شیشه های تولیدی را می شکنند

در تهران امروز نماهای مختلف ساختمانی از سنگ و آجر گرفته تا شیشه و فلز را می توان پیدا کرد که بر چهره شهر خودنمایی می کنند. در این میان اگر خوب دقت کنیم متوجه می شویم که میزان استفاده از شیشه در نمای ساختمانها به نسبت دیگر مصالح افزایش قابل ملاحظه ای یافته است به طوری که نمای بعضی ساختمان های بلندمرتبه به طور کامل از شیشه تشکیل شده است و آنها نمایی پنجره ای دارند این در حالی است که آیین نامه های ساختمانی، استاندارد ۳۵ درصد را برای سطح مورد استفاده جهت پنجره ها در نظر گرفته است. البته در گذشته به این شکل گسترده از شیشه در کارهای ساختمانی استفاده نمی شد اما با پیشرفت های چشمگیر صنعتی در تولید شیشه که به دنبال آن انواع و اقسام شیشه ها از جمله شیشه های بازتاب دهنده (رفلکس) و همچنین شیشه های دو جداره که عایق صوت و حرارت است به وجود آمد هنر معماری نتوانست چشم خود را بر روی این پدیده زیبا، عایق و در عین حال با صرفه ببندد.
●سکته قلب شیشه ای
مرکز بازار شیشه تهران در خیابان خیام آنچنان هم که فکر می کردیم نمی تپید. در قسمتی از این خیابان حال و هوای پیاده روهای دو سوی آن عوض می شود و عابرانی که طول این پیاده روها را بالا و پایین می کنند می توانند انعکاس تصویر خود را بر در و دیوار ببینند چنانکه گویی وارد یکی از راهروهای آینه ای در شهر بازی شده اند البته با این تفاوت که برای ورود به این خیابان لازم نیست بلیط بخرند. در بدو ورود اولین موضوعی که جلب نظر می کند سکون و آرامش است که فضا را در بر گرفته و البته در این مورد به خصوص این سکون و آرامش به هیچ وجه پیام خوبی ندارد، حداقل برای متصدیان و دست اندرکاران بازار شیشه که اینطور است. رکود ساخت و سازهای ساختمانی تأثیر خود را بر بازار شیشه هم گذاشته است.
مهدی درخان یکی از فعالان بازار شیشه در این رابطه می گوید: بعد از متوقف شدن فروش تراکم و کاهش ساخت و ساز، بازار شیشه نیز به دنبال دیگر مصالح ساختمانی دچار افت و رکود شد و با اینکه در حال حاضر تعداد کارخانه های تولید شیشه جام در کشور افزایش یافته است اما تقاضای بالایی به نسبت این میزان تولید انبوه وجود ندارد به طوریکه بسیاری از کارخانه ها بعد از تولید محصولشان برای اینکه مجبور نشوند کوره های خود را خاموش کنند و استهلاک آن را به جان بخرند، دوباره شیشه های تولید خود را خرد کرده و در کوره ها آب می کنند و این سیکل تا مدتها ادامه می یابد .دیگر فعالان این عرصه نیز کما بیش همین را می گویند و از افتی که در این سال ها به جان بازار افتاده است، می نالند. بیشتر آنها از رونق سال های گذشته با حسرت یاد می کنند، از مواقعی که حتی تا ۱۵ روز در نوبت رسیدن شیشه از کارخانه می ماندند و به مشتریانشان نوبت های ۱ و ۲ ماهه می دادند ولی هم اکنون با یک تماس، ساعتی نگذشته بار شیشه جلوی مغازه خالی می شود اما افسوس که از مشتری خبری نیست همه این ها در حالی است که اکثر بنکدارهای حاضر در بازار شیشه در شهرستانها نیز فعالیت می کنند اما آنجا هم متأثر از وضعیت اقتصادی کل کشور است و سایه رکود ظاهراً در همه جا گسترده است. شیرزاد یکی دیگر از فعالان بازار در مقایسه وضع فعلی با سال های گذشته می گوید: در گذشته فصل پاییز فصل رونق کار ما بود. ضمن شروع ساختمان سازی در فصل بهار و اتمام عمده مراحل سفت کاری و نازک کاری در اواخر تابستان با خنک شدن هوا و رسیدن پاییز، بازار شیشه یک لحظه آرام و قرار نداشت و بار شیشه هنوز از کارخانه به مغازه نرسیده فروش می رفت اما حالا با اینکه بازهم در فصل پاییز تکانی می خورد اما هرگز همانند چند سال قبل رونق ندارد. اکنون عمده کار ما تغذیه قواره برها و برش کارهای سطح شهر است، تازه بیشتر آنها هم جنس را مستقیماً از کارخانه تهیه می کنند و سمت بازار پیدایشان نمی شود.
