۳۱ اوت سال ۱۹۰۷ ـ سالروز تقسیم ایران میان انگلستان و روسیه، شرم آورترین رویداد استعماری قرن ۲۰

در ۳۱ اوت سال ۱۹۰۷ میلادی قرارداد تقسیم کشور مستقل و باستانی ایران با گذشته تابناکش و ۱۳ قرن یک ابر قدرت، به دو منطقه نفوذ انگلستان و روسیه میان این دو قدرت اروپایی در شهر سن پترزبورگ پایتخت آن زمان روسیه امضاء شد. دولت فرانسه برای رسیدن آن دو دولت به این توافق ماهها تلاش و واسطه گری کرده بود. هدف فرانسه، حل اختلافات روسیه و انگلستان بر سر ایران، افغانستان و تبت بود که بدون رفع آن تشکیل یک اتحادیه نظامی این سه کشور به نام «تفاهم سه گانه» در برابر اتحادیه آلمان، اتریش و ایتالیا امکان پذیر نبود. فرانسه از تنها ماندن در برابر آلمان وحشت کرده بود.
«ادوارد گری» وزیر امور خارجه وقت انگلستان از حزب لیبرال همین نقشه را داشت ولی از آنجا که مردی مرموز بود منتظر شد که فرانسه دست به میانجیگری بزند تا انگلستان امتیاز قابل ملاحظه ای به روسیه ندهد. اختلافهای کشورهای اروپایی نتیجه رقابتهای استعماری آنها بود که بالاخره به جنگ جهانی اول منجر شد. مورخان از موافقتنامه سن پترزبورگ به نام یک بی شرمی تمام عیار قدرتهای اروپایی در قرن ۲۰ یاد کرده اند.
طبق موافقتنامه سن پترزبورگ که ستولی پین نخست وزیر وقت روسیه هم از قبل خواهان امضای آن بود، علاوه بر تقسیم ایران؛ افغانستان در دایره نفوذ انگلستان قرار گرفت تا مطمئن باشد که هند را از دستش خارج نخواهند ساخت و تبت نیز به چین داده شد که خود عملا تحت سلطه قدرتهای اروپایی، ژاپن و آمریکا بود و فقط اسماً استقلال داشت. در آن زمان، در ایران شاه ( محمدعلی شاه قاجار ) به روسیه، و مجلس که از عمر آن یک سال بیشتر نمی گذشت به انگلستان نزدیک بود.
با وجود این، مجلس پس از دریافت نسخه ای از موافقتنامه آن را فوراً رد کرد و علی اصغر خان اتابک نخست وزیر وقت هنگام خروج از مجلس ترور شد. انگلستان بدون اعتناء به تصمیم مجلس، در منطقه نفوذ خود به مرکزیت کرمان ، به دست ژنرال پرسی سایکس که «تاریخ ایران» را هم نوشته است !! یک واحد نظامی به نام «اس. پی. آر» ایجاد کرد و روسیه نیز در منطقه نفوذ خویش واحد قزاق به وجود آورد و به دولت مرکزی اخطار کرد که «مورگان شوستر» آمریکایی خزانه کل ایران را که به توصیه رئیس جمهوری وقت آمریکا برای اصلاح مالیه ایران اعزام شده بود بر کنار کند.
اوضاع بر همین منوال بود تا این که در ۱۹۱۷ در روسیه انقلاب شد و « تفاهم مثلث » از میان رفت و انگلستان از این فرصت استفاده کرد و در صدد برآمد که ایران را تماما تحت الحمایه خود قرار دهد. لنین که متوجه دسیسه انگلستان شده بود همه دعاوی روسیه نسبت به ایران از جمله موافقتنامه سال ۱۹۰۷ سن پترزبورگ را لغو کرد و استقلال و تمامیت ایران را به رسمیت شناخت.
انگلستان که قبلا انحصارا امتیاز نفت ایران را به دست آورده و بسیاری از رجال را مطیع خودساخته و در دست داشت از تصمیم خود دست نکشید. وثوق الدوله نخست وزیر وقت و دو تن از وزیرانش که برای قبول تحت الحمایگی انگلستان رشوه نقدی کلانی گرفته بودند با این امر که به قرار داد ۱۹۱۹ معروف است موافقت کردند.
در دهم ژانویه سال ۱۹۲۰ ایران به عضویت جامعه ملل پذیرفته شد و چون انگلستان، دیگر راهی جز پذیرفتن حاکمیت ایران نداشت، برای ادامه سلطه خود به طریق دیگر متوسل شد و سرتیپ رضاخان را که دست پرورده افسران روس بود و پس از خروج قزاقخانه ها از دست روسها به فرماندهی تیپ قزاق منصوب شده بود تشویق و حمایت کرد تا دست به کودتا بزند و این عمل ۲۰ فوریه ۱۹۲۱ صورت گرفت.
دولت انگلستان به این هم قانع نشد و برای این که در برابر گامهای بعدی لنین غافلگیر نشود ایران، ترکیه و افغانستان را به در پیش گرفتن روشهای ناسیونالیستی (در برابر روش انترناسیونالیستی مسکو) و ایجاد دوستی و برنامه های دید و بازدید میان خود تشویق کرد که مسکو هم بیکار نماند و با افغانستان قرارداد عدم تجاوز و بی طرفی امضا کرد. انگلستان برای تثبیت و توسعه امتیاز نفت، دولت رضا شاه را وادار به امضای قرارداد ۲۸ مه ۱۹۳۳ کرد که بعدا ملت ایران به رهبری دکتر مصدق آن را لغو و صنعت نفت خود را ملی کرد که پس از براندازی ۲۸ مرداد دوباره نفت ایران عملا در اختیار خارجی قرار گرفت و ....

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز