به دنبال هاستینگ ملی

نوع سخت افزار به كار رفته در دیتا سنترها و نوع سیستم عامل و برنامه های نرم افزاری پشتیبانی و امنیتی و تجارتی خاصی كه بر روی آن قرار گرفته است، ارزش و قابلیت آن را برای مصرف كننده و در نهایت end user در پی خواهد داشت. دیتاسنترها، فضایی را در اختیار كاربران قرار می دهند تا توسط آن با استفاده از پروتكل هایی مثل FTP، به بارگذاری پایگاه داده خود در اینترنت یا در هر محل دیگری بپردازند. هر وقت صحبت از دیتاسنتر می شود، نام كشورهایی مثل آمریكا، كانادا و غرب اروپا بر سر زبان ها می افتد. در حالی كه نمونه های زیادی در كشورهای مختلف وجود دارد و مصرف كننده زیادی دارد. سایت هایی مثل گوگل، یاهو، آمریكن آن لاین، آمازون و حتی ebay، برای ارتقای ضریب اثر بخشی اطلاع رسانی و خدمات رسانی فراگیر، پر سرعت و مطمئن به كاربران میلیونی خود در سراسر جهان، از دیتاسنترهای اقلیمی غیرمتمركز استفاده می كنند. یعنی اگر دیتاسنتر شماره ایكس گوگل در فلان نقطه مورد مشكل قرار بگیرد و از مدار خارج شود، براساس استاندارد و مستندسازی انجام گرفته، مدیریت دیتاسنتر، براساس نیاز و ظرفیت موجود، سیستم را به دیتاسنترهای پشتیبان متصل می كند تا در نهایت پایگاه down نشود. بنابراین up بودن اینترنت و در نهایت وصل بودن به اینترنت توسط كاربران با امتحان كردن ایندكس سایت گوگل و یاهو و امثالهم صورت می گیرد به همین دلیل است كه این سایت ها همیشه up هستند یا حداقل در ۹۹ درصد مواقع up هستند.
مدیریت قوی دیتاسنتر و share كردن پهنای باند برای استفاده بهتر ترافیك سایت از جمله برنامه هایی است كه رفتارهای اجرایی دیتاسنترها را بر عهده دارند. دیتاسنترها معمولاً براساس قوانین رایج در همان كشوری كه قرار گرفته اند، عمل می كنند. این قوانین هم نشات گرفته از انتظارات سیاسی، فرهنگی و عقیدتی آن كشور است كه اثر خود را در سرزمین دیجیتال نیز باقی می گذارد.
• چالش در دیتاسنتر
چالش های زیادی در مختصات كاری دیتاسنترها وجود دارد. یكی از این موارد، چالش های حقوقی است. شركتی مثل گوگل، به صراحت اعلام كرده است كه با ارسال كوكی های متغیری بر روی رایانه كاربرانی كه به این سایت متصل می شوند، برخی از رفتارهای اینترنتی و مرورگری آنها را در زمان اتصال به اینترنت، ذخیره كرده و تا مدت نامحدودی در مراكز اطلاعاتی این پایگاه برای استفاده های بعدی روبات های كنجكاو گوگل، مورد استفاده قرار می دهد. حتی در مورد gmail هم، گوگل معتقد است كه email های كاربران و ضمایم آنها ممكن است مدت ها در دیتاسنترهای گوگل، ذخیره بماند! البته گوگل این كار را برای انجام فعالیت های اطلاعاتی محرمانه و توسعه فعالیت های بهینه خود بر شمرده است! اما همكاران می دانند كه بزرگان استانفورد، برای یك دلار هم دست به كارهای عجیبی می زنند. سازمان هایی مثل ICANN، verisign، WIPO و حتی دستورالعمل هایی كه توسط اجلاس های بین المللی مثل اجلاس جامعه اطلاعاتی تونس و ژنو منتشر می شود، خیلی بر رفتار بیزینس مدار غول های اینترنت، تاثیرگذار نیست. شاید دور زدن های قانونی مراكز داده و عدم رعایت حقوق شهروندان جامعه اطلاعاتی در وب، به دلیل نبود مركز حمایتی حقوق مصرف كنندگان در اینترنت باشد. از سویی دیگر، دیتاسنترها با هر قابلیتی، نرخ خاصی دارند و معمولاً از صنف یا رفتار اقتصادی خاص تبعیت نمی كنند. به دلیل آن كه معمولاً فاصله جغرافیایی مصرف كنندگان عمده با مسئولان دیتاسنتر ها زیاد است و همه كارها اینترنتی صورت می گیرد (از عقد قرارداد تا پرداخت پول) بنابراین شناخت و آگاهی خریدار از فروشنده و انعقاد قرارداد كتبی محكم منطبق با هنجارهای حقوقی بین المللی، صورت نمی پذیرد. در این حال خریدار صاحب چیزی می شود كه نه دیده است، نه ضمانت خاصی از سوی فروشنده در اختیار دارد و نه فروشنده به ازای مشكلاتی كه پیش می آید، موظف به ارائه خدمات اضطراری است. بعضاً مشاهده شده است كه در سال های اخیر، برخی از دیتاسنترهای ارائه دهنده خدمات به سایت های ایرانی، با وجود تعهدات حقوقی و قانونی كه در ابتدا خود را پایبند به آن نشان داده اند، از ادامه فعالیت به طور یك جانبه خودداری كرده اند.