●صادرات، راه فرار از رکود
گرچه بنکدارها و فروشندگان جزء داخلی چاره ای جز صبر و انتظار برای گشایش بازار ندارند اما کارخانه های تولید کننده با توجه به شرایط منطقه ای توانسته اند به نوعی خود را از زیر سایه رکود داخلی بیرون بکشند و در کار صادرات شیشه جام برای خود بازاری دست و پا کنند. شاید عجیب باشد که کشور ما با اینکه هنوز به واردات شیشه می پردازد در زمینه صادرات این محصول نیز فعال است اما با نگاهی به لیست خریداران شیشه ایران درمی یابید که این خریداران در انتخاب شریک تجاری خود ضرر نکرده اند. عمده صادرات شیشه ایران به کشورهای عراق، افغانستان و جمهوری آسیای میانه صورت گرفته است و با توجه به تخریب زیر ساخت های اقتصادی دو کشور عراق و افغانستان و همچنین ضعف صنعتی و اقتصادی کشورهای آسیای میانه، صادرکنندگان ایرانی بازار خوب و نسبتاً مطمئنی را برای خود یافته اند، البته نباید این نکته را نیز از نظر دور داشت که اقبال مصرف کنندگان این کشورها به شیشه های ایرانی بیشتر به علت قیمت مناسب آن در مقایسه با شیشه های اروپایی و حتی چینی است و تولید کنندگان ایرانی اگر می خواهند در آینده نیز این بازارها را حفظ کنند چاره ای جز بالا بردن کیفیت محصولاتشان ندارند زیرا در این بازار رقابتی اگر قدرت خرید مردم این کشورها بالاتر برود و همزمان محصولات دیگر کشورهای صاحب این صنعت با قیمت پایین تری عرضه شود دیگر کسی به سراغ شیشه ایرانی نخواهد رفت مگر آنکه بتوانیم در جنگ کیفیت و قیمت گوی سبقت را از حریفان برباییم.
●واردات در سایه فقر تکنولوژیک
واردات شیشه عمدتاً در مواردی صورت می گیرد که تکنولوژی ساخت محصول مورد نظر در ایران موجود نبوده و یا اینکه از نظر کیفیتی محصول داخلی جوابگوی طبع مشکل پسندان نباشد. این تعبیر بیشتر در مورد شیشه های رفلکس یا بازتاب دهنده مصداق پیدا می کند. شیشه های رفلکس نوعی از شیشه های فلوت یا مسطح هستند که از لحاظ جنس و عملکرد کیفیت بالایی دارند. این عملکرد یا ویژگی اصلی همان بازتاب دادن نور و حالت آینه مانندی است که به شیشه داده می شود. سابقه به کارگیری شیشه های رفلکس در ایران به اواسط دهه ۵۰ می رسد که برای اولین بار در نمای بیرونی شعبه بانکی در خیابان حافظ مورد استفاده قرار گرفت و در زمان خود بسیار مورد توجه واقع شد. گرچه این محصول امروزه به سبب کثرت استفاده، دیگر آن جذابیت خاص را ندارد اما استقبال خوب شهرنشینان تهرانی در استفاده از این شیشه ها که ساختمانهای ویلایی یک طبقه تا برج های سر به فلک کشیده را شامل می شود همچنان ادامه دارد.
●خودنمایی رفلکس ها بر در و دیوار شهر
این شیشه ها به سبب خاصیت بازتاب دهندگی و مزیت دید انحصاری از داخل به خارج همچنین عملکردی که در دفع اکثر اشعه های مضر خورشید دارند بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. اکثر شیشه های رفلکس موجود در بازار را محصولات چینی تشکیل می دهند. البته نوع مرغوب تر این نوع شیشه، ساخت کشوربلژیک است که استفاده از آن صرف هزینه نسبتاً بالاتری را می طلبد. اختلاف قیمت شیشه های چینی و بلژیکی در بازار رقمی در حدود چهار هزار تومان در هر متر است.
قابل توجه این است که در ماه های اخیر یکی از کارخانه های داخلی نیز اقدام به تولید شیشه رفلکس کرده است اما هنوز آنچنان که باید محصول آن در بازار شناخته نشده است و به نظر می رسد این محصول داخل رقابت سختی با شیشه های چینی در پیش رو دارد. هم اکنون شیشه های رفلکس چینی در حدود متری پنج تا هفت هزار تومان در بازار عرضه می شوند. نحوه محاسبه قیمت با توجه به متراژ، قطر و رنگ انتخابی و همچنین کمبود احتمالی تا سطح ده هزار تومان نیز بالا می رود. رفلکس های چینی در بازار به رنگهای متنوع از قبیل مسی، دودی، برنزی و ... یافت می شود. همانطور که اشاره شد یکی از عواملی که در بازار بر قیمت شیشه تأثیر می گذارد کم یا زیاد شدن یک نوع شیشه یا یک رنگ به خصوص از آن است. به طور مثال اگر شیشه رفلکس برنزی در بازار کم یاب شود قیمت آن افزایش یافته و به نوعی می توان گفت، میزان عرضه و تقاضا قیمت ها را تعیین می کند. نکته دیگری که در مورد شیشه های رفلکس باید گفت این است که براساس مقررات و آیین نامه های ساختمانی در ساختمان های بلند مرتبه استفاده از شیشه های رفلکس که سکوریت نشده باشد، ممنوع است. عمل سکوریت یا ایمن کردن شیشه ها در کوره انجام می شود که در آن با ذوب و یکباره سرد کردن شیشه مقاومت ضربه ای آن افزایش پیدا می کند و امکان خرد شدن شیشه به شکل تکه های بزرگ و برنده را پایین می آورد زیرا شیشه های سکوریت شده در صورت شکستن به دانه های ریز تبدیل شده و فرو می ریزند و خطر جانی برای افرادی که در معرض اثابت خرده های شیشه هستند به وجود نمی آورند.
