پیدا و پنهان نشست هسته‌ای نیویورک

نشست نیویورک چندی پیش با حضور کشورهای عضو گروه موسوم به ۱+۵ و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس به علاوه سه کشور مصر، اردن و عراق با محوریت بررسی پرونده هسته ای ایران برگزار شد. در مورد این نشست که علی رغم تبلیغات رسانه ای گسترده غرب بازتاب جدی در بر نداشت، چند سؤال اساسی مطرح است:
۱) این نشست از چه ویژگی هایی برخوردار بود؟
۲)دلایل و زمینه هایی که باعث شد آمریکا موضوع ایران را با چنین ترکیبی پیگیری نماید، چه بود؟
۳) ایران با چه سازوکاری می تواند گام هایی برای خنثی سازی اهداف این نشست بردارد؟
● ویژگی ها و تمایزات نشست نیویورک
کشورهای ۱+۵ با پاسخ قاطع ایران به بسته پیشنهادی غرب اطمینان حاصل کردند که جمهوری اسلامی ایران براساس عقلانیت و اصول عزت، حکمت و مصلحت اسلامی و رهیافت هزینه -فایده هیچ بسته ای را در آن حد نمی بیند که در مقابلش از دستیابی و تکمیل حلقه های بعدی فناوری هسته ای خود دست بکشد. از این رو آمریکا نشست نیویورک را به عنوان گام جدیدی در حوزه سیاست های اعمالی خود در برخورد با پرونده هسته ای ایران برگزار کرد. اما اگر مقداری درخصوص تاریخچه برخورد آمریکا و اروپا با ایران به عقب برگردیم، ملاحظه می کنیم که در درجه اول آمریکا و اروپا مستقلا، برنامه هسته ای ایران را پیگیری می کردند اما به دلیل عدم توفیق آنها از رسیدن به اهداف ترسیمی در پیگیری مستقلانه، شاهد رویکرد آمریکا و اروپا به پیگیری جمعی هستیم. در این راستا آمریکا زمینه های ایجاد سازوکار گروه ۱+۵ را با شرایط خودش ایجاد کرد و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را مشترکا مسئول پیگیری پرونده هسته ای ایران از سوی این گروه قرار داد.
اما سازوکار گروه ۱+۵ نیز با اقدامات «کج دار و مریز» روسیه و چین نتوانست آمریکا را به مقصود خود برساند و آن اجماع آرمانی غرب علیه ایران را شکل دهد. بر این اساس و به دلیل شرایط جدید منطقه ای، آمریکا با یکسری اهداف ثانویه سعی می نماید از نگرانی های طبیعی کشورهای عربی منطقه از تغییر و تحولات منطقه ای بازیگران اصلی بهره برداری سیاسی نماید تا ضمن مشروعیت بخشی به خواسته غیرحقوقی خویش، از فشار افکار عمومی منطقه ای نیز علیه ایران اسلامی استفاده نماید. از این رو در برش جدید دیپلماسی آمریکا در مناسباتش با مخالفان منطقه ای ایران بر رهیافت «ایران هراسی» در منطقه عربی شکل می گیرد. آمریکا با برجسته سازی توانمندی های هسته ای ایران در صدد القاء این نگرانی به اعراب است که جمهوری اسلامی ایران از بستر این تحولات، توانایی برهم زده ترتیبات امنیتی، نظامی، سیاسی و... منطقه خاورمیانه را بدست آورده و به قدرت اول منطقه تبدیل خواهد شد. از این رو اجلاس نیویورک واجد یکسری ویژگی های منحصر به فرد است که می توان به برخی از آنها این گونه اشاره کرد:
۱) افزایش ایران هراسی: علیرغم اینکه بازیگران منطقه ای خاورمیانه به نوعی با ایران تعامل مثبت دارند و تاکنون در اظهارات و موضع گیری های مختلف درخصوص ایران به «تهدید» بوده ایران اشاره جدی نمی شد اما در تحولات و نشست های اخیر بین آمریکا و اعراب از جمله نشست امنیتی منامه و نشست نیویورک از ایران به عنوان یک «تهدید» یاد می شود. گردانندگان موضوع با این انگیزه درصدد افزایش تحریم علیه ایران هستند.
۲) تعدد بازیگران: بازیگران سیاسی در منطقه خاورمیانه نقش آفرین هستند و به نوعی با ایران تعامل مثبت دارند. از این رو آمریکا با افزایش سطح بازیگران درصدد ایجاد مناسبات جدید در پرونده هسته ای ایران و خارج کرده آن از رکورد حاکم شده بر آن می باشد.
۳) سطح نمایندگان: ویژگی دیگر این نشست سطح نمایندگان کشورهای عربی در نشست بود که در سطح «وزرای امورخارجه» برگزار شد.
۴) عدم نتیجه: اما به رغم زمینه چینی های سیاسی- تبلیغی فراوان غرب و برگزاری نشست در سطح وزرا، این نشست از خروجی آشکاری و نتیجه قابل اعتنایی برخوردار نبود. لذا خیلی مورد توجه تحلیلگران و رسانه ها نیز قرار نگرفت.
● دلایل رویکرد آمریکا به نشست با اعراب
اینکه چرا این نشست با چنین ترکیبی برگزار شد، بایستی به زمینه های رویکرد آمریکا به نقش منطقه ای کشورهای عربی اشاره نمود:
الف) ناکارآمدی ۱+۵: قابلیت پیگیری موضوع ایران در قالب سازوکار ۱+۵ پس از دو سال و اندی به رغم صدور چهار قطعنامه و تحریمی علیه جمهوری اسلامی ایران، با چشم انداز روشنی مواجه نیست. آمریکا به دلیل مسایل دوجانبه با چین و روسیه از نقش آفرینی این دو عضو شورای امنیت نگران است. به ویژه در شرایط جدید که سپر دفاع موشکی آمریکا و اروپای شرقی مطرح است، روسیه با هدف تحت الشعاع قراردادن این توافق دوجانبه، صریحا به مخالفت خود در شورای امنیت با هرگونه فشاری علیه ایران از سوی غرب تاکید دارد.
ب) مناسبات خوب منطقه ای ایران: موفقیت هر نوع تحریم علیه ایران منوط به همکاری منطقه ای است. اما روابط و مناسبات عمیق و خوب ایران با کشورهای عربی منطقه، سیاست های تحریمی علیه ایران را ناکارآمد می کند. آمریکا معتقد است هزینه های منزوی سازی و اجماع علیه ایران به قدری باید بیشتر شود که ایران در برآورد هزینه- فایده، به دلیل سنگینی کفه هزینه، خود به خود دست از برنامه هسته ای بردارد. اعراب در این میان به رغم آنها نقش واسط را در خاورمیانه ایفا می نمایند. آمریکا با القا ایران هراسی به اعراب درصدد منزوی کردن ایران است.
البته کشورهای منطقه با تحلیل منطقی و عقلایی با حضور بیگانگان در منطقه مخالف می باشند و متوجه این نکته راهبردی هستند که برخلاف حضور موقتی آمریکا، ایران به عنوان قدرتمندترین کشور منطقه، حضوری همیشگی خواهد داشت.
اما آمریکا با دو منظور اساسی، به این اقدامات دست می زند: اولا درصدد توسعه فرایند اجماع سازی منطقه ای و جهانی علیه ایران است تا بتواند هزینه برخورد با ایران را به دوش کشورهای ثروتمند عربی بیاندازد و مشروعیتی بین المللی و منطقه ای برای خود دست و پا نماید، ثانیا مانع گسترش مناسبات جدید ایران با اعراب شده، پیوندهای گذشته را نیز دچار اختلال نماید. سال گذشته شورای همکاری خلیج فارس پس از گذشت سالیان زیاد از تشکیل آن، از رئیس جمهور محترم ایران برای حضور در این اجلاس دعوت به عمل آورد و در اقدامی دیگر تهران شاهد حضور دبیرکل این شورا برای پیگیری و عملیاتی کردن پیشنهادات دکتر احمدی نژاد در آن اجلاس بود. مطابق با اخبار رسیده امسال نیز این شورا از رئیس جمهور ایران برای حضور در اجلاس آتی دعوت کرده است. این مطلب ضمن کمک شایان توجه به همگرایی و همبستگی منطقه ای، فضای امنیتی مطلوبی را برای کل منطقه فراهم می نماید.
