پرهیز از چیزهایی که موجب تشنج می شوند

در بسیاری از بیماران، پرهیز كردن از بعضی عوامل، باعث كاهش تعداد تشنج ها خواهد شد و در تعدادی از افراد، تشنج ها بطور كلی متوقف می گردند. خیلی به ندرت، تشنج افراد بعلت شنیدن یك موسیقی خاص، مطالعه كردن، گرفتن دوش داغ و دیدن بعضی چیزها اتفاق می افتد كه به چنین مواردی، "صرع های انعكاسی یا رفلكسی" گفته می شود. با این حال، در اكثر موارد، هیچ علت خاصی برای شروع شدن تشنج ها وجود ندارد. با اینحال چهار چیز هستند كه می توانند باعث شروع و یا بدتر شدن حملات در بسیاری از افرداد شوند كه عبارتند از:
- مصرف زیاد الكل
- كم خوابی
- استرس و فشارهای عصبی
- تب
همچنین بعضی از افراد به نورهای درخشان حساس هستند كه اصطلاحاً به آن "فتوسنسیتیویتی" (Photosensitivity) گفته می شود كه در صفحات بعدی راجع به آن صحبت خواهیم نمود.
مصرف الكل و كم خوابی
اغلب بیمارانی كه دچار صرع ژنرالیزه هستند پس از مصرف الكل زیاد و یا كم خوابی، مستعد بروز تشنج می شوند. بنابراین تمام مبتلایان به صرع باید از مصرف الكل و كم خوابیدن پرهیز نمایند. در حقیقت مصرف زیاد الكل و یا قطع ناگهانی مصرف آن، می تواند تقریباً در هر فردی ایجاد تشنج كند. بنابراین بروز تشنج، یك عارضه شایع در افراد الكلی می باشد. برای كسانی كه حملات آنها بخصوص با كم خوابیدن تشدید می گردد، توصیه می شود كه از خسته كردن بیش از حد خود، كم خوابی و انجام شغلهای شیفتی و شبانه خودداری نمایند.
استرس و فشار عصبی
گرچه اغلب شناسایی اثرات استرس و فشار عصبی مشكل می باشد، اما با این حال می تواند اثر عمیقی بر روی كنترل حملات داشته باشد. بعلاوه، تمرینات ریلكسیشن و آرام بخشی، كم كردن فشار عصبی و روشهایی كه برای تقویت روحیه بكار می رود، می تواند اثرات مفیدی داشته باشد و بنابراین باید به اكثر بیماران توصیه شود. اغلب مشاوره كردن با كسانی كه در كنار آمدن با بیماریشان، مشكل دارند می تواند به كنترل حملات آنها كمك نماید. افسردگی و ریحه ضعیف می تواند همچنین باعث افزایش تعداد حملات شود.
تب و بالا رفتن درجه حرارت
در هنگام وقوع هر نوع بیماری ای، حملات می توانند بدتر شوند و این امر، بخصوص در كودكانی كه دچار تب می شوند بیشتر دیده می شود، زیرا بالا رفتن درجه حرارت بدن باعث می شود كه مغز مستعد بروز یك تشنج گردد. بنابراین با مشاهده اولین علائم تب، درجه حرارت بدن باید با مصرف داروی استامینوفن و در صورت لزوم با پاشویه كردن بیمار پایین آورده شود. مثال دیگری كه می تواند باعث بالا رفتن درجه حرارت بدن شود و در نتیجه تعداد تشنج ها را بالا ببرد، آفتاب زدگی می باشد كه معمولاً بعلت بیش از حد در معرض نور خورشید قرار گرفتن و از دست دادن زیاد آب بدن اتفاق می افتد.
حساسیت به نور
اخیراً مطالعات زیادی بر روی حساسیت به نور (فتوسنسیتیویتی) و ارتباط بروز تشنج ها با بازیهای كامپیوتری و ویدیویی بعمل آمده است. در واقع، كمتر از پنج درصد از تمام مبتلایان به صرع، به نورهای درخشان حساس هستند. تشنج هایی كه بر اثر حساسیت به نور ایجاد می شوند معمولاً با نورهایی كه در هر ثانیه ۵ تا ۳۰ با چشمك می زنند و نور تلویزیون و بازیهای ویدیویی (كه هر دوی آنها دارای نورهای چشمك زن می باشند) رخ می دهد. با اینحال، كودكان در بریتانیا (انگلستان) مقدار زیادی از وقت خود را صرف مشاهده تلویزیون و بازیهای كامپیوتری می كنند و در نتیجه هرگونه تشنجی كه در این مواقع برای آنها رخ دهد ممكن است كاملاً اتفاقی و تصادفی باشد. سایر چیزهایی كه بطور شایعی باعث بروز حمله می شوند عبارتند از:
- انعكاس نور خورشید بر روی آب
- عبور كردن از محدوده ای از درختها كه نور خورشید از لابلای شاخه های آن به ما برخورد می كند.
