پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا


روزنامه‌نگاران‌ تلاش‌ می‌کنند


روزنامه‌نگاران‌ تلاش‌ می‌کنند
همواره‌ از كمبودها و احقاق‌ حقوق‌ اقشار مختلف‌ جامعه‌ نوشته‌ایم‌. اگر اجازه‌ دهید، بگذارید یك‌ بار هم‌ درباره‌ خودمان‌ بنویسیم‌. خبرنگار را چشم‌ بینای‌ جامعه‌ و نماینده‌ مردم‌ در ارتباط‌ با طبقه‌ حاكمیت‌ عنوان‌ می‌كنند. از این‌ رو است‌ كه‌ اصل‌ منشور آزادی‌ مطبوعات‌ این‌ حق‌ را به‌ روزنامه‌نگاران‌ می‌دهد كه‌ همواره‌ نظاره‌گر قدرت‌ طبقه‌ حاكم‌ جامعه‌ باشد.
پیمانی‌ برای‌ روزنامه‌نگاران‌
اكنون‌ روزنامه‌نگاران‌ با سابقه‌، پیش‌نویسی‌ برای‌ احقاق‌ حقوق‌ روزنامه‌نگاران‌ و خبرنگاران‌ ارایه‌ كرده‌اند، این‌ پیش‌نویس‌ در نمایشگاه‌ مطبوعات‌ امسال‌ تهیه‌ شد كه‌ در اختیار روزنامه‌نگاران‌، اساتید وصاحب‌نظران‌ قرار می‌گیرد.این‌ پیش‌نویس‌ با همكاری‌ هیاتی‌ به‌ سرپرستی‌ دكتر كاظم‌ معتمدنژاد و با مطالعات‌ تطبیقی‌ تجربه‌ ۵۰ كشور و حدود یكصد نمونه‌ از اصول‌ حرفه‌ روزنامه‌نگاری‌ آماده‌ شده‌ است‌. هم‌اكنون‌ بسیاری‌ از اساتید روزنامه‌نگاری‌ از این‌ میثاق‌ استقبال‌ كرده‌اند. در واقع‌ ناامنی‌ شغلی‌ در این‌ حرفه‌ و پایمال‌ شدن‌ حقوق‌ روزنامه‌نگاران‌ مهمترین‌ معضل‌ كنونی‌ روزنامهنگاران‌ در ایران‌ است‌. دكتر حسن‌ نمك‌دوست‌ استاد روزنامه‌نگاری‌ دانشگاه‌ علامه‌ طباطبایی‌ در این‌ باره‌ می‌گوید: ساختار مناسبات‌ رسانه‌یی‌ در كشور ما اساسا مساله‌ دار است‌ و احساس‌ ناامنی‌ را در میان‌ روزنامه‌نگاران‌ مطبوعات‌ مستقل‌ وغیردولتی‌ به‌ شكل‌ها و شیوه‌های‌ آشكار و نهان‌ تولید و بازتولید می‌كند.دكتر محسنیان‌ راد استاد دانشگاه‌ نیز در این‌ زمینه‌ می‌افزاید: بحث‌ ناامنی‌ شغلی‌ روزنامه‌نگاری‌ یا شاید دقیق‌تر بگویم‌ ناامنی‌ شغل‌ در پیام‌آفرینان‌ رسانه‌ها در كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ دارای‌ وجوه‌ مشتركی‌ است‌. این‌ كشور ها به‌ دلیل‌ نداشتن‌ ثبات‌ سیاسی‌، نهادینه‌ نشدن‌ قواعد بازی‌ در آنها و حرفه‌یی‌ نبودن‌ پیام‌آفرینان‌ سبب‌ به‌ وجود آمدن‌ شرایط‌ مستمر احساس‌ ناامنی‌ در میان‌ این‌ گروه‌ می‌شوند. او این‌ وضعیت‌ را به‌ جاده‌ سنگلاخی‌ تشبیه‌ می‌كند و می‌گوید: این‌ جاده‌ سنگلاخ‌ و خاكی‌ نقشه‌یی‌ ندارد و راننده‌ مسابقه‌یی‌ كه‌ باید در آن‌ براند راننده‌ حرفه‌یی‌ نیست‌ و به‌ همین‌ دلیل‌ در طول‌ رانندگی‌ احساس‌ ناامنی‌ می‌كند.اما میثاق‌ اصول‌ اخلاق‌ حرفه‌ روزنامه‌نگاری‌ چه‌ می‌گوید؟ میثاق‌ نامه‌ در دو بخش‌ ارایه‌ شده‌ است‌ كه‌ بخش‌ اول‌ آن‌ وظایف‌ و مسوولیتهای‌ روزنامه‌نگار و بخش‌ دوم‌ آن‌ حقوق‌ و امتیازهای‌ روزنامه‌نگاران‌ را در بر می‌گیرد. بخش‌ اول‌، بایدها و نبایدهایی‌ است‌ كه‌ روزنامه‌نگاران‌ در كار حرفه‌یی‌ باید رعایت‌ كنند و توصیه‌هایی‌ اخلاقی‌ برای‌ اجرای‌ وظایف‌ حرفه‌یی‌ روزنامه‌نگاری‌.اینكه‌ روزنامه‌نگار باید به‌ واقعیت‌های‌ عینی‌ توجه‌ كند و اخبار و اطلاعات‌ صحیح‌ را در اختیار خوانندگان‌ بگذارد و در انتشار اخبار به‌ صحت‌ اطلاعات‌ و منبع‌ آنها توجه‌ داشته‌ باشد. خبر را خدمت‌ اجتماعی‌ بداند نه‌ كالای‌ بازرگانی‌ و از گرفتن‌ پاداش‌ مستقیم‌ و غیرمستقیم‌ در این‌ حرفه‌ خودداری‌ كند.
