اهمیت مسواک زدن از نظر اسلام

با توجه به اینکه عامل مهم بسیاری از امراض عدم نظافت دندان با مسواک و خلال است مقررات اسلام در این قسمت ، بسیار جالب توجه است .
▪ پیامبر اکرم (ص ) می فرماید:
ان الاسنان و هی جوهرة صافیة یتلوث بصحبة مضغ الطعام فیغیربها رائحة الفم و یتولد منها الفساد فی الدماغ . فاذا استاک زال عنها الفساد و عادت الی اصلها.(۸۷)
دندانها که صاف و زیبایند واسطه جویدن غذا کثیف و آلوده می شوند و کم کم بوی دهان تغییر می یابد و ایجاد فساد در قوای دماغیه می نماید. وقتی که انسان مسواک نماید فساد از بین می رود، و دندان دو مرتبه تمیز و پاکیزه می گردد.
و نیز می فرماید:
تخللوا فانها من النظافة ، و النظافة من الایمان ، و الایمان مع صاحبه فی الجنة (۸۸)
دندانهای خود را خلال کنید، زیرا خلال کردن جزء نظافت است و نظافت از ایمان است و شخص با ایمان داخل بهشت می شود.
(خلال ، چوب باریکی است ، که به وسیله آن ذرات غذا را از لابلای دندانها بیرون می کنند) امام حسین (ع ) چنین میفرمود:
کان امیرالمومنین یامرنا. اذا تخللنا ان لا نشرب الماء حتی نمضمض ثلاثا(۸۹)
پدر ما بما دستور می داد بعد از خلال دندان ها، سه مرتبه آب را در دهان بگردانیم و بریزیم (مضمضه کنیم ) سپس آب بیاشامیم .
اسلام تا به این اندازه در بهداشت و نظافت دقت نموده که دستور می دهد نباید ریزه هایی که در لابلای دندانها مانده به همراه آب خورده شود، چون آنها در اثر ماندن در محیط گرم و مرطوب دهان ممکن است تواءم با میکروبهایی شده باشند و به وسیله آشامیدن آب ، داخل جهاز هاضمه گردند و موجب بیماری شوند.
پیامبر گرامی اسلام برای وادار کردن همه مردم به نظافت دندان و دهان می فرمودند:
ان من حق الضیف ان یعدله خلالا(۹۰)
یکی از حقوق که مهمان به گردن میزبان دارد اینست که میزبان برای او چوب خلال را در وقت غذا خوردن آماده کند.
توجه اسلام به جزئیات بهداشتی تا این حد بوده که به ما اجازه نداده با هر چیز یا با هر چوبی خلال کنیم . در یک روایت آمده که خلال کردن با هر چیزی موجب فقر است .(۹۱)
بعضی بمحض اینکه غذا خوردند از هر سیخ و خاشاکی که کنار دستشان باشد استفاده می کنند حتی گاهی دیده می شود برای این کار از نوک سوزن هم مدد می گیرند. اسلام به چنین مردمان غیر منظمی می گوید این کار شما سبب فقر است .
▪ امام هشتم (ع ) در روایت دیگر می گوید:
لا تخللو بعود الرمان و لا بقضیب الریحان فانهما یحرکان عرق الجذام (۹۲)
با چوب درخت انار و شاخه های ریحان خلال نکنید زیرا این هر دو سبب تحریک رگ جذام اند.
ارتباط خلال نمودن با این چوبها و بیماری جذام با پیشرفت بیشتر علم در زمانهای آینده روشن خواهد شد. پیشوایان بزرگ اسلام در مورد مسواک ، بیش از خلال اهمیت داده اند پیامبر می فرمودند:
لو لا ان اشق علی امتی لامرتهم بالسواک مع کل صلوة (۹۳)
اگر برای مردم دشوار نبود در هر نماز، مسواک کردن را واجب میکردم و نیز آنحضرت فرمودند:
رکعتین بسواک احب الی الله عزوجل من سبعین رکعة بغیر سواک (۹۴)
دو رکعت نماز که بعد از شستن و مسواک نمودن دندان خوانده شود از هفتاد رکعت بدون مسواک بهتر است .