• نمونه های موجود
حدود ۴ سال پیش، سرور شركت كهكشان (Kahkeshan) مورد حملات اینترنتی متعددی قرار گرفت به گونه ای كه حتی اطلاعات domain های ثبت شده توسط این شركت نیز با تغییر همراه شد و اكثر قریب به اتفاق سایت های تحت میزبانی كهكشان، به اصطلاح هك شد.
شركت ارائه دهنده خدمات به كهكشان در آن موقع، با وجود مدعی بودن بر نصب سیستم محافظت از حملات هكینگ، حاضر به رفع خسارت نشد و پس از مدتی كه سایت ها در حال Down بود، شركت ایرانی را مجبور به اتخاذ تدابیر دیگر با هزینه مربوطه كرد. شركت آمریكایی The Planet كه شاید به خاطر تكرار نام آن در چند سال اخیر، معروف ترین دیتاسنتر آمریكایی شده است، دو سال پیش سایت ISNA.ir را مجبور به تغییر سرور كرد و با ارسال یك EMAIL غیرقابل مذاكره از ایسنا خواست تا ظرف ۴۸ ساعت اطلاعات خود را به سرور دیگری تغییر دهد. شركت آمریكایی حتی از سوی یك ناظر بین المللی مورد انتقاد قرار گرفت و موظف به ارائه دلایل فنی و حقوقی شد. اما در نهایت، حتی دو خط هم در بخش خبری این دیتاسنتر برای ارائه دلایل خود، منتشر نشد.رضا پرویزی دبیر وقت كمیته مبارزه با جرایم رایانه ای، با محكوم كردن این رفتار از سوی مراكز آمریكایی، بر پیگیری رسمی و قضایی این اتفاق تاكید كرد. البته در قوه قضائیه، اخیراً محملی برای ارائه دادخواست علیه شركت های آمریكایی و حتی دولت آمریكا برای شهروندان ایرانی تشكیل شده است كه قرار است كسب حداقل حقوق ایرانیان در سرزمین واقعی و دیجیتال، توسط این مركز صورت پذیرد. اما با همه توجهات آیت الله شاهرودی به بحث فناوری اطلاعات و توجه به حقوق مصرف كنندگان این حوزه، هنوز رفتار سازمانی مشخصی از سوی این قوه و نهادهای زیر مجموعه آن برای برخورد با متخلفان و اعاده حقوق مصرف كنندگان ایرانی در دست نیست. شاید این تعلل هم، به نوعی به وجود معضلات سنتی در بوروكراسی اداری ایران، ابهام در نوع ارتباط حقوقی و فنی با مجموعه های خارجی و خیلی مسائل دیگر باشد كه اساس ناهنجاری آن به قوه قضائیه برنمی گردد و ریشه های سیاسی و اجرایی در دیگر قوا دارد. یك ماه پیش هم شركت CIHOST آمریكا، صدها سایت موجود بر روی PLAN شركت قاصدك را در حالت down در آورد و از آن شركت خواست بدون درخواست گرفتن اطلاعات پشتیبان (Backup) و فرصت زمانی برای انتقال داده ها به سروری جدید، پایگاه های خود را به میزبان دیگری منتقل كند. حتی شنیده ها حاكی از آن است كه قنبری مدیر این شركت از یك وكیل كانادایی در شركت GRFE خواسته بود تا با وكیل ظاهراً یهودی تبار CIHOST بخواهد، ۲۴ ساعت به قاصدك برای انتقال اطلاعات مهلت بدهد كه گویا این درخواست رد شده بود.
