بازاری از جنس دیگر

حراجی کریستی که چهارشنبه شب گذشته برگزار شد این روزها یکی از بحث های اصلی محافل هنری است. خصوصاً در روزهایی که بحث بودجه هنرهای تجسمی هم به همان داغی است و بعد از گذشت دو سال و فرازونشیب های بسیار در آن، هنوز تکلیف آن مشخص نشده است. اما چهارمین دوره این حراج در مقایسه با دوره های قبلی اش تفاوت های زیادی دارد.
علاوه بر داغی بحث از کریستی در حوزه تجسمی این روزها درست عین داستان و خاطره یی که قبل از این روایتش به عهده پدربزرگ ها و مادربزرگ ها بود این بار کریستی روایت دیگری هم دارد و پای بحث آن از حوزه تجسمی خارج شده و به هر مقوله دیگری حتی بحث های خانوادگی باز شده است، تنها با این تفاوت که شاید داستانش با روایت جوان های فامیل و خصوصاً روزنامه خوان هایشان همان حالت را پیدا کرده که قصه های پدربزرگ ها و مادربزرگ هایشان داشت. این روزها صحبت از سرمایه گذاری روی آثار هنری است.
صحبت از تبدیل ارقام دلار به تومان است و نتیجه گرفتن که موفق بوده ایم و چه و چه. خصوصاً اینکه بیشتر از اینکه با مقوله هنر درگیر باشیم تنها با اعداد و ارقامی سرراست سر و کار داریم که کار را برای هر نوع نتیجه گیری چه تخصصی و چه عام راحت تر می کند.
اما داستان چهار دوره کریستی در این سال ها به این سادگی نیست. در پنجم دسامبر ۱۷۷۶ جیمز کریستی برای اولین بار مرکز حراجی به نام «خانه حراج کریستی» تاسیس کرد. این خانه حراج بعد از مرگ بنیانگذار آن همچنان به فعالیت خود ادامه داد و طی قرن های ۱۹ و ۲۰ میلادی به عنوان بزرگ ترین محل مبادله آثار هنری خصوصاً در سطح اروپا شناخته شد.
کریستی که در ابتدا به عنوان یک شرکت سهامی عام فعالیت خود را آغاز کرده بود در سال ۱۹۹۹ تحت مالکیت خصوصی (فرانسیس پینال) درآمد. دفتر اصلی کریستی از سال ۱۸۲۳ در کینگ استریت لندن است و علاوه بر آن دفتر دیگری هم در ساوت کینگستون دارد و در حال حاضر ۸۵ شعبه در ۴۳ کشور جهان داراست که از مهم ترین آنها می توان به شعبات نیویورک، پاریس، لس آنجلس، دوبی، آمستردام، هنگ کنگ، رم و برلین اشاره کرد. چند سال پیش صحبت از احداث شعبه یی از خانه حراج کریستی در تهران بود که بنا به مشکلات خاصی همچون عدم ارتباط بانک های ایرانی با بانک های خارجی نهایتاً چهار سال پیش برگزارکنندگان این حراج تصمیم گرفتند شعبه یی در دوبی ایجاد کنند و پس از آن نیز طی چهار دوره حراج که با نام حراج هنر مدرن و معاصر خاورمیانه شناخته می شود حراج هایی را برگزار کرده است. این حراج ها عمدتاً با حضور کشورهای ایران، کشورهای حوزه خلیج فارس، تعدادی از کشورهای آفریقایی و آثاری از هنرمندان اروپایی برگزار شده و طی چهار دوره آن فروش آثار هنرمندان ایرانی خوبی داشته اند. اولین حراج کریستی که مه سال ۲۰۰۵ در دوبی برگزار شد در مجموع ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار فروش کرد که البته سهم ایرانی ها از این حراج اندک بود. در دومین حراج که در فوریه سال ۲۰۰۶ برگزار شد این رقم به ۹ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار افزایش یافت و در سومین حراج کریستی این رقم به ۱۵ میلیون دلار رسید و در حراج چهارم خود بیش از ۱۶ میلیون دلار فروش داشت که دو سوم از این فروش برای آثار ایرانی بود.