روزنامه‌نگار باید در مقابل‌ هرگونه‌ فشار و تهدید برای‌ انتشار یا عدم‌ انتشار مطالب‌ یا تغییر آنها مقاومت‌كند. در این‌ میثاق‌ نامه‌ به‌ دست‌ آوردن‌ اخبار از راه‌ شیوه‌های‌ نادرست‌ و غیرقانونی‌ مذموم‌ شمرده‌ شده‌ است‌ اما درباره‌ اینكه‌ اگر منابع‌ رسمی‌، خست‌ به‌ خرج‌ داده‌ و همه‌ چیز را منتشر نكنند روزنامه‌نگاران‌ چه‌ مسوولیتی‌ به‌ عهده‌ دارند، ساكت‌ است‌.بخش‌ دوم‌ پیمان‌ نامه‌، حقوق‌ و امتیازهای‌ روزنامه‌نگاران‌ را برمی‌شمرد و بر استقلال‌ عمل‌ تحریریه‌ مطبوعات‌ تاكید دارد. در این‌ بخش‌، اعمال‌ فشار و اجبار درون‌ سازمانی‌ یا برون‌ سازمانی‌ برای‌ اؤرگذاری‌ بر چگونگی‌ مندرجات‌ و محتویات‌ نشریات‌، غیرقابل‌ قبول‌ معرفی‌ شده‌ است‌. این‌ بخش‌ از پیمان‌نامه‌، فشار بر روزنامه‌نگاران‌ به‌ دلیل‌ فعالیت‌ حرفه‌یی‌ را ممنوع‌ دانسته‌ و برای‌ روزنامه‌نگاران‌ این‌ حق‌ را قایل‌ شده‌ كه‌ در صورت‌ مغایرت‌ فعالیت‌شان‌ با خط‌ مشی‌ نشریه‌ و پیمان‌ جمعی‌ فعالیت‌ روزنامه‌نگاری‌ از كار خودداری‌ كنند. در عین‌ حال‌ در صورت‌ تعطیل‌، واگذاری‌ یا فروش‌ موسسه‌ مطبوعاتی‌ و تغییر خط‌ مشی‌ آن‌، روزنامه‌نگار می‌تواند استعفا دهد و غرامت‌ دریافت‌ كند. روزنامه‌نگاران‌ برای‌ تغییر در تركیب‌ اعضای‌ تحریریه‌ باید طرف‌ مشورت‌ قرار بگیرند و به‌ منظور دستیابی‌ به‌ استقلال‌ حرفه‌ روزنامه‌نگاری‌ در تعیین‌ مسوولان‌ و مدیران‌ تحریریه‌ مشاركت‌ داشته‌ باشند، كاری‌ كه‌ تاكنون‌ سابقه‌ نداشته‌. سیاستمداران‌ و فعالان‌ سیاسی‌ با راه‌اندازی‌ روزنامه‌ و مجله‌، هركس‌ را كه‌ می‌خواستند به‌ عنوان‌ سردبیر و دبیر بدون‌ كمترین‌ تجربه‌یی‌ به‌ كار می‌گماشتند و اعضای‌ تحریریه‌ حق‌ هیچ‌گونه‌ اظهارنظری‌ نداشتند. روح‌ كلی‌ حاكم‌ بر پیمان‌ نامه‌ مورد توافق‌ اكثر روزنامه‌نگاران‌ ایرانی‌ است‌ گرچه‌ برخی‌ روزنامه‌نگاران‌ معتقدند ابتدا باید بخش‌ دوم‌ این‌ پیمان‌ نامه‌ كه‌ بر حقوق‌ روزنامه‌نگاران‌ تاكید دارد به‌ تصویب‌ مراجع‌ قانونی‌ برسد و صاحبان‌ قدرت‌ نسبت‌ به‌ اجرای‌ آن‌ مقید شوند.این‌ میثاق‌ گرچه‌ در بسیاری‌ از جملات‌ و كلمات‌ خود واضح‌ نیست‌ و روزنامه‌نگاران‌ را با ابهام‌ مواجه‌ ساخته‌، اما چارچوب‌ آن‌ مورد توافق‌ اهل‌ قلم‌ است‌. باید منتظر ماند و شاهد این‌ بود كه‌ آیا تغییرات‌ موردنظر اهالی‌ مطبوعات‌ به‌ وجود می‌آید یا خیر. در واقع‌ میثاق‌ اخلاقی‌ حرفه‌ روزنامه‌نگاری‌، می‌تواند تحولی‌ در ساختار سنتی‌ و بیمار جامعه‌ مطبوعات‌ ایران‌ به‌ وجود آورد. گرچه‌ این‌ دگرگونی‌ با بسیاری‌ از مخالفت‌ ها، تهدیدها و مشقات‌ انجام‌ خواهد شد و تحقق‌ همه‌ اصول‌ آن‌ به‌ یكباره‌ مهیا نیست‌ اما اصلاح‌ بخشی‌ از ساختار كنونی‌، می‌تواند نویدبخش‌ آینده‌یی‌ روشن‌ برای‌ مطبوعات‌ ایران‌ باشد.

وحید شریفی‌