ما و نمایشنامه‌های ما

▪ نگاه سطحی به واقعیات زندگی و ناهوشمندی نویسندگان نسبت به وقایع ‏اطرافشان بزرگترین دلایل ضعف نمایشنامه‌های ایرانی است. مسائل کلان فرهنگی ‏بویژه در سالیان اخیر تا حدود زیادی به سطح،‌گرایش پیدا کرده و از سوی دیگر ‏نویسندگان ما نسبت به اتفاقات اطرافشان چندان هوشمندانه برخوردنمی‌کنند واین ‏دو عامل موجب می‌شود در سالیان اخیر نمایشنامه‌نویسان بزرگ کمتر داشته باشیم ‏‏. کم حوصله بودن جوانان در دراماتیزه کردن آثار ادبی فارسی یکی از دلایل عمده ‏آنان به انتخاب متون خارجی است در حالی که ادبیات ما بسیار غنی است اما تبدیل ‏این آثار به آثار نمایشی مدرن نیازمند پژوهش وزحمات فراوان است .
اما از آنجا ‏که جوانان ما بیشتر به دنبال سرعت هستند وکمتر توانایی تقبل چنین زحماتی را ‏دارند بیشتر ترجیح می‌دهند متون خارجی را برای اجرا برگزینند. اصولا ما در ‏انتخاب نمایشنامه ساده‌ترین راه را برمی‌گزینیم و از آنجا که نمایش‌های خارجی ‏اغلب کلاسیک و تعریف شده ودارای ساختار و بافت درستی هستند معمولا جوانان ‏ترجیح می‌دهند آنها را انتخاب کنند. هم اکنون در زمینه نمایشنامه نویسی در ‏مرحله‌گذار به سر می‌بریم و اتفاقاتی درونی در حال شکل‌گیری است که ناشی از ‏پتانسیل‌های نهفته جوانان است و بزودی شاهد اتفاقات بسیار خوبی در این زمینه ‏خواهیم بود .
زیرا در این گونه موارد معمولا اتفاقات به شکل درونی آغاز می‌شود ‏و به شکل ناگهانی بروز پیدا می‌کند و آن روز چندان دور نیست.‏
▪ قَدَر بودن نمایشنامه نویس را زمان مشخص می‌کند چرا که وقتی ‏نمایشنامه نویسانی بزرگ هم شروع به نمایشنامه‌نویسی کردند کسی به آنها جدی ‏نگاه نمی‌ کرد. باید اجازه دهیم زمان بگذرد تا متوجه شویم کسانی که شروع به ‏نوشتن نمایشنامه کرده‌اند در آینده بزرگ می‌شوند یا نه؟ چون فاکتورهای متفاوتی ‏برای ارزیابی موفقیت نمایشنامه‌نویس داریم .
این که چه قدر از یک نمایشنامه ‏استقبال می‌شود و کارگردان‌ها آن را اجرا می‌ کنند آیا آن نمایشنامه‌ها بعد جهانی ‏پیدا می‌کنند یا طی زمان تاریخ مصرف آن می‌گذرد. همگی می‌تواند نشان دهنده ‏موفقیت نمایشنامه‌نویس باشد . اما من نمایشنامه نویسان خوبی را در حال حاضر ‏می‌شناسم که فکر می‌کنم د رآینده جزء بزرگان نمایشنامه‌نویسی محسوب شوند.
‏یکی از مشکلاتی که داریم این است که اغلب نمایشنامه‌نویسان ،‌کارگردان هم ‏هستند. یعنی نمایشنامه‌ای را می‌نویسند تا خود کارگردانی کنند وخیلی کم پیش ‏می‌آید که نمایشنامه خوب خود را در اختیار یک کارگردان قرار دهند. به همین ‏جهت این حرف که کارگردانان با کمبود متن خوب مواجه هستند صحیح است .
به ‏هر حال ما باید قبول کنیم که در نمایشنامه‌نویسی ضعف اساسی داریم ویکی از این ‏ضعف‌ها این است که بسیاری از نمایشنامه‌های ما تاریخ مصرف‌دار هستند و بُعد ‏جهانی پیدا نمی‌کنند. اگر هم نمایشنامه‌ای خوب بوده در همان حیطه زمانی خود ‏مطرح شده ولی به مسائل عمیق فرهنگی یا سنتی ما مربوط نمی‌شده است. اگراز ‏سوی مرکز هنرهای نمایشی یا ارگان دیگری نمایشنامه نویسان مورد تشویق قرار ‏گیرند آنان به سمت ارائه نمایشنامه خوب تمایل پیدا می‌کنند.‏
▪ برخی برای ارتقای نمایشنامه نویسی ما از راه اندازی کارگاه‌های ‏نمایشنامه‌نویسی سخن می‌گویند. درباره تشکیل کارگاه‌های نمایشنامه‌نویسی باید ‏گفت که این کار یک فعالیت فوق‌العاده است ونمایشنامه نویسی کارگاهی بازتاب ‏خوبی خواهد داشت.
چیزی که بسیار مهم است استاد خوب است صِرف اینکه یک ‏کارگاه نمایشنامه نویسی راه بیفتد موثر نیست. بلکه باید فردی باشد که بتواند این ‏کلاس را راهنمایی کند. کارگاه‌های نمایشنامه‌نویسی درهمه سطوح می‌تواند ‏قابلیت‌های واقعی نمایشنامه‌نویسان را نشان دهند . اینکه هر کس چه قدر در چنته ‏دارد وچه قدر می‌تواند موثر باشد .‏
▪ درباره گرایش کارگردان‌های بزرگ و نیز جوان به متون خارجی باید ‏گفت که اگر متون ایرانی خوبی داشته باشیم بسیاری از کارگردان‌ها با میل و ‏رغبت آنها را اجرا می‌کنند کما اینکه در جشنواره‌ها نیز بیشتر شاهد اجرای متون ‏ایرانی هستیم واز آنجا که جشنواره کانال عبور کارها برای اجرای عمومی است ‏درطول سال هم شاهد اجرای نمایشنامه‌های ایرانی هستیم . تمایل به نمایشنامه‌های ‏خارجی شاید متاثر ازهمان ذهنیت است که درایران متن خوب نداریم. ‏
غافل از اینکه تئاتر ما هم مثل هر جریان دیگری همه وجوهش به هم وابسته ‏است . نمی‌توانیم دراین جریان کارگردان خوب زیادی داشته باشیم اما نمایشنامه ‏نویس خوب نداشته باشیم . به آسانی نمی‌توان گفت که نمایشنامه‌های ایرانی ‏درمقایسه با نمایشنامه‌های خارجی خیلی ضعیف‌تر هستند زیرا در ایران بهترین ‏نمونه‌های نمایشنامه‌های خارجی را ترجمه می‌کنیم و در دسترس هستند. ‏
مشکل ما این است که نمایشنامه‌نویسان ما اغلب شاهد اجراهای بدی از ‏آثارشان هستند و خودشان نیز ما محدودیت‌های اجرایی بسیاری روبه‌رو می‌شوند. ‏بدیهی است که سرعت پیشرفت کند باشد. ‏
باید اجرای نمایشنامه دیده شود تا نویسنده بتواند اشکالات ساختاری را در ‏آثار بعدی برطرف کند. اما از آنجا که برخلاف تصور رایج با انبوهی از نمایشنامه‌ ‏وتعدادمحدودی سالن اجرا و نیز کارگردان توانا روبه‌رو هستیم جریان ‏نمایشنامه‌نویسی مدام دچارانفعال وتقطیع است .‏

منبع : تئاتر ما