راز بقا در زلزله

سالانه شش هزار میلیارد تومان صرف هزینه‌های درمانی ناشی از حوادث در كشور می‌‌شود. این در حالی است كه هزینه‌های واقعی حوادث چیزی بیشتر از شش میلیارد دلار است. در این میان حوادث جاده‌ای و تصادفات رانندگی بیشترین هزینه را بر كشور تحمیل می‌كنند. پس از حوادث رانندگی، زلزله پرتلفات‌ترین و پرهزینه‌ترین حادثه در كشور است. ایران از كشورهای زلزله‌خیز جهان است و طبق آمارهای رسمی‌ در ۲۵ سال گذشته شش درصد تلفات جانی كشور، ناشی از زلزله بوده است.
در ایران به طور میانگین هر سال یك زلزله شش ریشتری و هر ۱۰ سال یك زلزله به بزرگی هفت درجه در مقیاس ریشتر رخ می‌دهد. از مهم‌ترین زلزله‌های بزرگتر از هفت ریشتر می‌‌توان به زلزله سال ۵۷ طبس با ۱۹۶۰۰ كشته و زلزله رودبار و منجیل با ۳۵۰۰۰ كشته اشاره كرد. از زلزله‌هایی با كمتر از هفت ریشتر هم می‌توان از زلزله بم در دی ماه ۱۳۸۲ با آمار تایید شده بیش از ۳۰۰۰ كشته نام برد. در صد سال گذشته، حدود۲۵۰ هزار نفر از هم‌وطنان ما بر اثر زلزله جان خود را از دست داده‌اند. ظرف دو سال گذشته نیز استان تهران با ۱۷ هزار زمین‌لرزه مواجه شده است. هرچند زمین‌لرزه‌های مذكور ضعیف بوده اما ضرورت توجه جدی به روند ساخت‌و‌ساز ساختمان‌ها، لزوم آموزش‌های همگانی و بالا بردن سطح آگاهی مردم در برابر زلزله را نشان می‌دهد.
● آمادگی در برابر زلزله
آمادگی در برابر زلزله هم به مسوولان و هم به مردم مربوط است. برنامه‌ریزی و داشتن واكنش مناسب در برابر زمین‌لرزه می‌تواند از آسیب‌های حادثه كم كند.
● آنچه مردم باید انجام دهند
رعایت نكات ایمنی در خانه، محكم كردن وسایل و تجهیزات داخل منزل مانند كمد، كتابخانه، قاب عكس، لوستر، میز تلویزیون و... در برابر لرزش‌های شدید، تهیه كوله پشتی مخصوص زلزله و قراردادن وسایل مخصوص در مكانی امن كه در هنگام زلزله به آنجا پناه برند.
كارشناسان توصیه می‌‌كنند در برابر زلزله طوری خود را آماده كنید كه بتوانید حداقل ۷۲ ساعت بدون حضور نیروهای امدادی، خود و خانواده‌تان را زنده نگه دارید. برای مقابله با زلزله در وضعیت‌های مختلف آماده باشید. برای جلوگیری از غافلگیر شدن بهتر است چندین بار در ذهن خود كلیه اصول مقابله با زلزله را تمرین كنید.
● كوله مخصوص زلزله
موارد زیر چیزهایی است كه قبل از وقوع زلزله باید در كوله پشتی مخصوص زلزله قرار داده باشید تا در لحظه بحرانی با برداشتن آن به سمت مناطق امن فرار كنید:
▪ بطری‌های آب: چند بطری آب آشامیدنی برای مصرف سه روز در اتاق امن یا كوله زلزله داشته باشید. برای این كار بهتر است از بطری‌های آب پلمپ شده و استاندارد استفاده كنید.
▪ غذا: دومین نیاز هر انسانی بعد از آب غذاست. غذایی كه در نظر می‌گیرید نباید فاسدشدنی باشد و باید ماندگاری طولانی داشته باشد. به غذای كودكان و كسانی كه از رژیم خاصی پیروی می‌كنند هم توجه كنید. به‌طورمثال برای كسی كه دیابت دارد مربا ذخیره نكنید! استفاده از نان خشك، بیسكوییت‌های خشك، بادام، گردو، پسته و... كه دوام و ماندگاری طولانی دارند بهتر است.
▪ چراغ قوه و باتری اضافه: همواره یك چراغ قوه به همراه چند باتری اضافی را در نزدیكی تخت‌خواب خود داشته باشید. هیچ وقت از شمع برای روشنایی محیط استفاده نكنید. در هنگام زلزله معمولاً با انتشار گازهای اشتعال‌پذیر در محیط احتمال انفجار و آتش‌سوزی زیاد است. برای همین است كه استفاده از چراغ قوه ارجحیت دارد. یك عدد چراغ قوه و باتری اضافه هم در كوله زلزله بگذارید.
▪ رادیو، كوچك و یا تلویزیون كوچك قابل حمل: بهتر است یك رادیوی كوچك یا تلویزیون قابل حمل به همراه باتری‌های اضافی در وسایل خود داشته باشید. این رسانه‌ها بهترین راه دستیابی به آخرین وضعیت امداد و نجات و خطرهایی است كه ممكن است شما در پناه گاه خود از آن بی اطلاع باشید.