● اهداف نشست
به نظر می رسد اهداف واقعی مدنظر آمریکا از نشست ۱+۵ با ۳+۶ در نیویورک فراتر از اهداف اعلامی از جمله رأی زنی برای تحولات منطقه ای و گسترش مناسبات دیپلماتیک باشد. نگاهی به تحولات جدید منطقه ای و همچنین تلاش آمریکا برای جلب کشورهای عربی منطقه خاورمیانه نشان می دهد، محور و کانون این وقایع به جمهوری اسلامی ایران برمی گردد، در ذیل به برخی از اهداف نشست اشاره می شود:
۱) صدور قطعنامه: بسیاری از تحلیلگران سیاسی معتقدند آمریکا برای اثرگذاری بیشتر تحریم های بین المللی در خصوص پرونده هسته ای ایران نیاز به اجماع جهانی دارد. از این رو آمریکائی ها با توسعه بازیگران هسته ای و برگزاری کنفرانس های دو یا چند جانبه و نشست های مختلف از جمله نیویورک درصدد فراهم کردن زمینه های صدور قطعنامه شدیدتر بعدی علیه برنامه صلح آمیز هسته ای ایران می باشند. به زعم استراتژیست های مراکز مطالعاتی، نظامی و سیاسی آمریکا، موفقیت تحریم ایران ماهیتاً به کارکرد عربی آن در منطقه خاورمیانه نیازمند است. البته در این خصوص کشورهای عربی با اختلاف نظرهای گوناگون با آمریکا و حتی یکدیگر روبرو هستند. لذا در عین اینکه امثال وزیر خارجه بحرین پرونده هسته ای ایران را خطرناک جلوه می دهد، کشورهایی مثل قطر و... با ادراک عقلانی فعالیت صلح آمیز هسته ای را حق طبیعی ایران می داند و معتقد است که فناوری هسته ای ایران هیچگونه خطری برای منطقه ندارد و بیشتر باید نگران زرادخانه های تسلیحات اتمی رژیم صهیونیستی با بیش از ۲۰۰ کلاهک هسته ای بود. علاوه بر این آمریکا برای صدور قطعنامه جدید با موانع بزرگی مثل روسیه و چین در شورای امنیت روبرو است.
۲) تشخص بخشی به کشورهای عربی: دعوت آمریکا از شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس و سه کشور مصر، اردن و عراق برای شرکت در نشست نیویورک با هدف نقش سازی مجازی برای کشورهای عربی منطقه صورت می گیرد. واکاوی انگیزه های آمریکا از رویکرد به عربها نشان می دهد که ـ اولاً آمریکا با این اقدام درصدد هدایت پیکان توجه اعراب از رژیم صهیونیستی به جمهوری اسلامی ایران است تا بدین وسیله حاشیه امنی برای اقدامات سبعانه این رژیم فراهم شود. همچنان که با اقدامات گوناگون خبری درصدد انحراف توجه افکار عمومی از جنایات غزه می باشند. ثانیاً انزوای ایران از ایفای نقش فعال منطقه ای و جهانی اولویت بعدی آمریکائی هاست که نگرانی اعراب از افزایش نفوذ معنوی ایران در بین مردم عرب، زمینه ساز پیگیری این موضوع از سوی آمریکا شده است.
ـ ثالثاً جلب نظر کشورهای عربی برای تعامل بیشتر با آمریکا با اعطای تشخص به آنها در موضوعات بین المللی و متزلزل سازی مناسبات و روابط ایران با آنها از دیگر کارکردهای آمریکا در این مورد است.
● ارائه راه حل
جمهوری اسلامی ایران که با مدیریت برنامه ریزی شده و منسجم و هوشمندانه توانسته است پرونده هسته ای ایران را از گردنه های صعب العبور قطعنامه های شورای امنیت عبور دهد و در اوج تلاطم های سیاسی و خبری دست از توسعه صلح آمیز آن بر ندارد، باید عوامل ایجابی این روحیه را همچنان در سطح مردم، نخبگان هسته ای و مسئولان حفظ نماید. تعامل ایران با اعراب باید افزایش یابد. دعوت از اعراب برای رای زنی در خصوص پیمان های منطقه ای، فراهم کردن زمینه های اعتمادآفرینی و شفاف سازی مواضع و اقدامات در روابط دو یا چند جانبه ایران با اعراب در این راه مفید است.

منبع : basirat.ir

منبع : روزنامه کیهان