چگونه نوزاد از بینایی طبیعی و چشمانی سالم بهره مند می شود

دستگاه بینایی درانسان، پیش رفته ترین و پیچیده ترین قسمت بدن را تشکیل می دهد و به سرعت آسیب پذیر است. چشم اولین قسمتی است که بعد از تشکیل مغز و لوله عصبی، در همان ماه اوّل حاملگی تشکیل می شود و زیر میکروسکوپ قابل رؤیت است.
وقتی جنین به طول ۱۰ میلی مترمی رسد، لوله عصبی کاملاً تشکیل و بسته شده است و چشمها در قسمت قدامی آن دیده می شوند. اگر لوله عصبی بسته نشود، ضایعات گوناگون مغزی و چشمی ایجاد می شود که ممکن است با حیات جنینی مغایرت داشته باشد.
مادران حامله باید توجه داشته باشند که جنین درماه های اول بسیار آسیب پذیر است. نه تنها ضایعات ژن ها،بلکه مواّد سمی و اشعه های مضّر مثل اشعه X و مواد Teratogenic, Crsiogenic و Mutagenics می توانند حتی باعث سقط جنین شوند و حال آنکه مادر حامله ممکن است برای جوشهای صورت از داروهایی مثل Accutane مصرف کند که به شدت به جنین و چشمهای او آسیب می زند. بیماریهای بثوری(بیماریهایی که همراه با ضایعات پوستی هستند) مثل سرخچه که ممکن است برای مادر حامله کاملاً بی خطر باشد، برای جنین و چشمهای او ضایعات مهمی را ایجاد می کند.
بنابراین حاملگی باید بر طبق برنامه و اصول باشد. والدین باید کاملاً از آن اطلاع داشته باشند و زیر نظر متخصص مربوطه باشند. حتی مادر قبل از حاملگی باید از برخورد با مواد سمی سیگار و اشعه  های مختلف و دارو های خطرناک و اعتیادی پرهیز کند. مادر حامله باید برای جلوگیری از ضایعات احتمالی لوله عصبی و چشم،غذا و ویتامین های لازم مثل ویتامین B۶ و B۱۲ و اسید فولیک را مرتباً مصرف کند و بدین ترتیب از نقص لوله عصبی(Neural Tube Defects) و (Intravetrine Grouth Retardation) جلوگیری کند.پیشرفتهای اخیر در علم ژنتیک باعث شده است که بتوان از ژنهای ناخواسته و بیماریهای خطرناک مثل(Tay-Sacks که باعث کوری وناتوانی کودک شده و در سن دو یا سه سالگی کودک از بین میرود) و شب کوریRP=Retinitispigment که انواع مختلف دارندو باز منجر به کوری می شوند.
ضایعاتی که در اثرعبور جنین از کانال زایمانی در چشم ومغز ایجاد می شوند، بسیار زیاد هستند.
۱) خون ریزی های چشمی و مغزی معمولاً خطرناک نیستند، ولی تقریباً می توان گفت که نوزادانی که حاصل زایمان ها ی طولانی و سخت باشند، غالباً دچار خون ریزی های شدید می شوند که بعضی از اوقات ممکن است صدمات غیرقابل جبرانی ایجاد کنند.
۲) عفونتهای چشمی که به وسیله میکربها و ویروسهای کانال زایمانی در نوزاد ایجاد می شود،ممکن است بسیار خطرناک و کورکننده و حتی مرگ آور باشد. برای جلوگیری از این عفونتها ی چشمی شدید (Ophthalmic Neonatorum) باید حتماً قطره های آنتی بیوتیک مصرف شود. نکته مهم در نوزادان این است که پوست و چشم نوزاد قابلیت جذب بیشتری دارند و حال آنکه کبد و کلیه نوزاد قابلیت دفع دارو ها و سموم را به خوبی ندارد. پس در دادن دارو باید احتیاط کرد.
۳) ضربه های زایمانی مثل Forceps ممکن است صدمات فوق  العاده در چشم ایجاد کند و یا منجر به شکستگی و ضایعات عصبی گوناگون شوند.
۴) کم شدن یا افزایش اکسیژن در نوزاد مخصوصاً اگر طولانی باشد باعث عوارض متعدد می گردد. خطر تغییرات اکسیژن در اطفال نارس بسیار بیشتر است و می تواند باعث Retinopathy of Prematuriti گردد و اگر درمان نشود منجر به کوری می شود.
ساختار کرموزومی و ژنتیک حائز اهمیت فراوان است و حتی قبل از ازدواج هم باید مورد توجه خاص قرار گیرد. همانطور که در بعضی از کشورها ی مترقی برای جلوگیری از بیماریهای ارثی رایج است.