▪ جعبه كمك‌های اولیه: این وسیله از مهم‌ترین وسایل لازم در خانه ، محیط كار و ماشین است. سعی كنید حداقل یك جعبه كمك‌های اولیه به همراه لوازم داخل آن در منزل خود و نیز در كوله زلزله داشته باشید. همچنین بهتر است یك دوره عمومی كمك‌های اولیه را بگذرانید.
▪ نیازهای ویژه: این نیازها برای هر فرد متفاوت است. یك شخص ممكن است به داروی خاصی نیاز داشته باشد. مثلاً به قرص قلب یا داروی ضد فشار خون نیاز داشته باشد. یك فرد ممكن است از عینك استفاده كند و... بنابراین لازم است كه افراد نیازهای ویژه خود را بررسی كنند و آنها را در پناهگاه و یا كوله پشتی مخصوص زلزله جای دهند.
▪ ابزار آلات: معمولاً در هنگام زلزله به ابزارآلات نیاز مبرمی‌ پیدا می‌شود. دو نوع از این ابزارها كه به انبر كلاغی یا انبر قفلی و آچار فرانسه معروفند به اضافه انبردستی و چند پیچ گوشتی از نیازهای اصلی است كه باید در دسترس باشند.
▪ لباس، كفش و پتو: بهتر است چند دست لباس شامل ژاكت، شلوار، كاپشن، پیراهن و كفش و یك یا دو پتوی مناسب برای خود تدارك ببینید كه در صورت نیاز از آن‌ها استفاده كنید.
● اقدامات دیگر
▪ برق ، آب و گاز: بستن شیر اصلی گاز، بستن شیرفلكه اصلی آب و قطع فیوز جریان اصلی برق، از ضروری‌ترین كارها در هنگام وقوع زلزله است. البته معمولاً افراد در هنگام وقوع زلزله به این چیزها فكر نمی‌‌كنند و می‌خواهند در اولین فرصت ممكن جان خود و خانواده خود را نجات دهند ولی در اولین فرصتی كه احساس كردید خطر رفع شده و لرزش‌های زلزله دیگر وجود ندارند خیلی سریع ابتدا جریان برق و سپس جریان گاز و در نهایت جریان آب را قطع كنید.
▪ تلفن همراه:
اگر مقدور بود یك تلفن همراه با شارژ پر هم برای خود در نظر بگیرید. به هر حال این وسیله بسیار كارآمد است به شرط آن كه پیغام معروف <مشترك مورد نظر در دسترس نمی‌‌باشد> را از آن نشنویم!
▪ كپسول اطفای حریق:
كپسول اطفای حریق یكی از كاربردی‌ترین وسایل برای خاموش كردن شعله‌های اولیه است البته این وسیله را باید در دسترس قرار دهید، نه در كوله زلزله!
▪ اسناد و مدارك مهم و معتبر:
شناسنامه، اوراق بانكی، دسته چك، برگه‌های سهام و هر مدرك مهم و معتبری را كه در منزل دارید، داخل بسته‌های پلاستیكی ضد آب قرار دهید و سپس آنها را در جای امن و مطمئنی بگذارید. قبل از آن لازم است كه از كلیه این مدارك رونوشت یا كپی بگیرید و جداگانه در جای امن دیگری بگذارید.
● استفاده از آسانسور، ممنوع!
در هنگام زلزله برخی افراد برای پایین رفتن از آسانسور استفاده می‌كنند كه كار اشتباهی است. در بیشتر مواقع با قطع برق، افراد داخل آسانسور به دام می‌افتند.
آنچه مسئولان باید انجام بدهند
۱) جلوگیری از ساختمان‌سازی بدون در نظر گرفتن ضوابط و معیارهای مقاوم سازی
۲) تأمین و نظارت بر استفاده از مصالح ساختمانی مرغوب و استاندارد از سوی سازندگان بناها
۳) نظارت دقیق بر چگونگی بررسی ، محاسبه و اجرای طرح‌های ساختمانی
۴) شناسایی و تقویت ساختمان‌ها و سازه‌های ضعیف در شهرها
۵) مقاوم سازی برج‌های كنترل ، باند فرودگاه‌ها، اتوبان‌ها و پل‌ها
۶) مقاوم‌سازی ساختمان‌های ستادی، اداری و درمانی
۷) تهیه بانك اطلاعاتی برای هر محله و تشكیل و آموزش گروه‌های امداد محلی
۸) رعایت نكات ایمنی در سازه‌های حاوی مواد پرتوزا، شیمیایی و خطرناك
۹) كنترل كارخانه‌های تولیدكننده مواد پرخطر و مقاوم كردن این واحدها
۱۰) هماهنگ‌سازی كمك رسانی پیش از رویداد زمین لرزه و انجام تمرین‌های دوره‌ای
۱۱) آشناكردن مردم با پدیده زمین لرزه و خطرهای آن به كمك رسانه‌های گروهی
۱۲) آموزش عمومی‌ اقدامات لازم در هنگام زمین‌لرزه قبل و بعد از آن
۱۳) در نظر گرفتن فضای مناسب برای هر محله جهت استفاده از آنها به هنگام رخ‌دادن زمین‌لرزه و اسكان مردم پس از زمین‌لرزه

محمدرضا میر‌غلامی‌

منبع : روزنامه سلامت