●فلوت های رنگی به دنبال رفلکس ها
نوع دیگری از شیشه های مورد استفاده در ساختمان سازی، فلوت های رنگی هستند که با توجه به کیفیت خوب و رنگ های زیبا بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. این شیشه ها برخلاف رفلکس ها بازتاب دهنده نیستند اما با توجه به کیفیت و زیبایی قابل قبولی که دارند در پنجره های نمای ساختمان مورد استفاده واقع می شوند. در گذشته این نوع شیشه بیشتر از کشور ترکیه به ایران وارد می شد اما هم اکنون کارخانه های داخلی اقدام به تولید این نوع شیشه در رنگهای متنوع کرده اند. این شیشه ها نیز با توجه به قطر و رنگ، تفاوت قیمتی بین چهار تا هشت هزار تومان دارند.
●شیشه های شیت از گذشته های دور
از انواع دیگر شیشه های مورد استفاده در ساختمان، شیت ها یا همان شیشه های بی رنگ معمولی است که بیشتر در فضای داخلی خانه ها استفاده می شود و از نظر کیفیت و کاربرد در مرتبه پایین تری نسبت به شیشه های فلوت قرار می گیرد. این محصول از سوی کارخانه های تولید کننده با تفاوت قیمتی در حدود دو تا چهار هزار تومان ارائه می شود. لازم به توضیح است بیشتر تفاوت قیمت در یک نوع شیشه مربوط به قطر آن است. قطر شیشه استاندارد برای کارهای ساختمانی برابر ۴ و ۶ میلی متر است. از قطرهای بالاتر نیز در کارهای خاص استفاده می شود. به عنوان مثال از شیشه های با قطر ۱۰ میلی متر برای ساخت در ورودی مجتمع ها وادارات دولتی استفاده می شود. البته این نوع شیشه ها قبلاً باید ایمنی با سکوریت شده باشند تا مقاومت ضربه ای قابل قبولی پیدا کنند.
شیشه های ۱۰ میلی متری سکوریت شده تا متری ۱۴ هزار تومان نیز عرضه می شوند. شیشه در کارهای ساختمانی به دو صورت متری و قواره ای عرضه می شود، واحد محاسبه در قواره متر مربع است و پرت شیشه در این نوع عرضه بر روی هزینه کشیده می شود. در کارهای ساختمانی براساس نیاز، اعمال مختلفی بر روی شیشه انجام می شود از آن جمله عمل لول است که به موجب آن لبه تیز و برنده شیشه ها به وسیله دستگاه و سنگ مخصوصی تراشیده شده و بی خطر می شود. همچنین از عمل سندبلاست و اسید کاری روی شیشه برای نقش و نگار دادن به آن استفاده می شود. هزینه این اعمال به صورت جداگانه محاسبه شده و خریدار بعد از ابتیاع شیشه می تواند سفارش انجام این اعمال را روی جنس خریداری شده بدهد این هزینه با توجه به مقدار جنس، نوع دستگاه و مهارت استادکار متغیر است و گاه تا چند برابر، قیمت شیشه مورد نظر بالا می رود.
داستان شیشه ها را تمام می کنیم. سنگ های درخشانی که به راحتی نور را از خود عبور می دهند و البته هیچ گاه به چشم نمی آیند مخصوصاً اگر تمیز و شفاف باشند و شاید فقط در صورتی دیده شوند که لکه ای بر روی آنها بنشیند.اما اکنون این داستان کمی تغییر کرده است. امروزه شیشه های رنگارنگ و آینه گون نه تنها خود را به ما نشان می دهند بلکه منظره ای قرینه از خیابان و شهر را به ما می نمایانند. شاید اگر شهر تهران در محاصره دود وگرد وغبار نبود با منظره و دورنمای زیباتری از این شهر طرف می شدیم. شهری شیشه ای و پر از انعکاس.

منبع : روزنامه همشهری