خلاقیت و روابط عمومی

بر كسی پوشیده نیست كه در جوامع امروزی ارتباطات نقش بسیار مهمی در پیشبرد اهداف یك سازمان ایفا می كند. بهبود كمی و كیفی فعالیتهای سازمان، افزایش بهره وری از امكانات ونیروی انسانی درسایه انعكاس فعالیتهای سازمان با جامعه و بهره گیری از امكانات و قابلیتهای اجتماع و مشاركت عمومی افراد آن می باشد. در این راستا روابط عمومی ها به عنوان حلقه ارتباطی سازمانها با جامعه نقش بسیار مهمی دارند. هرچه این حلقه ارتباطی گسترده تر و محكم تر باشد، به همان اندازه سازمان در پیشبرد اهداف و فعالیتهای خود موفق تر خواهد بود. پس روابط عمومی ها برای اینكه بتوانند این حلقه ارتباطی سازمان را با جامعه حفظ كنند، باید در جستجوی تكنیكها ، الگوها و شیوه های مناسب و جدید باشند یكی از این شیوه ها و الگوها خلاقیت است كه عامل مهم موفقیت برنامه های روابط عمومی است كه اگر بدرستی بكار گرفته شود بسیاری از ضعف های فنی و اجرایی را پوشش
می دهد و چون موضوع كار روابط عمومی از تنوع و حیطه بالایی برخوردار است امكان ظهور خلاقیت در آن به مراتب بیشتر از سایر حوزه های كاری سازمانها است .
● تعریف خلاقیت
از خلاقیت تعریفهای زیادی شده است كه در ذیل به مهمترین آنها اشاره می شود:
خلاقیت یعنی تلاش برای ایجاد یك تغییر هدفدار در توان اجتماعی یا اقتصادی یك سازمان. خلاقیت بكار گیری توانایی های ذهنی برای بوجود آوردن اندیشه ، فكر و مفهوم جدید . ‌خلاقیت به معنای خلق كردن چیزی تازه و منحصر به فرد است كه به گونه ای مناسب و مفید موجب حل یك مسأله، سؤال، یا نیاز علمی، صنعتی و یا اجتماعی می شود. ونیز خلاقیت یعنی ارائه فكر و طرح نوین برای بهبود و ارتقاء‌كیفیت یا كمیت فعالیتهای سازمان مانند افزایش تولیدات یا خدمات، كاهش هزینه ها و...
▪ ضرورت خلاقیت :
تمام پیشرفتهای امروز بشر در حوزه اقتصاد، فرهنگ، سیاست و اجتماع مدیون خلاقیت است. خلاقیت كلیدی ترین مسأله در جامعه ما و تمام جوامع در حال توسعه است كه اگر
به درستی با آن برخورد و زمینه ها و بسترهای آن فراهم شود بسیاری از مشكلات آنها حل خواهد شد.
صاحب نظران معتقدند با ورود به هزاره سوم ضروری است مردم مهارتهایی را آموزش ببینند كه از آنها می توان به خلاقیت و برقراری ارتباط مؤثر اشاره كرد به گونه ای كه انسانها بتوانند بخوبی با یكدیگر ارتباط برقرار كرده و با بهره گیری از خرد جمعی
و زایش افكار نو مشكلات را از بین ببرند. امروزه، مردم ما نیازمند آموزش خلاقیت هستند. آنچنان كه لحظه به لحظه محیط اطراف خویش را كاوش نموده و با خلق افكار نو به سوی یك جامعه سعادتمند قدم بردارند.
▪ زمینه ها و بسترسازی خلاقیت :
نتایج و تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد خلاقیت زمانی در میان اجتماعی از انسانها متجلی می شود كه آنها از مرحله همدلی با یكدیگر گذر كرده اند . در این مرحله انسان ها به سرنوشت یكدیگر حساس بوده و در جهت رشد یكدیگر می كوشند و هر كسی خود را پل پیروزی دیگری قرار می دهد و در نهایت سبب می شود جریانی از علم و دانش وتجربیات میان آنها جاری شود كه همین، زمینه ساز نوآوری و خلاقیت خواهد شد . براستی كه هیچكس قادر نیست به دنیای علم و دانش انسانها نفوذ كرده و آنها را وادار كند كه
اندیشه های خود را به دیگران منتقل كند و تنها زمانی این واقعیت رخ می دهد كه یك احساس خوب و مثبت در بین انسانها نسبت به یكدیگر پدید آید. به همین خاطر، یكی از عوامل مؤثر در بروز خلاقیت در یك جامعه، زمینه سازی و بسترسازی در بین انسانها جهت ایجاد فرهنگی است كه در آن همگان در تلاش برای رشد دیگری هستند زیرا خلاقیت نه ژنتیكی است و نه مربوط به نژادی خاص بلكه اكتسابی است و زمینه اش در نهاد همه انسانها وجود دارد كه نیاز به آموزش، زمینه سازی و فرهنگ سازی دارد.
● عوامل و راه های مؤثر خلاقیت در روابط عمومی
ایجاد خلاقیت در روابط عمومی علاوه بر فرهنگ سازی كه در بالا ذكر شد، بستگی به سه فاكتور اساسی و مهم دارد كه عبارتند از :
الف) نیروی انسانی
ب) محیط سازمانی
ج) مدیریت
▪ نیروی انسانی
منبع گرانبهای یك مجموعه یا سازمان كه نقش اساسی در تحقق اهداف و سیاستهای كلی آن دارد نیروی انسانی است لذا برای اینكه بتوانیم از نیروی انسانی برای نهادینه كردن خلاقیت به نحو احسن استفاده كنیم باید به دو عامل اساسی توجه كرد:
ـ عامل اول) استفاده از نیروهای كار آمد
در روابط عمومی باید كسانی مشغول بكار شوند كه علاوه بر اینكه تحصیل كرده این رشته باشند از ویژگیها و خصوصیات یك فرد خلاق برخوردار باشند. از جمله :
۱) برخورداری از سلامت روحی و روانی :
افراد خلاق افرادی هستند كه از سلامت روانی برخوردار هستند این افراد قادرند فكر و اندیشه و حرف های تازه را پشت سرهم مطرح كنند بدون اینكه دچار ركود شوند.
بهره مندی از ذهنی سالم، باز و گشوده این امكان را برای قوه خلاقه فراهم
می كند تا از آنچه می خواهد، تصویر روشنی بیافریند و بالاخره عملی منشأ موفقیت و پیروزی است كه در ورای آن اندیشه ای سالم نهفته باشد. همانگونه كه ورزش، عضلات را قوی تر و سالم تر می كند، تفكر و مطالعه كتابهای خوب و مفید و نگارش تجارب، افكار و منش ها نیز باعث تقویت و سالم تر شدن روان و ذهن می گردد و نهایتا موجب باروری و شكوفایی خلاقیت می شود.
۲) انعطاف پذیری:
توانایی كنار گذاشتن چارچوب های ذهنی گذشته و توانایی دیدن اندیشه های جدید و بررسی افكار نو و پذیرش مناسبت ترین و كارآمدترین باورها انعطاف پذیری است. هراندازه خلاقیت و نوآوری بیشتر باشد به همان اندازه انعطاف پذیری بیشتر شده و وقت كمتری به حراست و دفاع از افكار غلط گذشته صرف خواهد شد.
۳) ابتكار:
یعنی به پشتوانه اندیشه سالم، ذهنی پویا و منعطف در هر زمان بتوان پیشنهاد تازه ای را ارائه داد.
۴) ترجیح دادن پیچیدگی نسبت به سادگی:
برخلاف افراد عادی كه همواره در جستجوی راهكارهای بی دغدغه و آسان بوده و راههای پیموده شده را می پیمایند، افراد خلاق، پیچیدگی را انتخاب كرده و به دنبال یافتن راه حل آسان و ساده برای آنها هستند.
۵) استقلال رأی و داوری :
افراد خلاق مطیع بی چون و چرای مسئول بالاتر و افراد با نفوذ خود نبوده و دارای نظرات و پیشنهادات متفاوت از دیگران هستند.
۶) تمركز نیروی ذهن بر بالاترین هدف:
این افراد همیشه و در هر شرایطی ذهن و نیروی خود را بر روی یك موضوع ویژه متمركز كرده و به دنبال دستیابی به هدفی والا و بلند مرتبه هستند .
ـ عامل دوم) كار آمد سازی كاركنان
برای اینكه بتوانیم در بین كاركنان موجود خلاقیت ایجاد كنیم تا از آنها به نحو احسن استفاده شود باید به ویژگیهای ذیل توجه كرد:
۱) بهره وری كاركنان با انگیزش آنان ارتباط كاملا مستقیمی دارد به عبارت دیگر، در گیر شدن با كار و چنگ انداختن بر مشكلات، نیازمند پشتوانه انگیزشی است .
۲) بروز اندیشه و رفتار ابتكاری در كاركنان با پرورش حس مفید بودن و احترام به شخصیت كاری آنان افزایش می یابد. مشاركت در حركات سازنده سازمانی و تولید، احترام به اندیشه وتلاش آنان، قدردانی از اقدامات مثبت و شكوفا سازی استعدادهای آنان همواره از خواسته های كاركنان خلاق می باشد.
▪ ب) محیط سازمانی
سیاستها و تلاشهای ابتكاری كاركنان زمانی می تواند به مرحله عمل واجرا در آید كه سازمان مطبوع آنها بتواند با داشتن ویژگیها و خصوصیات ذیل، محیط و بستری مناسب را فراهم كند. برخی از این ویژگیها و خصوصیات را می توان این گونه برشمرد:.
۱) رقابت كامل و فشرده :
در یك محیط كاری در صورتی خلاقیت ایجاد می شود كه تك تك افراد رقابت مثبت و سازنده داشته باشند.
۲) فرهنگ خوب و پویا :
برپایه یك فرهنگ خوب و پویا اتلاف وقت مفهومی ندارد. بدیهی است در چنین بستری بحث رقابت و خلاقیت، بهتر شكل می گیرد.
۳) دسترسی به مدیران:
كاركنان به راحتی بتوانند افكار و نظرات خود را مستقیم و بدون واسطه به گوش مدیر برسانند و پیشنهادهای خود را ارائه نمایند.
۴) احترام به افراد:
كاركنان به این باور دست یابند كه می توانند همگام با نیازهای سازمان رشد كنند. درسازمان خلاق كار بصورت گروهی انجام می شود و گروههای كیفیت نیز نقش مؤثری در جهش آنها دارند .
۵) ارائه خدمات عمومی:
هدف نهایی توجه به نیاز جامعه و جلب رضایت آحاد مردم است.
۶) امنیت شغلی، روابط دائمی و بلند مدت كاركنان از دیگر ویژگیهای آن است.
۷) مدیران، عامل تغییر و تحول را با خشنودی پذیرفته و در برابر آن مقاومت نمی كنند طبیعی است در چنین محیطی، ضرورت ندارد كه مدیر وقت زیادی از خود را برای چگونگی با تغییرات اختصاص دهد زیرا همه به این باور رسیده اند كه تغییر یك ارزش است.
در محیط یا سازمان فقیر از حیث خلاقیت، تمایل به ریسك، بروز فكر انتقادی و میل به تغییر، كاهش قابل توجهی می یابد و علت پدید آمدن چنین حالتی را باید عمدتا در رفتارهای كلیشه ای و مملو از محدودیتها ، ارزیابیهای ناكام كننده، روح محافظه كاری،‌ مقررات دست و پا گیر، نا امنی شغلی، ابهام در هدف و بی توجهی به افراد خلاق باید جستجو كرد.
▪ ج) مدیریت
نقش مدیریت در مجموعه هایی مثل روابط عمومی كه خلاقیت و نوآوری از ضروریات و عامل اصلی آن به شمار می رود، بسیار مهم و حساس است. زیرا مدیریت می تواند توانایی و استعداد خلاقیت و نوآوری را در افراد ایجاد، ترویج و تشویق كند و یا رفتار و عملكرد او می تواند مانع این امر حیاتی شود. هنر مدیر خلاق عبارت است از:
استفاده از خلاقیت دیگران و پیدا كردن ذهن های خلاق. مدیر باید فضایی بیافریند كه خودش بتواند خلاق باشد و افراد سازمان را هم نیز برای خلاقیت تحریك كند . و این فضا فضایی است كه از كار روزمره به دور است و اقتضاء می كند تا هر كسی مشكلش را خودش حل كند.
تكنیكهای بروز خلاقیت :
ـ آموزش مستقیم
ـ فهرست كردن ویژگیها
ـ روشهای گروهی
الف ) آموزش مستقیم
در این تكنیك خلاقیت را می توان با آموختن راههای خلاق شدن و پرهیز از كاربرد رهیافتهایی كه در حل مشكلات معمول است زیاد كرد. این روش كه بنام آموزش مستقیم معروف است بر این پایه فرضی قرار دارد كه چون افراد بیشتر تمایل دارند كه در حل مشكلات از راه حل های رایج استفاده كنند این امر آنها را از بكارگیری توانمندیها و ظرفیتهای واقعی شان باز می دارد بنابراین روش آموزش مستقیم كه در جستجوی راه حل های بدیع و نو است زمینه مساعدی برای رشد اندیشه های خلاق فراهم
می سازد.
ب) فهرست كردن ویژگیها
در این روش تصمیم گیرنده ابتدا ویژگی اصلی مربوط به راه حل های مرسوم را پیدا كرده و سپس هریك از ویژگیهای اصلی را جدا جدا بررسی می كند. و آنگاه تا جایی كه ممكن است نسبت به تغییر هر كدام از آنها همت می گمارد و در راستای همین تغییر هر طرحی دارد ولو آنكه خنده دار نیز باشد، بدون چشم پوشی فهرست می كند. و وقتی كه فهرست جامعی تهیه كرد و اشكالات را مشخص نمود گزینه های مؤثر و سودمند را انتخاب و بقیه را حذف می كند و...
ج ) روشهای گروهی
بیشترین تلاش در زمینه پرورش و بروز خلاقیت را می توان در حوزه كارهای گروهی مشاهده كرد.
یكی از تكنیكهای متداول در ایجاد خلاقیت، برگزاری جلسات خلاقیت زاست كه به جلسات طوفان فكری شهرت دارد. این جلسات، غیر رسمی و كاملا آزاد است كه پیشنهاد ها
و راه حل های همكاران درباره یك موضوع خاص ماننده نحوه برگزاری نمایشگاه، انتخاب شعار تبلیغاتی،رفع یك مشكل به وجود آمده و... جمع آوری می كنند.
در برگزاری جلسات توفان فكری بر ویژگیهای زیر تأكید می شود:
۱) پیشنهادها زیاد و متنوع هستند و در تقابل افكار پیشنهادهای جالبی یافت می شود.
۲) افراد شركت كننده در جلسه از پیشنهادها و راه حلهای ظاهرا غیر ممكن اجتناب
نمی كنند.
۳) در این جلسات افراد مختلف با گرایش ها و تخصص های مختلف حضور می یابند .
۴) جلسات طوفان فكری خارج از موقعیت های اداری تشكیل شده و حتی از نظر محل برگزاری هم متفاوتند .
● نتیجه گیری
اگر روابط عمومی ها بخواهند دارای نقش محوری در فرایند تصمیم گیری سازمانها باشند باید همگام با پیشرفت های علم و تكنولوژی زمینه و بستری مناسب را جهت ارتقاء توانمندیها و فعالیتهای خود فراهم كنند. این بستر و زمینه خلاقیت است كه نیاز به كار دسته جمعی ، هم دلی ، آموزش ، تشویق ، تغییر نوع نگرش و... دارد.

تهیه و گردآوری: ذبیح الله تجری
منابع:
۱- پیرخایفی، علی رضا، خلاقیت ، مدیریت و كار آفرینی www.magiran.com
۲- تبریزی،جعفرصادق، خلاقیت و نوآوری و مدیریت (۱) و (۲) www.tbsmed.ac.ir
۳- محمدی ناهید، خلاقیت در مدیریت www.fekreno.org
۴- میرزا آقایی، حمید، خلاقیت نیاز امروزه www.fekreno.org
۵- آیا خلاقیت را می توان آموزش داد www.smeir.ir
۶- افراد خلاق چه ویژگیهایی دارند www.fekreno.org
۷- تكنیك خلاقیت، شش كلاه تفكر www.fekreno.org
۸- توفان فكری ، www.fekreno.org
۹- خلاقیت را چگونه رشد دهیم www.vastvisionteam.blogsky.com
۱۰-خلاقیت در روابط عمومی www.mazin.eprsoft.com

منبع : کارگزار روابط عمومی