• وضع موجود
تلاش برای رفع وضعیت مصیبت بار راه اندازی یك دیتاسنتر ایرانی یا به قولی hosting ملی، از اواخر دی ماه ۸۱ آغاز شد. جایی كه جعفر زارعی، معاونت اداره ارتباطات دیتا، از تهیه و تدوین مراحل نهایی طرح استقرار مركز داده داخلی IDC خبر داد. اگرچه پیش از این طرح، توسط كارگروه های تكفا و حتی سایت www.mporo.com، شخصیت های حقوقی و حقیقی متعددی، راه اندازی این طرح را پیشنهاد كرده بودند. اما استقرار و تدوین طرح، حدود دو سال به طول انجامید. اما در این مدت، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم hawzeh.net از تلاش این مركز برای راه اندازی دیتاسنتر ایرانی خبر داده بود كه بعدها هم مورد استقبال شورای عالی اطلاع رسانی كشورمان قرار گرفت. در اواخر آذرماه سال گذشته، رشیدی مدیر اجرایی شركت ارتباطات داده ها از ایجاد طرح آزمایشی هاستینگ داخلی (شارع ۲) در سال ۸۳ خبر داد و اظهار داشت كه به زودی فراخوان ایجاد دیتاسنتر داخلی برای بازی دادن بخش خصوصی اعلام می شود. البته این خبر به حقیقت پیوست و در نهایت، از مجموع ۸۰ شركتی كه اسناد لازم را دریافت كردند، ۱۰ شركت واجد شرایط شناخته شدند و با اعطای ضمانت ۱۵ میلیارد ریالی در آخر هم، ۳ شركت به قید قرعه، مجوز طراحی و راه اندازی این دیتاسنتر را دریافت كردند كه پارس آن لاین یكی از این شركت ها بود. پارس آن لاین هم در نیمه اول سال جاری، رسماً ساختار كلی دیتاسنتر خود را افتتاح كرد، اما هنوز برای استفاده عموم مهیا نشده است.
• چه باید كرد
در نهایت با این توصیفات چه باید كرد؟ چه زمانی دیتاسنتر ایرانی از حالت یك مصیبت به یك واقعیت در دسترس مبدل خواهد شد؟ آیا واقعیت آن است كه سایت های ایرانی روی هاستینگ ملی نمی توانند بارگذاری شوند. به هر حال گویا هاستینگ ملی، باید همان رویه ای را طی كند كه خودروی ملی طی كرد. باور ملی برای این طرح، باید در نظر مسئولان مجری كشور در زمینه آی تی قرار بگیرد و این طرح به عنوان یك اولویت استراتژیك در حوزه ICT كشور، حتی در شورای عالی امنیت ملی، مورد بحث و تبادل نظر قرار بگیرد. چرا كه با این حجم تولید محتوای فارسی در اینترنت توسط مراكز حقوقی و حقیقی داخلی در شبكه وب و نیاز به بحث های تجاری و آموزشی تخصصی در آینده ای نزدیك، نبود یك زیر ساخت مناسب برای بارگذاری ده ها هزار پایگاه فارسی وب، می تواند جامعه اطلاعاتی وبگرد ایرانی را با مشكلات عدیده مواجه سازد.
امیدواریم هاستینگ ملی به زودی به عنوان یك افتخار ملی مانند انرژی اتمی و سلول های بنیادی بازتاب رسانه ای داخلی و جهانی داشته باشد. اما نمی دانم چرا این مطلب یكی از همكاران دائم در ذهنم خطور می كند كه گفته بود: اگر توانستیم مغزهای مهاجر را برگردانیم، داده ها را هم منتقل خواهیم كرد...

علی زمانی

منبع : روزنامه شرق