- در بعضی از مبتلایان به صرع كه به نور حساسیت دارند، پرهیز از مواجهه با چیزهایی كه باعث تشنج در آنها می شود و انجام چند احتیاط ساده مثل استفاده از عینك آفتابی و مصرف مرتب قرصهای ضد صرع، تمام آن چیزهایی است كه برای پیشگیری از تشنج ها لازم می باشد.
اقدامات احتیاطی كه در اینجا گفته می شود می تواند برای كسانی كه دارو مصرف نمی كنند اما در مقابل تلویزیون دچار حمله می شوند مفید باشد:
- دیدن تلویزیون در اتاقی با نور خوب و مناسب
- مشاهده تلویزیون از یك زاویه
- فاصله داشتن با تلویزیون حداقل به میزان دو و نیم متر
- عوض كردن كانالهای تلویزیونی با استفاده از كنترل از راه دور (بدون اینكه به تلویزیون نزدیك شوید)
جلوی یك چشم را گرتفن و یا استفاده از تلویزیونهای با فركانس زیاد (۱۰۰ هرتز)
فیلمهایی كه در سینما دیده می شوند به ندرت تشنج می شود و معمولاً مانیتورهای كامپیوترها دارای فركانس زیاد هستند كه از بروز تشنج جلوگیری می كند. با این حال، در هر دوی این موارد (سینما و كامپیوتر) در صورتی كه آن چیزی كه نمایش داده می شود شامل تغییراتی در الگوی هندسی و با فركانس خاصی باشد می تواوند باعث بروز تشنج شود. درمان با داروهای ضد صرع معمولاً در پیشگیر از تشنج هایی كه بعلت حساسیت به نور اتفاق می افتند مؤثر می باشد.
درمان دارویی
از گذشته های بسیار دور، افراد به دنبال داروهای مؤثری برای درمان صرع بوده اند و در طی سالیان متمادی از پودر استخوان جمجمه
انسان و خون كركس برای این كار استفاده می شد. با این حال اولین درمان مؤثر در سال ۱۸۵۷ میلادی توسط دكتر سرچارلز لوكوك كه یك متخصص بیماریهای زنان و زایمان بود گزارش شد. در آن هنگام این فكر غلط در بین مردم شایع بود كه صرع در خانمها، مشكلی است كه از رحم آنها ایجاد می شود. دارویی كه دكتر لوكوك استفاده می كرد، برومیدپتاسیم بود و این دارو تا سال ۱۹۱۲ میلادی به عنوان مؤثرترین دارو برای درمان صرع استفاده می شد و از آن سال بود كه داروی فنوباربیتال معرفی شد.
مشكلات مهمی كه در مصرف برومیدپتاسیم وجود داشت، عوارض جانبی غیر قابل قبول آن بود. در واقع هنوز هم در درمان دارویی صرع باید عوارض جانبی مصرف داروها را نسبت به مزایای آنها ارزیابی نمود و سپس آن را برای بیماران تجویز كرد.
نحوه جذب داروها در بدن
به محض اینكه یك داروی ضد صرع توسط فرد بیمار خورده می شود، این دارو جذب بدن شده و وارد گردش خون می گردد و از طریق آن وارد مغز می شود ت اعمل اصلی خود را در آنجا انجام دهد. خوردن دارو در هنگامی كه معده خالی است و یا اینكه بعد از صرف غذا و در حالی كه معده پر است، در میزان جذب دارو تفاوتهایی را باعث می شود. داروها باید هر روز در ساعات مشخصی مصرف شوند و مثلاً اگر همیشه بعد از غذا و یا قبل از غذا دارو را مصرف می كنید، باید همی نروش را بطور مرتبط پیگیری نمایید. هنگامی كه دارو از سیستم گردش خون خارج شد، توسط كبد تجزیه (متابولیزه) می شود و یا اینكه از طریق كلیه ها تصفیه شده و توسط ادرار از بدن خارج می گردد (داروهای مختلف به طرف گوناگونی از بدن دفع می شوند، بعضی از داروها از طریق كبد و بعضی هم توسط كلیه ها). اگر یك دارو خیلی به سرعت از بدن دفع و یا خارج شود، لازم است كه روزی چندبار (مثلاً ۳یا۴ بار) از آن دارو مصرف شود ت امیزان آن دارو در خون در سطح قابل قبولی قرار داشته باشد. همچنین اگر یك دارو به آهستگی از بدن دفع شود، می توان آن را فقط روزی یك بار مصرف نمود.