▪ حراج اول؛
اثر «نقشه ایران» فرهاد مشیری در این حراج هفت برابر قیمت پایه و عکسی از شیرین نشاط ۱۰ برابر قیمت برآورد شده آن فروش رفت. اثر مشیری بین ۶ تا ۱۰ هزار دلار قیمت گذاری شده بود اما قیمت آن در نهایت به ۴۰ هزار دلار رسید. عکس شیرین نشاط هم که ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ دلار برآورد شده بود، در نهایت ۴۰ هزار دلار چکش خورد. در این حراج، اثری از مسعود عربشاهی (۱۹۷۷) که بین ۱۴ تا ۱۶ هزار دلار برآورد شده بود، ۳۸ هزار دلار به فروش رسید و تابلوی دیگری از این هنرمند، متعلق به همین سال هم که ۱۰ تا ۲۰ هزار دلار برآورد شده بود، نهایتاً ۲۲ هزار دلار فروخته شد.
اثری از محسن وزیری مقدم که بین ۶ تا ۱۰ هزار دلار برآورد شده، نهایتاً ۱۵ هزار دلار و اثری از یعقوب امدادیان که شش تا هشت هزار دلار برآورد شده بود، ۱۵ هزار دلار فروخته شد. اثر نقاشیخط محمد احصایی نیز با سه برابر قیمت، یعنی ۲۶ هزار دلار به فروش رفت. همچنین کار حسین زنده رودی ۱۱ هزار دلار، تابلوی فرامرز پیلارام ۲۶ هزار دلار و عکسی از شادی قدیریان که چهار تا شش هزار دلار برآورد شده بود، ۱۱ هزار دلار به فروش رفتند. اما گران ترین تابلوها در این حراجی به هنرمندان هندی تعلق داشت و اثری از «رامش وار بروتا»با قیمت ۸۰۰ هزار دلار گران ترین اثر فروخته شده در اولین دوره حراجی کریستی در دوبی بود.
▪ دومین حراج؛
در دومین حراج کریستی در دوبی، برای اولین بار آثار هنرمندان ایرانی به فروش بیش از ۱۰۰ هزار دلار دست یافت که این رقم در تاریخ فروش آثار هنرمندان ایرانی در جهان بی سابقه بود. در این حراج تابلوی «اسماءالحسنی» محمد احصایی و تابلوی «الله اکبر» فرهاد مشیری به قیمت ۱۰۲ هزار دلار فروخته شدند. هر چند بخشی از این موفقیت به دلیل حذف هنرمندان هندی از این حراج و در نظر گرفتن حراج دیگری مختص هنرمندان هندی در لندن حاصل شد اما قیمت آثار ایرانی در مقایسه با اولین دوره حضورشان در کریستی رشد خوبی داشت. در این دوره آثار هنرمندان کشورهای عربی هم که پیش از این گران تر از آثار ایرانی ها به فروش می رفت در قیمتی حدوداً برابر با آثار ایرانی قرار گرفتند.
▪ سومین حراج؛
در حراج سوم که آبان ماه سال قبل برگزار شد، اثری از فرهاد مشیری در نهایت ۶۰۱ هزار دلار فروش رفت و رشد قیمت های آثار ایرانی را نسبت به دوره قبلی شش برابر کرد. سه تابلو از حسین زنده رودی که پیش از آن ۱۸۰ هزار، ۱۰۰ هزار و ۷۰ هزار دلار قیمت خورده بود در نهایت ۴۸۱ هزار، ۴۵۷ هزار و ۳۳۷ هزار دلار فروش رفت. اثری از صداقت جباری در این حراج ۴۳۳ هزار دلار فروخته شد و مجسمه شاعر ایستاده پرویز تناولی هم در نهایت ۳۳۷ هزار دلار فروش رفت. در حراج سوم آثار ایرانی در لیست گران ترین آثار، ۵ جایگاه را به خود اختصاص دادند و البته گران ترین اثر این حراجی تابلویی از احمد مصطفی هنرمند مصری بود که ۶۵۷ هزار دلار فروش رفت. بیشترین مجموع فروش این حراج در بین هنرمندان ایرانی به چهار تابلو از حسین زنده رودی اختصاص داشت که در مجموع یک میلیون و ۳۴۵ هزار دلار به فروش رفتند. در حراج سوم مجسمه یی از آرنالدو پومادورای ایتالیایی ۵۰۵ هزار دلار و اثری از دیمن هرست انگلیسی هم ۴۸۱ هزار دلار به فروش رفت.