▪ و امام صادق (ع ) می فرماید:
((فی السواک اثنتی عشرة خصلة ، هو من السنة و مطهرة للفم و مجلاة للبصر و یرضی الرحمن . و یبض الاسنان و یذهب بالحفر. و یشد اللثة و یشتهی الطعام و یذهب بالبلغم و یزید فی الحفظ و یضاعف الحسنات و تفرح به الملائکه ))(۹۵)
برای مسواک کردن نمودن دوازده فایده است :
ـ مسواک کردن پیروی از سنت پیامبر است .
ـ دهان را پاک می نماید.
ـ سبب ازدیاد نور چشم است .
ـ باعث خشنودی خدا است .
ـ باعث سفید و زیبایی دندان است .
ـ از کرم خوردگی دندان جلوگیری می کند.
ـ لثه را محکم می سازد.
ـ اشتها را زیاد می نماید.
ـ بلغم را از بین می برد.
ـ حافظه را تقویت می نماید.
ـ حسنات انسان را در پیشگاه خدا زیاد می کند.
ـ فرشتگان نیز خرسند می شوند.(۹۶)
چنانکه قبلا اشاره نمودیم شاید منشاء هشتاد درصد بیماریهای لثه و دندان ، مسواک نکردن و شستشو ندادن دندان است . به این حقیقت مسلم ، نبی گرامی اسلام (ص ) اشاره فرموده است :
((من استعمل الخضبتین امن من عذاب الکلبتین ))(۹۷)
هر کس خلال و مسواک نماید از ناراحتی کشیدن دندان (گار انبر پزشک ) در امان خواهد ماند.
▪ چگونه مسواک کنیم ؟
بعضی خیال می کنند مسواک را می بایست بطور افقی روی دندانها کشید در صورتی که کاملا بر خلاف است .
((مسواک را از جانب گوشت دندان بطرف تاج آن ببرید یعنی : جهت و امتداد کشیدن مسواک در دندانهای زیرین از پائین به بالا و در دندانهای زبرین از بالا به پائین خواهد بود عکس این حرکت خطرناک است چه خورده های غذا در این دندانها می ماند و سبب عفونت می شود. مسواک را باید چند باز از جلو دندانها به عقب و عکس از عقب دهان به جلو کشید به طوریکه تمام دندانها مسواک کشیده شود و آن سطحی که به سوی دهان است نیز باید مسواک کشید.))(۹۸)
((استاکوا عرضا و لا تستاکوا طولا))(۹۹)
دندآنهارا از طرف عرض (عمودی ) مسواک نمائید به از جهت طول (افقی ).
▪ چوب مسواک
مسواک باید نرم و خوشبو و ضمنا با استقامت و با دوام باشد. در کشورهای متمدن ، انواع و اقسام ساخته شده و در همه جا دیده می شود.
اسلام در مورد چوب مسواک بهترین مسواکها را معرفی می کند. یعنی مسواکی که کاملا طبیعی است و مزایای یک مسواک خوب را در بر دارد.
عن الرضا(ع ):
ان اجود ما استکت به لیف الا راک فانه یجلو الاسنان و یطیب النکهة و یشد اللثة و یسمنها. و هو نافع من الحفر اذا کان باعتدال (۱۰۰)
امام هشتم (ع ) می فرماید:
بهترین چوبهای مسواک چوب درخت اراک (۱۰۱) است ، زیرا این چوب دندانها را جلا می دهد و دهان را خوشبو می کند و لثه ها را محکم کرده و نیز از کرم خوردگی جلوگیری می نماید. و این فوائد در صورتی است که مسواک کردن با اعتدال و میانه روی همراه باشد.
