با باورها، فرهنگ، آداب و آیین های محلی و منطقه ای پی می بریم.
در اغلب کشورها از صنایع و هنرهای بومی ومحلی بعنوان رکنی اصلی و اساسی در تجارت و ایجاد شغل و درآمد استفاده می شود ودر بازرگانی نیز امور صنایع و هنرهای سنتی، بخش عمده ای از اقتصاد آنها را به خود اختصاص می دهد.
مهمتر اینکه کشورهای پر جمعیت و بزرگ، با پیداکردن رمز و راز بازرگانی جهانی و استوار کردن بخش عمده صادرات خود بر اساس صنایع دستی، بازارهای بزرگی را به دست آورده اند. این کشورها راز این اصل را که چه کالایی، در چه زمانی، از کجا و از چه کسی برای فروش عرضه شود تا سودآوری داشته باشد، یافته اند. هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی ایران نیز باید فکری به مهارت بازاریابی برای عرضه خلاقیت های خود کنند، مهارتی که تکمیل کننده بازرگانی در جهان خواهد بود.
کمااینکه بسیاری از هنرمندان خلاق و هنرآفرین در استان زنجان نیز همچون دیگر نقاط کشورمان، به خاطر اینکه علم بازاریابی و حضور دربازارهای داخلی و خارجی را به کار نمی گیرند دچار ضرر و زیان جبران ناپذیر می شوند. استان زنجان از مراکز غنی هنرهای بومی و صنایع دستی ایران محسوب می شود، به طوری که صنایع دستی زنجان در طول قرون متوالی نماینده هنر اصیل و قدیم ایرانی در جهان و کشور معرفی شده است. مصنوعات دستی زنجان شامل، انواع چاقو، فرش، ملیله، چاروق، گیوه، قمه، کارد، ظروف مسی، کنده کاری روی مس، گلیم و جاجیم بافی، سفال و دیگر دست بافته ها از قبیل دستکش، شال و جوراب پشمی می باشد.
چاقوی زنجان، از شهرت خاصی برخوردار است و از دیرباز و در سرتاسر کشور هرگاه سخن از زنجان به میان می آید نقش چاقوهای آن در اذهان مجسم می شود. به رغم رکود قابل توجه در این صنعت بومی، در زمان حاضر نیز صدها کارگاه موجود درزنجان به ساخت و عرضه انواع چاقوهای میوه خوری، قلم تراش، پیوندی، کاردهای شکاری و آشپزخانه، انواع شمشیر، قندشکن و ساطور مشغول هستند. در کارگاههای متعدد فرشبافی استان نیز هزاران هنرمند به بافت انواع فرش ابریشمی و پشمی اشتغال دارند و شمار اندک هنرمندان ملیله کار نیز با تحمل سختی طاقت فرسای این صنعت به هنرنمایی خود ادامه می دهند. درساخت بشقاب یا ظرفی زیبااز رشته های نقره که ملیله اش می نامیم و دربین هنرهای زیبای هنرمندان زنجانی بس شناخته شده است، همان اندازه هنر متجلی است که نمونه آن را می توان درنقاشی مینیاتور یافت.گفتنی است، روز دهم ژوئن مصادف با ۲۱ خردادماه امسال روز جهانی صنایع دستی نامگذاری شده است.

منبع : روزنامه ابتکار