نحوه عمل داروها
هنوز بطور دقیق مشخص نشده است كه چگونه اكثر داروهای ضدصرع، عمل خود را در بدن انجام می دهند، اما به نظر می رسد كه این كار را از طریق چند مكانیسم مهم به انجام می رسانند. قلاً توضیح دادیم كه حملات ممكن است وقتی كه تعادل تحریك شدن و مهار شدن در مغز به هم می خورد ایجاد شوند. بعضی از داروهای ضد صرع باعث می شوند كه این عدم تعادل شیمیایی در مغز اصلاح گردد. سایر داورها هم به روشهای مختلفی موجب ثبات در سلولهای عصبی (نورنها) و در نتیجه پیشگیری از فعالیت بیش از حد آكسسون ها می شوند.
داروی مناسب برای بیماران
اكثر داورهای ضدصرع در انواع مختلف صرع به كار می روند و اغلب فقط موضوع انتخاب بهترین دارو برای هر بیمار مطرح می باشد. جالب اینجاست كه دارویی كه ممكن است برای یك بیمار، خیلی مؤثر واقع شده باشد برای بیمار دیگر هیچگونه استفاده ای نداشته باشد. با این حال، بعضی از داروهای ضدصرع فقط برای انواع بخصوصی از صرع به كار می روند (مثلاً داروی اتوسوكسیماید فقط برای درمان صرع كوچك مصرف می شود) و در حقیقت بعضی از داروها ضدصرع می توانند باعث بدتر شدن بعضی از انواع صرع شوند (مثلاً داروی كاربامازپین برای حملات میوكلونیك).
عوارض جانبی داروها
داروهای ضد صرع دارای سه نوع عارضه مهم جانبی هستند كه عبارتند از: از عوارض جانبی مربوط به مقدار دارو، مربوط به خود شخص (ایدیوسینكراتیك) و عوارض جانبی مزمن.
عوارض جانبی مربوط به مقدار دارو: در صورتیكه به مقدار بیشتر از معمولی كه داروی ضدصرع باید مصرف شود بیمار آن را مصرف نماید و اصطلاحاً دچار مسمومیت دارویی شود، این نوع از عوارض جانبی پدید می آیند. مقدار دارویی كه هر فردی می تواند تحمل نماید از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. در مصرف بیش از حد داروهای ضد صرع، عوارضی مثل سرگیجه، دوبینی (مشاهده دوتایی اشیاء)، عدم تعادل، خواب آلودگی و سردرد ممكن است رخ دهد. با كم كردن مقدار دارو می توان این عوارض را بطرف نمود اما در مواردی كه داروها به آهستگی از بدن دفع می شوند، ممكن است چند روز لازم باشد تا عوارض جانبی كه در بالا گفته شد كاملاً از بین برود. بسیاری از بیماران به بعضی از عوارض جانبی فوری این گونه داروها عادت می كنند (مخصوصاً به خواب آلودگی آ،) و در نتیجه همیشه باید در هنگام قطع ناگهانی و یا تغییر داروها به این مسئله نیز توجه نمود. اكثر داروهای ضدصرع همچنین می توانند در تمركز افراد و توانایی فكری آنها تداخل نموده و برروی آن تأثیر گذارند.
عوارض جانبی مربوط به خودشخص (ایدیوسینگراتیك): این عوارض، آنهایی هستند كه فقط در بعضی از اشخاص ایجاد می شوند و اصولاً بصورت آلرژی و حساسیت به آن دارو ها هستند. قرمز شدن یا كهیر زدن پوست و بروز اختلالات خونی از این نوع عوارض هستند. قرمز شدن یا كهیر زدن پوست و بروز اختلالات خونی از این نوع عوارض هستند. از آنجائی كه این گونه عوارض به مقدار داروی مصرفی ارتباط ندارند، تنها راه غلبه بر این گونه عوارض جانبی، عدم مصرف آن داروی خاص می باشد.
عوارض جانبی مزمن و طولانی مدت: این عوارض، آ،هایی هستند كه بعد از چند سال كه از مصرف داروها می گذرد خود را نشان می دهند. بنابراین عوارض جانبی مزمن و طولانی مدت داروهایی كه تازه كشف شده و مورد استفاده قرار می گیرند هنوز مانند داروهایی كه سالها قبل كشف شده اند، شناسایی و بررسی نشده است.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران