دستگاه عصبی

دستگاه عصبی، اطلاعات را جمع آوری، تحلیل، ذخیره و منتقل می كند. این دستگاه كاركردهای حیاتی بدن را كنترل می كند و با جهان خارج تعامل دارد. دستگاه های عصبی دو قسمت دارد: دستگاه عصبی مركزی كه مغز و طناب نخاعی را تشكیل می دهد و دستگاه عصبی محیطی كه از اعضایی تشكیل می شود كه از مغز و طناب نخاعی منشأ گرفته، به تمام نواحی بدن می روند. پیام ها به صورت تكانه تهای الكتریكی ظریف، از طریق دستگاه عصبی، از مغز به بقیه بدن و برعكس منتقل می شوند. مغز تقریباً‌ تمامی فعالیت ها را كنترل می كند: هم فعالیت های آگاهانه مثل حركت هم فعالیت های غیر آگاهانه مثل حفظ دمای بدن. همچنین در مورد محیط و وضعیت سایر قسمت های غیر آگاهانه مثل حفظ دمای بدن. همچنین در مورد محیط و وضعیت سایر قسمت های بدن اطلاعاتی را دریافت می كند. برای مثال، اعصابی كه به چشم ها ختم می شوند، اطلاعات تصویری را ثبت می كنند و اعصاب زیر سطح پوست، حواسی چون درد را منتقل می كنند. به علاوه مغز قادر به انجام فرایندهای پیچیده ای چون یادگیری، حافظه، تفكر و هیجان است و می تواند بدن را وادار كند كه بر اساس فرایندها عمل كند.
● ساختار و كاركرد مغز
مغز، پیچیده ترین عضو بدن است. بیش از ۱۰۰ میلیارد سلول عصبی و میلیاردها راه عصبی را درخود جای داده است. بزرگترین قمست مغز، مخ است. مخ به دو نیمه (نیمكره) تقسیم می شود كه به وسیله طنابی از رشته های عصبی به نام جسم پینه ای به هم متصل هستند لایه خارجی (قشر مغز) از بافتی به نام ماده خاكستری تشكیل شده است كه پیام های عصبی را تولید و تنظیم می كند. لایه درونی از ماده سفید تشكیل شده است كه پیام ها را انتقال می دهد. مخ، تفكر آ‎گاهانه و حركت را كنترل و اطلاعات حسی را تفسیر می كند؛ قسمت های مختلف آن، فعالیت های ویژه ای چون تكلم و بینایی را اداره می كنند. ساختاری در قاعده مغز به نام مخچه، وظیفه تعادل، هماهنگی و شكل دادن به وضعیت بدن را بر عهده دارد. ارتباط مغز با طناب نخاعی از طریق سابقه مغز است كه كاركردهای حیاتی از جمله تنفس را كنترل می كند. درست بالای ساقه مغز، هیپوتالاموس قرار دارد كه ارتباط بین دستگاه عصبی و غدد درون ریز را برقرار می كند و به تنظیم دمای بدن، خواب و رفتارهای جنسی كمك می كند. مغز به وسیله جمجمه و پرده هایی به نام مننژ محافظت می شود. مایع شفاف مغزی ـ نخاعی مثل یك ضربه گیر، مغز و طناب نخاعی را در برابر آسیب محافظت می كند.
● سازماندهی دستگاه عصبی
دستگاه عصبی مركزی، متشكل از مغز نخاع، پیام های عصبی را تجزیه تحلیل و هماهنگ می كند نخاع، ارتباط بین مغز و بقیه بدن را برقرار می سازد. راه های حركتی كه پیام ها را از مغز می آورند، در طناب نخاعی نزول می كنند. در حالی كه راه های حسی از پوست و سایر اعضای حسی، از طناب نخاعی بالا رفته، پیام ها را به مغز می برند. شبكه ای از اعصاب محیطی به كلیه قسمت های بدن می رسد. هر عصب از صد رشته عصبی تشكیل می شود كه شامل سلول های عصبی هستند و در دستجاتی قرار گرفته اند. از طناب نخاعی، ۳۱ جفت عصب، منشأ می گیرند. این اعصاب در تنه و اندام ها به اعصاب كوچكتر و كوچكتری تقسیم می شوند.
● ساختار نخاع
نخاع از ماده خاكستری كه حاوی سلول های عصبی و حمایت كننده است و ماده سفید كه حاوی رشته های عصبی است، تشكیل می شود. نخاع به وسیله پرده های محافظی به نام مننژ پوشیده می شود.

منبع : انجمن درمانگران ایران