کرموزوم و بیماریهای ارثی، اولین بار در سال ۱۹۰۳ به وسیله شخصی به نام Sutton گزارش شد. ساختمان D.N.Aبه وسیله دو دانشمند معروف Crick و Watsonدر سال ۱۹۵۳ کشف شد.
کامل شدن ساختمان ژنتیکیThe Human Genome Proget در سال ۲۰۰۳ اجازه داد که بیماریهای ژنتیکی به طور بهتری مورد شناسایی قرار گیرند وامروزه می توان با بررسی D.N.A و تست مایع جنینی (Amino Centesis) به وجود بیماری های خطرناک قبل از تولد پی برد یا حتی قبل از حاملگی از آن جلوگیری کرد.
چشم و دستگاه بینایی در کنترل Master Control Genes هستند و کوچکترین اختلال در آن می تواند ضایعات شدیدی ایجاد کند. با دستکاری روی Master Control Genes توانسته اند در ساختمان چشم تغییرات اساسی ایجاد کرده و حتی توانسته اند چشمهای اضافی در نقاط دیگر بدن حیوان ایجاد کنند که در این مختصر نمی توان بدان پرداخت.
بیماریهای ژنتیک می توانند دراثر تغییرات محیط هم ایجاد شوند. پس بنابراین باید والدین حتی قبل از بارداری از کشیدن سیگار و مصرف مشروبات الکلی و مواد سمّی مثل کوکائین و غیره حذر کنند و حتی مصرف داروها که برای درمان بیماریها به کار می رود ممکن است برای جنین خطر ناک باشند.
بعد از تولد، چشمان نوزاد غالباً بسته است و نوزاد در ۲۴ ساعت تقریباً ۲۰ ساعت آن را در خواب بسر می برد.
چشمان نوزاد انسانی در هر لحظه هزاران تصویر دریافت می کند، ولی فقط تصاویر مورد توجه به مغز مخابره می شوند. باید دانست که نوزاد فقط اشیاء نزدیک را مورد توجه قرار می دهد و در حقیقت دید نوزاد در فاصله کمتر از یک متر است.
هر چشم یک تصویر از شئی مورد نظر دریافت می کند و تصویر از هر چشم جداگانه و مستقلاً به سطح مغز Primary Visual Cortexمخابره می  شود.
کودک تا سن ۵ یا ۶ ماهگی دید دو چشمی ندارد Single Binacolar Vision، چون دو چشم تا این سن با یکدیگر کار نمی کنند و Fusion یا ترکیب دو تصویر در مغز انـجام نمی گیرد. دید نوزاد تا سن ۵ ماهگی به تدریج افزایش می یابد و همراه تکامل نسبی دستگاه بینائی به حدی می رسد که کودک می تواند دو تصویر حاصله را که از هر دو چشم به مغز می رسد به یک تصویر تبدیل کند. یعنی در حقیقت در سن شش ماهگی بعد از تولد، دید دو چشمی یا Single Binacolar Visionایجاد می شود.
نکته مهم که باید مورد توجه والدین باشد این است که بعد از شش ماهگی هر انحرافی در چشم کودک یا هر تغییری ملاحظه کردند، باید بلافاصله به متخصص چشم مراجعه کنند.چون انحراف چشم ممکن است در اثر اشکالات بینائی یا Optic یا ناراحتی دستگاه عصبی باشد. امکان بروز سرطان ته چشم در این موارد بسیار زیاد است که Retinoblastoma نامیده می شود.
چشمها در عین اینکه با یکدیگر همکاری می  کنند، ولی در سطح مغز با یکدیگر رقابت زیادی دارند به حدی که ممکن است یک چشم اجازه ندهد که تصویر چشم دیگر به مغز برسد. در این حالت است که چشم دیگر تنبل می شود و پدیده تنبلی چشم یا Amblyopia ایجاد می  شود که اگر تا سن سه یا چهار سالگی تشخیص داده نشود به تشکیل دید دو چشمی صدمات غیر قابل جبرانی وارد می کند.
پس بهتر است که حتماً در این موارد ،قبل از تکامل دستگاه بینائی، با چشم پزشک مشاوره شود. دستگاه بینایی دائماً در حالت تغییر و تـحول و تکامل است که قسمت اعظم آن در سنین کودکی شکل می گیرد.
دید نوزاد در بدو تولد ۴۰۰/۲۰ است که دید بسیار کمی است . در شخص بالغ این مقدار دید مساوی Legal Blind می باشد . در سن شش ماهگی به سبب ترکیب و تلفیق دو تصویر در سطح مغزFusion و در نتیجه استروسکوپی Stereiscopic ایجاد می شود.

نویسنده : دکتر علی کاشانی - چشم پزشک

منبع : دانش ما