▪ چهارمین حراج؛
آثار فروخته شده و متعاقب آن هنرمندان ایرانی فاتح بی چون و چرای حراج چهارم کریستی بودند. این حراج که ۱۹۸ اثر در آن ارائه شده بود، بیش از ۱۶ میلیون دلار فروش داشت و در مجموع رکوردهای جهانی متعددی برای آثار ایرانی در این حراج با فروش ۱۱ میلیونی شان رقم خورد. بخش عمده یی از این رکوردها در اختیار هنرمندان ایرانی همچون پرویز تناولی، حسین زنده رودی، محمد احصایی، فرهاد مشیری، فرامرز پیلارام و شیرین نشاط بود. هنرمندان ایرانی در این حراج علاوه بر کسب رکوردهای جدید برای فروش آثار خودشان در سطح بین المللی نهایتاً ۱۳ جایگاه از لیست های ده نفره پرفروش ها و بیشترین قیمت برای یک اثر را به خود اختصاص دادند.
در این حراج مجسمه پرسپولیس پرویز تناولی که از طرف بانک پاسارگاد در حراجی شرکت داده شده بود و در لیست قیمت های پایه حراجی با قیمت ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار دلار مقام دوم گران ترین اثر حاضر در این حراجی را به خود اختصاص داده بود با فروش ۵/۲ دلار به عنوان گران ترین اثر فروخته شده این حراجی در صدر لیست ۱۰ قیمت بالای حراج قرار گرفت. در صدر لیست مجموع فروش آثار یک هنرمند هم حسین زنده رودی قرار گرفت که با هفت اثر حدود سه میلیون دلار فروش داشت. در بین آثار هنرمندان اروپایی و امریکایی حاضر در این حراجی در نهایت مجسمه عشق از رابرت ایندیانا توانست در ردیف چهارم هر دو لیست قرار بگیرد.
حراجی چهارم کریستی در مقایسه با حراجی های قبلی قیمت های آثار ایرانی را حدوداً ۱۰ برابر کرد و امیدواری زیادی برای پنجمین دوره این حراج ایجاد کرد.هنرمندان ایرانی با آثارشان در چهار دوره حراج کریستی روند رو به رشدی را طی کرده اند. در مجموع این حراج ها علاوه بر اینکه هنرمندان شناخته شده و سابقه دارتر ایرانی همچون پرویز تناولی، حسین زنده رودی، محمد احصایی و شیرین نشاط حضور داشته اند و توانستند قیمت آثار خودشان و در مجموع فروش کل آثار ایرانی را بالا ببرند به تدریج شاهد حضور هنرمندان جوان و بالارفتن قیمت آثارشان بوده ایم که در آینده می تواند به عنوان پشتوانه یی برای اقتصاد هنری ایران محسوب شود. البته باید توجه داشت هنرمندان ایرانی با رکوردها و افزایش قیمت هایشان مساله دیگری را هم به عنوان برگ برنده این حراج ها در اختیار دارند.
این قیمت ها برای آثار هنرمندان در قید حیات به دست آمده که در مقایسه با قیمت های چند میلیون دلاری هنرمندان غربی که در قید حیات نیستند مساله قابل توجهی است. هر چند بالا ترین قیمت اثر هنری از یک هنرمند در قید حیات مجسمه یی از جف کونز است که سال پیش در حراجی ساتبی (یکی از رقبای دیرینه حراجی کریستی) بیش از ۲۱ میلیون دلار فروش رفت.

علی مطلب زاده

منبع : روزنامه اعتماد