زیاد هم مسواک نکنیم !
همانطوریکه در هر کار باید اعتدال را مراعات کنیم درباره مسواک کردن نیز باید از این قاعده و دستور پیروی نمائیم . زیاده روی در مسواک و دائما مزاحم لثه و دندان شدن ، کار صحیحی نیست .
عن الرضا(ع ):
((الاکثار منه یرق الاسنان ، و یزعزعها و یضعف اصولها.))(۱۰۲)
امام هشتم می فرمود: زیاده روی در مسواک کردن باعث صدمه مینای دندان و سست شدن ریشه های آن است .
▪ شیرینی ها و فساد دندان
خوردن چیزهای چسبنده و شیرین ، دشمنی فوق العاده با مینای دندان دارد زیرا دندان دارای حفره ها و به اصطلاح دست اندازهایی است ، و ماندن شیرینی در آن حفره ها سبب پوسیدگی دندان می شود ولی از آنجا که نمی توان شیرینی را ترک گفت زیرا مواد قندی یکی از مواد لازم برای بدن ما است باید تدبیری به کار برد تا هم از شیرینی استفاده نمائیم و هم دندان فاسد نشود.
برای نجات از فساد که از ناحیه خوردن شیرینی به وجود می آید امام هشتم دستوری فرموده اند که در ذیل می خوانید.
آن حضرت در رساله المذهبه می فرماید:
((من اراد ان لا یفسد اسنانه فلا یاکال حلوا الا بعد کسرة خبز))(۱۰۳)
هر کسی مایل است دندانهایش سالم بماند شیرینی را بعد از خوردن مقداری نان صرف کند. زیرا نان در دهان خمیر می شود. و این خمیر گودالها و حفره های مینا را پر می کند و به این صورت شیرینی هیچ گونه تاءثیر سوئی بر روی دندان نخواهد گذاشت .
یکی از هوسهای مضری که زیان فوق العاده به سلامت و استحکام دندان وارد می سازد هوس خوردن شیرینی است که راه را بر روی بیماریهای دندان می گشاید. جنون مصرف امروز در کشورهای متمدن جهان زیاد شده است و یکی از علل عمده امراض دندان است .
در آمریکا شربتهای شیرین و قندی به نامهای مختلف چون اقیانوسها جریان دارد و هر روز آشامیده می شود و قبل از اینکه این گونه شربتهای قندی وارد معده شود شیرینی آن بر روی مینای دندان می ماند و رفته رفته دندان را فاسد می کند. جویدن آدامس هم علاوه بر اینکه هم خطر برای سلامتی دندان در بر دارد برای معده مضر است و هر کسی باید حتی الامکان تا می تواند از مصر این مواد زیان بخش برای حفظ سلامت ، خود داری نماید.
اگر شما از شیرینی میوه ها و آب میوه ها که بروی دندان شما می ماند می ترسید و به این وسیله از نوشیدن آب میوه و لیمو ترش خود داری می کنید می توانید برای بر طرف کردن اثر آب میوه از روی مینای دندانها پس از مصرف آن دهان را با آب ساده بشوئید))(۱۰۴)
آنچه در این باره از امام رضا(ع ) نوشتیم ، جویدن کمی نان قبل از خوردن شیرینی بود و آنچه دکتر ((هاوزر)) دستور میدهد، شستن دندان با آب بعد از خوردن شیرینی است البته بین این دو دستور فرق بسیار است ، زیرا بعد از خوردن شیرینی و نفوذ آنها در حفرهای دندان ، آب خالص مشکل است بتواند آنها را کاملا زایل سازد، و جلو نفوذ شیرینی ها را بگیرد در صورتیکه اگر خمیر نان ، روی حفره ها را قبل از خوردن شیرینی بگیرد، شیرینی ها هیچگونه اثر سوئی روی دندان نخواهد گذاشت .

منبع : پارسی طب